سلامت نیوز:حالا همه چشم‌ها به خوزستان است. کنار لرستان، گلستان، مازندران، همدان، شیراز و کرمانشاه و... چشم و دل‌ها برای خوزستان نگران‌تر است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه فرهیختگان ،اخبار همه‌اش نگران‌کننده است، هرلحظه با قید فوری، نوشته می‌شود که فلان شهرستان و فلان شهر و فلان روستا تخلیه شدند. البته این تخلیه‌شدن‌ها بهتر از ماندن‌ها و تلفات جانی دادن است مثل لرستان، اما به هرحال خسارت‌ها جبران‌ناپذیر و غم‌ها فراوان است. فیلم‌هایی در فضای مجازی منتشر می‌شود که نشان‌دهنده اندوه و غم خانواده‌هایی است که در چشم به‌هم‌زدنی اندوخته سال‌های سال زندگی‌شان را تا میانه در آب و گل می‌بینند و جز عجز و لابه کاری از دست‌شان برنمی‌آید.
اینکه سد‌سازی کمک کرده است یا نه، اینکه بارش‌ها کم شده است یا زیاد، اینکه پیش‌بینی‌ها درست انجام شده یا نه و اینکه اصلا آمادگی لازم وجود دارد یا خیر در کنار هزار و یک آری و خیر دیگر، سوالاتی است که سوای مردم آسیب‌دیده خوزستان، هر ایرانی نگران برای هموطنانش را دغدغه‌مند می‌کند و به سمت یافتن پاسخ سوق می‌دهد.
بی‌اعتمادی، مشکلی فراتر از همه مشکل‌ها
با همه این سوالات و اتفاقاتی که رخ‌دادن‌شان به لحظه و ساعت و ثانیه رسیده است و هر لحظه خبر از ترس و تخلیه و اخطار و احتیاط منتشر می‌شود، برای فهم بهتر آنچه در خوزستان درحال وقوع است نیاز به یک فهم کلی نسبت به وضعیت هوا، آب موجود در رودخانه‌ها و همچنین وضعیت ورودی و خروجی سدهاست.
اینکه سدها مانعی در برابر سیل هستند یا نه مثل همان ورود ایران به دوره ترسالی ادعایی است که بعید می‌دانم به این زودی‌ها مشخص شود، کمااینکه تا امروز هم هر کارشناس و مسئولی که تریبونی برای اظهارنظر داشته یک چیزی گفته است. ناگزیر باید از اینچنین مسائل در پرداخت مصداقی به خوزستان در وضعیت فعلی بگذریم و از آنچه درحال وقوع است، بنویسیم.
چند روزی است با شدت گرفتن وضعیت خطرناک و نابسامان در استان خوزستان اخبار مختلفی در فضای رسانه‌ای و مجازی منتشر می‌شود؛ از نارضایتی برخی مردم بومی نسبت به رسیدگی‌ها و کلافگی تا عدم‌اعتماد به وعده‌هایی که الحق والانصاف در چنین مواقع حساسی از سوی مسئولان مرزها را در تعدد و کیفیت و کمیت جابه‌جا می‌کند و بعد از سامان گرفتن اوضاع تقریبا هیچ چیزی دست مردم را نمی‌گیرد. همین چند وقت پیش بود که سید‌راضی نوری نماینده شوش در مجلس شورای اسلامی گفت: «تاکنون حتی یک ریال اعتبار بابت خسارت‌های سیل سال ۹۵ به خانه‌ها و مزارع کشاورزی شوش پرداخت نشده است.»
همین بدقولی‌ها و بدعهدی‌ها در کنار عدم‌آمادگی و پیش‌بینی صحیح و پیشگیری به‌موقع باعث شده است مردم بومی اعتمادی به گفته‌ها و خواسته‌های مسئولان دولتی نداشته باشند و وضعیت از آنچه هست بدتر هم بشود. با یکی از مردم بومی مناطق سیل‌زده هم که صحبت می‌کنیم همین را تصدیق می‌کند.
مسئولان دولتی اگر باشند که البته در خیلی از مناطق هم حاضر نیستند، با قول جبران خسارات قصد هدایت آب به سمت زمین‌های کشاورزی را دارند تا به مردم و خانه‌ها آسیبی نرسد و جریان به سمت شهر حرکت نکند اما برخی مردم که امیدی به جبران خسارت‌ها ندارند مانع می‌شوند و باکی از هدایت آب به سمت شهر و خانه‌ها ندارند.
همین موضوع و موضوعاتی از این دست کار را سخت‌تر می‌کند. در برخی مناطق درگیری‌هایی برای هدایت آب وجود دارد، مجتمع نیشکر امام‌خمینی سدی را ایجاد کرده است تا آب وارد مزارع نیشکر نشود و از طرفی بقیه زمین‌داران هم همین را می‌خواهند و این باعث شده تا آب به سمت شهرها و خانه‌ها سرازیر شود. مزارع برنج و کلزا در شعیبیه زیر آب رفته است و خبری از مسئولان در بسیاری از مناطق نیست.
به گفته محلی‌ها، معاون اول رئیس‌جمهور در منطقه حاضر شد اما هیچ اتفاقی نیفتاد و بعد از رفتن او تمام همراهانش هم رفتند و فقط مردم و جوانان روستا ماندند.
حجم خروجی دز کاهش یابد تا شعیبیه نفس بکشد
وضعیت اقلیمی روزهای گذشته و آینده یکی‌دیگر از نگرانی‌هایی بود که وجود داشت. طبق پیش‌بینی‌ها قرار بود حجم بالایی از بارش‌ها در مناطق مختلف خوزستان رخ بدهد که خوشبختانه آن چیزی که تا الان اتفاق افتاده بسیار کمتر از پیش‌بینی‌ها بوده است و احتمال هم می‌رود بیش از این نشود. با این تفاسیر بهتر است حالا که حجم بارش‌ها زیاد نیست، حجم خروجی دز را کاهش بدهند تا مشکلات موجود در شعیبیه کاهش پیدا کند و این مناطق نفسی بکشند.
مسئولان در زمان بحران راحت وعده می‌دهند
قمشی در ادامه به نارضایتی‌های مردمی ناشی از وعده‌های فراوان مسئولان در زمان بحران‌ها اشاره کرد و گفت: «متاسفانه مسئولان دولتی در ایام بحرانی خیلی راحت وعده و وعید می‌دهند و بعد از اینکه بحران از سر گذشت به فراموشی می‌سپارند و وعده‌های دوری را جایگزین وعده‌های فوری خودشان می‌کنند که همین برای مردم مشکل ایجاد می‌کند.»
وضعیت ورود و خروج آب در خوزستان
همانطور که بالاتر گفتیم نکته قابل‌تامل و توجه‌تر از هر چیزی همین آبی است که در خیابان‌ها و شهر و روستا و رود و سدها جریان دارد و میزان ورودی‌ها و خروجی‌هاست، کارهایی که صورت می‌گیرد و اقداماتی که باید انجام می‌شد و بشود. در همین رابطه با مهدی قمشی، فعال محیط‌زیست و عضو هیات‌علمی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت‌وگو کردیم.
قمشی در ارتباط با وضعیت رودخانه‌های خوزستان و آبی که در آنها جریان دارد ابتدا به رودخانه کرخه اشاره کرد و وضعیت آن را به نسبت دز و کارون خطرناک‌تر و جدی‌تر دانست و به «فرهیختگان» گفت: «این سیلی که اخیرا در استان جاری شده استثنایی و بحران‌ساز بوده است.
نه آبراهه و نه سدها انتظار چنین آورد آبی را نداشتند. نمودش هم همین زیر آب رفتن شهرها و روستاهاست. اما ظرفیت اسمی که برای آب‌گیری کامل سد کرخه درنظر گرفته شده 6.5 میلیارد مترمکعب آب بوده است. در 12 سال گذشته این سد بیش از 2.5 میلیارد مترمکعب آب جز سال 97 را تجربه نکرده است. اولین‌بار در سال 97 بود که ظرفیتی حدود پنج میلیارد را تجربه کرده است و حالا هم به 2.6 میلیارد مترمکعب آب رسیده است و این حجم بیش از ظرفیت را تجربه می‌کند.
از طرف دیگر آوردها به این رودخانه بعد از بارش‌های پلدختر به حدود هشت‌هزار مترمکعب بر ثانیه هم رسید و این سد همه این حجم آب را ذخیره کرد و خروجی خود را 700 مترمکعب برثانیه نگه داشت. انتظار می‌رفت ورودی سد بعد از روزهای اوج افت کند و بتواند با همین ظرفیت خروجی جریان را در پایین‌دست کنترل کند، چراکه پایین‌دست سد کرخه حداکثر کشش 800 تا هزار مترمکعب در ثانیه را دارد ولی وقتی ظرفیت سد بیشتر از حد نرمال ماند و آورد رودخانه هم کاهش پیدا نکرد و افت محسوسی نداشت و ورودی بیش از دوهزار و 300 مترمکعب آب بود، به همین اندازه هم خروجی را تنظیم کردند که با ظرفیت پایین‌دست همخوانی ندارد که این مساله برای مناطق پایین‌دست بسیار خطرآفرین است.»
یکسان نبودن خروجی آب سد دز با خروجی رودخانه دز به کارون یکی از عوامل ایجاد سیل
بعد از شرح وضعیت کرخه نوبت به دو رود بزرگ دیگر استان یعنی دز و کارون می‌رسد. به هرحال همانطور که در اخبار موجود است بخش قابل‌توجهی از آب رودخانه دز به سمت اراضی کشاورزی و روستاها سرازیر شده است و حتی مناطق نزدیک به کارون هم زیر آب رفته‌اند و دستور تخلیه برای بسیاری از شهرها و روستاها صادر شده است.
قمشی در این باره گفت: «دز در حال حاضر آوردی معادل دوهزار و 500 مترمکعب برثانیه دارد و خروجی‌اش هم سه‌هزار و 300 مترمکعب تنظیم شده است، به دلیل اینکه ارتفاع آب را در مخزن کاهش دهند تا سیلاب‌های احتمالی بعدی را کنترل کنند. سد گتوند هم که روی شاخه کارون احداث شده است حدود هزار و 650 مترمکعب تنظیم شده است.
به‌طور کلی در شاخه کارون ظرفیت خوبی برای نگهداری آب و بارش‌های احتمالی داریم و نگرانی از بابت شاخه کارون نیست ولی شاخه دز که ملحق می‌شود به شاخه کارون نگرانی ایجاد می‌کند؛ چراکه دهانه الحاقی دز به کارون ظرفیت ورودی هزار و 600 متر مربعی دارد و مابقی آن که با کسر این هزار و 600 از سه‌هزار و 300 حاصل می‌شود و معادل هزار و 700 مترمکعب آب است متاسفانه در دشت دزفول و حدفاصل شوشتر به شوش و اهواز و... رها می‌شود که این امر خطرآفرین است و زمین‌ها و روستاها و شهرها و... را در می‌نوردد. راهی برای هدایت این آب مازاد وجود دارد و آبراه‌هایی هست که مقداری از آب را هدایت کند به سمت هورالعظیم که این کار هم درحال انجام است. همچنین می‌توان این آب را به سمت زمین‌های کشاورزی هدایت کرد تا کمتر به مردم و شهرها صدمه بزند.»
250میلیون مترمکعب فضای آبی که قربانی سود نفتی شد
همانطور که در خلال صحبت‌ها قمشی اشاره کرد، می‌توان با استفاده از آبراه‌ها بخشی از آب خروجی از دز را که باعث سیلابی شدن مناطق پایین‌دست شده به هورالعظیم هدایت کرد. اما تاسیسات نفتی موجود در این منطقه باعث تکه‌شدن و کاهش حجم چند صدمیلیون مترمکعبی آن شده است؛ موضوعی که پیش‌تر هم توسط یکی از مسئولان استانی به آن اشاره شد.
سال گذشته حسن آقا شیرمحمدی فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست خوزستان با اشاره به جاده‌سازی شرکت نفت در هورالعظیم و تکه‌تکه شدن هور، گفت: «این عامل سبب ایجاد چاله‌های آب، آلودگی، کاهش حجم و تغییر رنگ آب شده است. چنانچه آبی به اندازه نیاز وارد هور کنند قطعا تاسیسات نفت زیر آب می‌رود؛ بنابراین به دلیل فعالیت نفت و تبخیر شدید آب محدودیت رها‌سازی آب را نیز داریم. با مقوله محیط‌زیست به هیچ عنوان نباید سیاسی برخورد کرد. باید دید حوزه محیط‌زیست و حفظ آن تا چه میزان برای دولت مهم است.»
قمشی هم با بیان دست‌اندازی نفتی به گستره هورالعظیم ادامه داد: «باید بدانیم که بخشی از هورالعظیم هم که ارتفاع آب در آن است کم است و جا دارد و مضاف بر آن بخش‌هایی که فعالیت نفتی در آن جریان دارد هم می‌توانست فضای مناسبی باشد و قرار بود که با پرآبی هورالعظیم خودشان را تطبیق بدهند و طوری ساخته شوند که هنگام پرآبی دچار مشکل نشوند اما خب این‌طور نشد و طوری ساخته شد که با ورود آب به این مناطق تاسیسات نفتی دچار مشکل می‌شوند.
این گستره 250 میلیون مترمکعبی که جای خالی آب است مورد استفاده استخراج نفت قرار گرفته و کمکی به هدایت و کاهش حجم آب نمی‌کند. اگر آن تطبیق با پرآبی انجام می‌شد 250 میلیون مترمکعب جای خالی در هورالعظیم برای هدایت آب وجود داشت که ندارد. مضاف بر بخش ایرانی هورالعظیم مشکل دیگر بخش عراقی هورالعظیم است که اعتراض عراقی‌ها را به دنبال داشته است؛ چراکه آورده آب آنها در هورالعظیم زیاد بوده و در حال پر شدن است و این امر شرایط را بغرنج‌تر و پیچیده‌تر می‌کند.»
نظر شما