سلامت نیوز:دیروز پایتخت ایران با شاخص 166، دومین شهر آلوده جهان بود(شاخص بالای 150 ناسالم برای همه گروه‌هاست). ركوردی حقیقتا هشدار‌دهنده... این در حالی است كه مهم‌ترین كاری كه نهادهای متولی انجام می‌دهند، جلسه گذاشتن برای تعطیلی مدارس و شاید كارخانه‌های آلاینده است یا مثل شهرداری تهران، اجرای طرح ترافیك جدید- یا اظهار امیدواری برای بارش باران.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد ،این در حالی است كه دست‌كم 60 مصوبه مربوط به كاهش آلودگی هوا عقیم مانده و اجرایی نشده است و این پرسش مطرح می‌شود كه جز سازمان حفاظت محیط زیست، شهرداری و نیروی انتظامی سایر دستگاه‌های موظف در این عرصه چه اقدامی انجام می‌دهند؟ در كنار این عوامل، حتی افزایش قیمت بنزین كه می‌توانست كاهش آلودگی و ترافیك هوا را در پی داشته باشد و كاهش 20 میلیون لیتری مصرف را به همراه داشت نیز نتوانست توفیقی در كاهش آلودگی هوا حاصل كند و نشان داد موضوع پیچیده‌تر از این حرف‌هاست.
موضوعی كه تاكنون بارها و بارها در مورد آن قلم‌فرسایی شده است، اما با این حال به نظر می‌رسد هنوز هم اظهارنظرها و دیدگاه‌های جالبی هم در مورد علل و آثار آلودگی هوا وجود داشته باشد كه شاید اگر شنونده‌ای از جنس مسوولان داشته باشند، بتوانند راهگشا باشد؛ گزارش‌هایی از مصوبات اجرا نشده در این حوزه، تاثیراتی كه آلودگی هوا روی آلزایمر و چاقی و... دارد و نظرات كارشناسانی كه معتقدند «می‌شود» آلودگی هوای تهران را «درمان» كرد، البته اگر «بخواهیم»!
امروز دانشگاه‌ها و مدارس تهران تعطیل شده‌اند، اجرای زوج و فرد از در منزل اعمال می‌شود و بازی تیم پرسپولیس در ورزشگاه آزادی هم لغو شده است؛ اما آیا این اقدامات می‌تواند تهران را نجات دهد؟ در بقیه شهرها چه اقداماتی آنها را از آلودگی هوا نجات می‌دهند. مسوولیت مردم در این میان چیست؟ آیا كاری از دست مردم برمی‌آید؟
مصوبات بر زمین مانده
بررسی میزان اجرایی شدن قوانین و مصوبات در حوزه آلودگی هوا نشان می‌دهد، از سال ۷۴ تا امروز حدود ۶۰ ماده از قوانین مرتبط، مصوبات هیات وزیران، تصمیمات شورای هماهنگی ترافیك و شورای شهر تهران در این حوزه هنوز اجرایی نشده است. در گزارشی به بررسی مصوبات اجرا نشده در حوزه آلودگی هوا در هر یك از این چند حوزه پرداخته است.
این گزارش با اشاره به مصوبات اجرایی نشده مجلس به عنوان نمونه‌ای آشكار به مصوبه عدم شماره‌گذاری وسایل نقلیه موتوری آلاینده اشاره می‌كند كه تاكنون اجرا نشده و بعد از 24 سال همچنان خودروهای آلوده پلاك می‌شوند.
یا به عنوان مثالی دیگر، در مورد مصوبه هیات وزیران به الزام دستگاه‌های اجرایی برای مقابله موثر با آلودگی هوا كه اردیبهشت ماه ۵ سال پیش تصویب شد و وزارت كشور را ملزم به ارایه برنامه نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی فرسوده می‌كرد و در ادامه وزارت صنعت، معدن و تجارت را مكلف كرده بود تا خودرو و موتورهای برقی و هیبریدی را طی یك برنامه تولید كند اما هیچ یك از این موارد یا انجام نشد یا به صورت نیم‌بند رها شد.
همچنین بر اساس این گزارش، بررسی قوانین و مصوبات اجرا نشده در حوزه آلودگی هوا نشان می‌دهد كه سه ماده از قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه مصوبه سال ۹۶، شش ماده از قانون هوای پاك مصوب تیرماه ۹۶، دو ماده از قانون توسعه حمل و نقل و مدیریت مصرف سوخت مصوب آذرماه سال ۹۶، یك ماده از قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر مصوب اردیبهشت سال ۹۴ و یك ماده از قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا مصوب سال ۹۴ از قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی اجرایی نشده باقی مانده است.
اما علاوه بر مجلس، مصوبات دولت در مورد آلودگی هوا نیز عملا در بایگانی خاك می‌خورد به عنوان مثال بر اساس مصوبه چهار مهر ماه سال ۹۷، هیات وزیران قرار بود یك و نیم میلیارد دلار برای تامین تجهیزات خرید واگن مترو كه سهم تهران ۶۳۰ دستگاه واگن بوده اختصاص یابد كه متاسفانه این امر هنوز در پیچ و خم بروكراسی اداری گرفتار شده و عملیاتی نشده است.
اجرا نشدن مصوبه تدوین برنامه یك‌ساله‌ای برای جایگزینی خودروهای فرسوده حمل و نقل عمومی در كلانشهرها با تخصیص ۲۲ هزار میلیارد ریال تسهیلات با نرخ ۲۰ درصد یا مصوبه‌ای كه شماره‌گذاری موتوسیكلت‌های انژكتوری منوط به اسقاط یك دستگاه موتوسیكلت كاربراتوری كرده بود و قرار بود موتوسیكلت دستگاه‌های دولتی و كل ناوگان موتوسیكلت شركت‌های حمل ونقل پیك موتوری برقی شود كه متاسفانه این مصوبات نیز همچنان عقیم مانده است.
این گزارش همچنین در بخشی دیگر به مصوبات شورای عالی هماهنگی ترافیك كشور اجرایی نشده اشاره دارد كه شاید مهم‌ترین آنها توقف اجرای طرح LEZ در سال 94 بوده است.
پدیده بین قاره‌ای هم اضافه شد
اما به اعتقاد برخی كارشناسان، علاوه بر كم‌كاری نهادهای متولی به نظر می‌رسد پدیده‌های اقلیمی جهانی نیز تا حدودی در آلودگی هوای امسال نقش داشته باشند. رامین عزتی، عضو هیات علمی دانشكده محیط زیست دانشگاه خوارزمی یكی از همین كارشناسانی است كه معتقد است: علت اصلی آلودگی هوای پایتخت پدیده بین قاره‌ای است كه مواد شیمیایی و صنعتی را از چند كشور مختلف وارد ایران كرده و به تبع آن به تهران رسیده است.
او در گفت‌وگو با ایرنا توضیح داد: بخشی از این آلودگی حاصل مواد شیمیایی و صنعتی كشورهای سوریه، تركیه و عراق است.رامین عزتی همچنین توضیح داد: در آلودگی بین قاره‌ای مواد معلق موجود در اتمسفر از كشورهای مختلف عبور كرده و وارد تهران شده‌اند و سپس با جریان باد از پایتخت خارج می‌شود.
عزتی با اشاره به سخنان پیروز حناچی شهردار تهران در مورد نقش وزش باد به كاهش آلودگی هوای پایتخت گفت: وزش باد باید دارای سرعت مشخصی باشد تا بتواند هوای تهران را حركت دهد كه طی چند روز اخیر وزش چنین بادی را نداشیم و بر این اساس صحبت‌های شهردار تهران كاملا درست است.
او در مورد كیفیت بنزین موجود در كشور نیز بیان كرد: باید كیفیت بنزین در جایگاه‌های سوخت توسط كارشناسان به‌طور دقیق‌تر بررسی شود.
خودكشی و چاقی
به نظر می‌رسد آلودگی هوا علاوه بر آثاری چون سرطان، مشكلات تنفسی، بیماری‌های قلبی و پیامدهای خاموش اما عجیبی را نیز به همراه دارد؛ پیامدهایی چون خودكشی و چاقی. خبرآنلاین در گزارشی با بررسی گزارش‌های جهانی در مورد آلودگی هوا از خودكشی و چاقی به عنوان دو اثر از آثار تشدید آلودگی هوا یاد كرده و نوشته است:
در سال ۲۰۱۷ یك تیم بلژیكی روی ۲۰هزار نفر تحقیقی انجام دادند كه نشان می‌داد افزایش ذرات معلق آلوده هوا مثل ازن آمار خودكشی را به شدت افزایش می‌دهد، حتی اگر كیفیت هوا بهتر از استانداردهای اروپا باشد هم باز امكان وقوع این اتفاق وجود دارد.
البته تحقیقات دیگری هم این موضوع را تایید كرده‌اند كه هنوز علت ارتباط بین خودكشی و آلودگی هوا مشخص نیست.بر اساس این گزارش، تحقیقی كه چند روز در مجله مغز منتشر شد هم از یك پیامد جدید آلودگی هوا رونمایی كرده است.
بر اساس این مطالعه آلودگی هوا با ذرات كمتر از ۲.۵ میكرون به مغز انسان آسیب‌های زیادی وارد می‌كند و به خصوص باعث آلزایمر می‌شود. بر اساس این گزارش، افسردگی و چاقی نیز دو بیماری دیگری هستند كه می‌توان آنها را به آلودگی هوا نسبت داد یا حداقل آلودگی هوا را تشدید‌كننده آنها عنوان كرد.
می‌شود كه بشود!
با وجود تمام این تفاصیل یك سوال اساسی همچنان بی‌پاسخ مانده است. اینكه با وجود نقش و وظیفه تعیین شده برای 15 دستگاه و وزارتخانه چرا هنوز نتوانسته‌ایم از عهده این غول خاموش و البته خطرناك برآییم؟ یوسف رشیدی، محقق و استاد دانشگاه شهید بهشتی كه سال‌هاست در حوزه آلودگی هوا فعالیت می‌كند و خودش نیز در سال‌هایی نه چندان دور پست‌های اجرایی در این زمینه داشته است، در تشریح علل تشدید آلودگی هوا در تهران و كلانشهرها تاكید دارد:
اگر بخواهیم بگوییم اصلا كاری در دو دهه گذشته صورت نگرفته، بی‌انصافی است ولی این بهانه هم كه دیگر نمی‌شود كاری كرد، واقعا كج‌سلیقگی است، چراكه حتی تاریخچه بررسی‌های این حوزه نیز نشان می‌دهد كه هر وقت «خواستیم»، موفق شدیم و بر بخشی از مشكلات آلودگی هوا فایق آمدیم.
به عنوان مثال با مصوبات و اقداماتی كه در مورد ارتقای كیفیت بنزین یا واردات بنزین بدون سرب از خارج، یا ممنوعیت استفاده از «آزبست» در صنایعی مثل لنت‌سازی داشتیم، تقریبا بخش اعظمی از مونوكسید كربن، سرب و آزبست را در هوای شهرهای‌مان كاهش دادیم.
می‌شود «كاری» كرد
رشیدی اما حجم اقدامات انجام نشده توسط نهادهای متولی را بسیار بیشتر از فعالیت‌های «انجام‌شده» دانسته و گفته است: مثلا در بسیاری از موارد به نظر می‌رسد زور خودروسازان به دولت چربیده است.
كمااینكه چند سال قبل كه دولت مصوب كرد تا خودروهای سنگین در شهرهای بزرگ فیلتر نصب كنند، با لابی خودروسازان با دولت این مصوبه عملا مسكوت ماند یا در مورد جایگزینی خودروهای فرسوده .... تا وقتی كه امكان واردات خودروهای خارجی وجود داشت، دولت با قلدری وارد‌كنندگان را مجبور می‌كرد تا در قبال ورود خودرو بخشی از خودروهای فرسوده را بخرند و از رده خارج كنند ولی با قطع واردات، زور دولت به خودروسازان داخلی نرسید و عملا موضوع از رده خارج كردن و نوسازی ناوگان خودرویی ما متوقف شد. اینها موضوعات كمی نیست و یك عقبگرد جدی برای موضوع آلودگی محیط زیست ما تلقی می‌شود.
سال گذشته شهردار و معاون حمل و نقل ترافیك تهران دلیل كاهش روزهای آلوده را اجرای طرح ترافیك جدید تهران عنوان می‌كردند و از این حیث به خود می‌بالیدند! اما امسال شهرداری با عقب‌گردی آشكار اعلام كرده كه باد و باران می‌تواند به كاهش آلودگی هوای تهران كمك كند! همین مساله، این موضوع را تداعی می‌كند كه بالاخره اجرای طرح ترافیك تا چه حد در كاهش آلودگی موثر است؟
رشیدی در این مورد معتقد است: البته نمی‌توان گفت طرح ترافیك به عنوان یك عامل محدود‌كننده برای تردد خودروها، موثر نیست، ولی این‌گونه هم نیست كه بگوییم با اجرای همین یك طرح كل معضل آلودگی هوای پایتخت حل شده است! (كما اینكه نشده است!) موضوع آلودگی هوا كلاف پیچیده و درهم‌تنیده‌ای از انواع عوامل و كم‌كاری‌هاست كه امروز به این شكل نمود پیدا كرده است. ما می‌توانیم با الگو‌برداری از اقداماتی كه در جهان انجام شده، فكری برای كاهش آلودگی هوای شهرهای‌مان بكنیم.
ولی اگر واقعا می‌شود كاری كرد، چرا نهادهای متولی تا این حد در این موضوع بی‌اثر و خنثی عمل می‌كنند؟ سوالی كه این محقق در پاسخ به آن می‌گوید: واقعا نمی‌دانم چرا نمی‌توانیم مشكل آلودگی هوا را حل كنیم و اینكه چرا دستگاه‌ها این همه در اجرای وظایف خود بی‌انگیزه و كرخ هستند؟! فقط همین‌قدر می‌دانم كه شهرداری یا محیط زیست یا وزارت نفت و... نمی‌توانند به تنهایی از عهده این مساله برآیند.
راه‌حل این است كه هر یك از دستگاه‌ها به وظایف تعریف شده‌‌شان عمل كنند و یك نهاد بالادستی هم بدون هیچ‌گونه اغماضی، بر عملكرد آنها نظارت داشته باشد و از آنها جواب بخواهد وگرنه ما هیچ توفیقی در كاهش آلودگی هوا نخواهیم داشت!
رشیدی: در بسیاری از موارد به نظر می‌رسد زور خودروسازان به دولت چربیده است. كمااینكه چند سال قبل كه دولت مصوب كرد تا خودروهای سنگین در شهرهای بزرگ فیلتر نصب كنند، با لابی خودروسازان با دولت این مصوبه عملا مسكوت ماند.
نظر شما