سلامت نیوز:چهار سال پیش بود كه دستیار ویژه رییس‌جمهور در امور حقوق شهروندی در نشست هم‌اندیشی زنان برگزیده كردستان به «زنانه‌شدن بخش غیررسمی اقتصادی به دلیل نیروی كار ارزان و استثماری كه از زنان صورت می‌گیرد.»
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد ،اشاره كرده و به مسوولان نسبت به تبعات ناگوار این مساله هشدار داده بود. «توسعه‌نیافتگی متوازن» یا در خوش‌بینانه‌ترین حالت، «توسعه‌یافتگی نامتوازن» در برخی از استان‌ها، از جمله استان كردستان و سیستان و بلوچستان به زعم «شهیندخت مولاوردی»، حقوقدان، دستیار اسبق حقوق شهروندی رییس‌جمهور و معاون سابق امور زنان و خانواده رییس‌جمهوری، یكی از مهم‌ترین معضلاتی است كه یكی از ناگوار و تلخ‌ترین نتایج آن را می‌توان در خبرهای متعدد مرگ یا مفقودی كولبران در خطه كردستان جست.
فعالیت زنانی كه به اجبار تن به كولبری می‌دهند، نتیجه غفلت از توسعه پایدار كردستان است، زیرا به زعم مولاوردی زنان كولبر، از آن جهت كولبری می‌كنند كه چاره‌ای دیگر ندارند، شغل پایدار و جایگزینی برای آنها تعریف نشده است و وضع معیشت چنان دشوار است كه كولبری تنها گزینه ممكن بر سر راه مردان و زنان مرزنشین است.
یكی از راهكارهایی كه مولاوردی در خلال صحبت‌هایش برای تغییر چهره زمخت و نخراشیده اقتصاد در این مناطق دارد، توجه به بوم‌گردی و گردشگری است، آن هم در شرایطی كه زنان بتوانند نقش فعال و پررنگی در آن داشته باشند، زیرا اگر بوم‌گردی رواج یابد، غذا، فرهنگ و لباس در بوم‌گردی به نقش اقتصادی زنان وابسته است. مولاوردی كه پیش از این در مصاحبه‌ای به نقل از رییس‌جمهور عنوان كرده بود «هرجا زنان آمدند، كار تمام شد» حالا در تاكیدی دوباره به این حرف می‌گوید كه توسعه‌یافتن این خطه جز با حضور مستمر زنان ممكن نیست.
شما پیش از این به گسترش مشاغل غیررسمی در مناطق محروم كشور، خصوصا كردستان اشاره كرده بودید. چهار سال از گفته‌های شما می‌گذرد و حالا برای چندمین بار خبرهای تلخی از فوت و مفقود شدن كولبران در مرزهای كردستان به گوش می‌رسد و علاوه بر آن، زنان این منطقه نیز كولبری می‌كنند. حضور زنان در چنین كار و پیشه دشواری را چگونه ارزیابی می‌كنید و ریشه این معضل را در كدام مساله می‌دانید؟
دلیل آن جز اجبار نیست. چنین شغلی كه حتی از «شغل» نامیدن آن ابا دارم قطعا نمی‌تواند اختیار و انتخاب برای زنان و حتی مردان باشد. در شرایطی كه از وضعیت استان، منطقه و خانواده‌ها، به ویژه از بعد معیشتی و اقتصادی آنها سراغ داریم، كولبری قابل مقایسه با شغل‌های به اصطلاح مردانه و دشواری نیست كه زنان از سر علاقه و انتخاب اختیار می‌كنند.
انتخاب كولبری مثل اختیار آن شغل‌های دشواری مثلا در معدن نیست كه شاید به ظاهر سخت باشند، اما برخی زنان بدون اجبار این شغل‌ها را انتخاب می‌كنند، زنان در اختیار این شغل‌ها حق انتخاب دارند و اگر برای مثال سراغ كار در معدن می‌روند از روی علاقه است نه اجبار. این مرزی است كه میان كولبری و دیگر كارهای دشوار برای زنان می‌توان كشید.
در كولبری، چه برای مردان و چه زنان دیگر گزینه دیگری مطرح نیست، اینطور نیست كه زنان در قبال كولبری مخیر باشند. وقتی كه گزینه بهتری برای ادامه زندگی و تامین معیشت خود ندارند و از سر جبر و اجبار به كولبری روی می‌آورند. نكته اصلی در پاسخ به سوال شما نبود دیگر راه‌های جایگزین برای تامین معیشت است.
این وضعیت را متاثر از چه عاملی می‌دانید؟ چرا زنان مرزنشین استان كردستان، به‌رغم تمام توانمندی‌ها و ظرفیت‌هایی كه می‌توانستند داشته باشند، ظرفیت‌هایی كه می‌توانست مستقیما چرخ توسعه پایدار این استان را بچرخاند، حالا به قول شما از سر اجبار كولبری می‌كنند؟
این وضعیت چندان بی‌تاثیر از وضعیت كلی زنان در جامعه ما نیست. اما وضعیت زنان كردستان از بعد اشتغال به نوعی متفاوت‌تر از زنان استان‌های دیگر ما است. و علت آن توسعه‌نیافتگی متوازن یا توسعه نامتوازنی كه در آن استان داریم.
البته باید اضافه كنم كه هر دو مورد این توسعه‌ها در این استان صحت دارند، یعنی ممكن است در بخش‌هایی از استان شاهد پروژه‌های عمرانی باشیم اما این پروژه‌ها متوازن نیستند، از طرفی دیگر، در بخش‌های دیگر همین استان شاهد توسعه‌نیافتگی هستیم.
نتیجه این وضعیت را می‌توانیم در وضعیت زنان استان ببینیم. زندگی، اشتغال، فعالیت‌های فردی، اجتماعی و خانوادگی زنان از این وضعیت متاثر می‌شود. ببینید فرقی نمی‌كند كه یك زن در این منطقه خود كولبری كند یا پسر و شوهرش به این كار اشتغال داشته باشد. این وضعیت در زندگی همه مردم تاثیر خود را نشان می‌دهد و تا جایی پیش می‌رود كه كولبری گزینه‌ای صرفا مردانه نباشد.
فكر می‌كنید این ظرفیتی كه در كولبری صرف می‌شود، با كدام برنامه و راهبردی می‌توانست مستقیما در جهت توسعه كردستان به كار گرفته شود. به‌طور كلی چقدر زنان كردستان می‌توانند در توسعه پایدار و مطلوب این استان موثر واقع شوند؟
اول اینكه باید ببینیم اصلا برنامه‌ای برای توسعه كردستان وجود دارد یا خیر و اگر برنامه‌ای هست، آن را در دستور كار قرارداده‌اند یا نه. علاوه بر آن باید دید زنان در كجای هندسه توسعه این استان قرار دارند، آیا اصلا زنان در توسعه این استان جانمایی شده‌اند یا خیر؟ معاونت امور زنان و خانواده دولت دوازدهم برنامه‌های توسعه زنان و خانواده هر استان را مختص آن و با توجه به شرایط بومی و متناسب با نیازها و اقتضائات و شرایط آن استان تنظیم و تدوین و رونمایی می‌كند.
این سندها برنامه‌های مهمی هستند كه باید دید چه برنامه‌هایی برای زنان كردستان دارند. اما هر برنامه یا راهكاری كه برای كولبران كردستان تدوین و ارایه شود، نمی‌تواند بدون درنظر گرفتن ظرفیت زنان به موفقیت دست یابد.
برای حل این معضل كه در حال تبدیل‌شدن به فاجعه است، باید نگاه ویژهای به زنان داشت، زنان چه به عنوان افرادی كه خود كولبری كنند و چه به عنوان مادر، خواهر یا همسران مردان كولبر، مستقیم و غیرمستقیم با این مساله مواجه هستند و تحت‌تاثیر آن قرار می‌گیرند. بنابراین در تمام راهكارها یا پیشنهاداتی كه به عنوان جایگزین این شغل ارایه می‌شود، مثل توسعه گردشگری، باید این واقعیت در نظر گرفته و جایگاه ویژهای برای زنان در این برنامه‌ها لحاظ و تعیین شود.
توسعه گردشگری و بوم‌گردی در این استان را به عنوان جایگزینی برای كولبری مناسب می‌دانید؟
بالاخره باید گزینه‌هایی پیش روی آنها باشد تا كولبری را كنار بگذارند. كولبران فقط می‌توانند به اتكای درآمد ثابت، نسبی و مستمر و پایداری یك شغل خاص از پرداختن به كولبری صرف نظر كنند. من از كولبری به عنوان یك شغل یاد نمی‌كنم چون تعریف و مولفه‌های یك شغل را ندارد، پرخطر است و عواقب ناگواری دارد، اما همین كسب معاش ناگوار وقتی كنار گذاشته می‌شود كه شغل پایداری مثل كسب و كارهای گردشگری جایگزین آن شود.
شما به توسعه‌نیافتگی متوازن یا توسعه‌یافتگی غیرمتوازن اشاره كردید، قیاس وضعیت استان كردستان و سیستان بلوچستان، خصوصا از نظر حضور زنان در عرصه‌های مدیریتی داده‌های متفاوتی را به دست می‌دهد، چهره زمخت و نخراشیده اقتصاد و سیاست در كردستان، در استان سیستان و بلوچستان روی نرم‌تری به خود گرفته است.
مشاركت سیاسی و مدیریت زنان فقط یك شاخص است و همه ابعاد توسعه را دربرنمی‌گیرد. توسعه ابعاد فرهنگی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی دارد و حتی در استان سیستان و بلوچستان هم می‌بینید كه توسعه متوازن نیست.
چرا پس در استان سیستان و بلوچستان زنان با قوت بیشتری به عرصه مدیریت و سیاست پای گذاشته‌اند؟ این مساله از برنامه‌ای مدون ریشه می‌گیرد یا همان نتیجه جهت‌گیری‌های خاص مدیران است؟
این اتفاق حاصل نگرش و تفكر مدیران مرد است. بیشتر این مناصب هم به دست مردان اداره می‌شوند و از میان آنها، هستند افرادی كه چند صباحی مدیریت كرده‌اند و راه را برای ورود زنان باز كرده‌اند، همین اتفاق هم منجر به تغییر نگاه‌ها و ذهنیت‌ها شده است.
ورود زنان در این عرصه‌ها به مرور تعصب‌های خاصی را هم تعدیل می‌كند و این راه را مدیران بعدی هم ادامه می‌دهند، زیرا می‌بینند زنانی كه در این عرصه‌ها وارد شده‌اند، خوش درخشیده‌اند. به همین دلیل هم توسعه پایدار كردستان به نقش‌آفرینی و مشاركت پایدار و موثر زنان وابسته است.
نظر شما