سلامت نیوز:به دنبال واكنش تند وزارت بهداشت در مقابل ادعای یكی از پزشكان بیمارستان مسیح دانشوری درباره تاثیر مثبت داروی « فاویپیراویر» در بهبودی 27 مبتلای كووید 19 بستری در این بیمارستان و طرح شبهاتی درباره علت موضع‌گیری شدید متولیان سلامت نسبت به این ادعا، سازمان غذا و دارو از نهایی شدن كارآزمایی بالینی و بررسی‌ها بر تاثیر قطعی این دارو طی روزهای آینده خبر داد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد ،در تعطیلات نوروز امسال، محمدرضا هاشمیان؛ فوق تخصص مراقبت‌های ویژه در بیمارستان مسیح دانشوری، در یك كلیپ ویدئویی مدعی شده بود كه مقادیری از داروی فاویپیراویر (favipiravir تولید ژاپن) را برای 30 بیمار مبتلای كووید 19 بستری در این بیمارستان تجویز كرده و شاهد بهبودی قطعی 27 نفر از بیماران دریافت‌كننده این دارو بوده اما با این حال، مسوولان وزارت بهداشت مانع از اجرای این رژیم دارویی برای سایر مبتلایان شده‌اند.
به دنبال طرح ادعاهای این پزشك، معاونت درمان وزارت بهداشت با صدور اطلاعیه‌ای، ضمن «تخلف» دانستن هر گونه اظهارنظر موافق درباره اثرگذاری این دارو اعلام كرد: «به دنبال مصاحبه انجام شده یكی از اعضای محترم هیات علمی شاغل در بیمارستان مسیح دانشوری تهران در خصوص داروی فاویپیراویر، به اطلاع می‌رساند داروی مذكور هنوز در فارماكوپه ایران وارد نشده و در حال حاضر به عنوان یك دارو در یك كارآزمایی بالینی به كار گرفته شده و در اختیار چند مركز درمانی از جمله بیمارستان مسیح دانشوری قرار گرفته و تاكنون نتایجی از این تحقیق به این كمیته گزارش نشده است؛ لذا انجام هرگونه مصاحبه و ارایه هر نوع گزارش به عنوان تایید یا رد اثربخشی این دارو مورد تایید كمیته نبوده و تخلف محسوب می‌شود.
تاكنون هیچ گزارش مكتوبی از اثربخشی این دارو از مراكز درمانی از جمله مركز مسیح دانشوری، چاپ و به وزارت بهداشت ارایه نشده است. صرف گزارش تجربی از یك اقدام درمانی، در دنیای علم جایگاهی ندارد و چه‌بسا سبب نگرانی خانواده بیماران به جهت عدم تهیه یا حتی احساس گناه در بازماندگان بیمارانی كه به رحمت خدا رفته‌اند ایجاد كند. بدیهی است تمام داروهای مصرفی در درمان كرونا به عنوان ضدویروس یا ضدالتهاب، درمان قطعی نیست.
آنچه ثابت شده، مراقبت صحیح از بیماران موثرترین راه كمك به درمان بیماران است كه كادر درمانی مراكز بیمارستانی كشور ما از جمله عزیزان ما در بیمارستان مسیح دانشوری از موفق‌ترین‌های دنیای پزشكی محسوب می‌شوند كه جای سپاس و قدردانی دارد. بدیهی است پس از اتمام كارآزمایی بالینی مذكور، نتایج توسط كمیته علمی اعلام و در صورت تایید اثربخشی آن، وزارت بهداشت نسبت به تامین و توزیع دارو به منظور استفاده برای بیماران اقدام خواهد كرد.»
پس از موضع‌گیری معاونت درمان، برخی پزشكان فعال در فضای مجازی و در كانال‌های خبری مدعی شدند كه «این دارو برای درمان دكتر ولایتی (رییس بیمارستان مسیح دانشوری كه اسفند ماه 98 به كووید 19 مبتلا شد) نیز استفاده شده و گفته می‌شود واردات فاویپیراویر در ماه اسفند ۱۳۹۸ با مساعدت علی‌اكبر ولایتی صورت پذیرفته است.»
در حالی كه شبهاتی درباره ذخیره‌سازی این دارو با هدف استفاده آن برای درمان مسوولان دولتی مبتلا به كووید 19 از دیگر ادعاهای مطرح شده در فضای مجازی بود، این شایعات همچنین قوت گرفت كه جدل پشت پرده مسوولان وزارت بهداشت با اصولگرایان می‌تواند یكی از دلایل جبهه‌گیری نمایشی متولیان حوزه سلامت در مقابل تبلیغ اثرگذاری دارویی باشد كه با بهره از روابط تجاری و اعتباری این جناح سیاسی وارد كشور شده و شایعه‌پردازان، به خصوص بر این گزاره تاكید داشتند كه روزهای آغازین سال، رییس سازمان غذا و دارو در گفت‌وگو با یك رسانه، از واردات مواد اولیه داروی فاویپیراویر و راه‌اندازی خط تولید آن خبر داده و بنابراین، اظهارنظر هاشمیان درباره تاثیرگذاری نوع غیر ایرانی این دارو كه با استفاده از سرمایه بخش خصوصی و وابسته به یك جناح سیاسی وارد كشور شده، نقشه‌های متولیان سلامت برای تبلیغات گسترده درباره راه‌اندازی خط تولید داخلی را برهم زده است.
شدت گرفتن موج این شایعات در فضای مجازی، زمانی یك لبخند مرموز بر لب دست‌اندركارانش نشاند كه وزیر بهداشت، روز 11 فروردین ماه نوید یك موفقیت بی‌نظیر برای نظام سلامت در عرصه درمان كووید 19 سخن گفت كه اگر منظور وزیر، اعلام خبر راه‌اندازی خط تولید داخلی فاویپیراویر به عنوان داروی درمان قطعی كووید 19 بوده، با اظهارات پزشك متخصص بیمارستان مسیح دانشوری، تمام برنامه‌های متولیان نظام سلامت برای غافلگیری هموطنان نقش بر آب شده است.
موضع‌گیری وزارت بهداشت در مقابل موج شبهات و شایعات و انتقادات تا سه روز قبل هم ادامه داشت و كیانوش جهانپور؛ سخنگوی وزارت بهداشت در پاسخ به خبرگزاری‌ها ضمن تاكید بر ممنوعیت هر مداخله درمانی خارج از چارچوب تاكیدات بند پ ماده 72 برنامه ششم توسعه (اجبار قانونی به رعایت فهرست رسمی دارویی ایران) درباره تكلیف واردات، تولید، تجویز و توزیع داروی فاویپیراویر و ابهامات مطرح درباره واقعیت تاثیرگذاری این دارو برای مبتلایان كووید19 گفت:
«صرفا در كشور چین مطالعاتی در خصوص اثربخشی فاویپیراویر بر كووید19 انجام شد كه گزارش اولیه، اثربخشی دارو را مثبت اعلام می‌كرد اما همان مقاله هم پس گرفته شد. این دارو هنوز در اروپا و امریكا هم تأیید نشده و در ایران هم كمیته اخلاق، موضوع تحقیقات بالینی آن را سه هفته قبل تصویب كرده و طی روزهای اخیر، ژاپن هزار عدد از این دارو را برای ما ارسال كرده كه این مقدار برای انجام مطالعه بالینی كفایت می‌كند. مطالعات بالینی هم در چند بیمارستان كشور شروع شده و اگر هم تا امروز در كشور از این دارو تولید شده باشد، اجازه توزیع ندارد تا زمانی كه نتیجه تحقیق بالینی ستاد ملی مبارزه با كرونا اعلام شود.
بنابراین، دوستانی كه اعلام كرده‌اند این دارو را برای بیماران خود تجویز و استفاده كرده‌اند، اگر مجوز استفاده از دارو را نداشته‌اند مرتكب تخلف شده‌اند.»همین اظهارات متناقض و واكنش جامعه پزشكی نسبت به تناقض اظهارات متولیان سلامت، شاید یكی از دلایلی بود كه مسوولان سازمان غذا و دارو را وادار كرد از اعلام هرچه سریع‌تر نتایج كارآزمایی بالینی درباره اثربخشی داروی فاویپیراویر خبر بدهند.
ابتدای این هفته، غلامحسین مهرعلیان؛ مدیركل داروی سازمان غذا و دارو، خبر داد كه ایران موفق به «تولید یك نوع داروی موثر در درمان بیماری كووید۱۹» شده در حالی كه در متن این خبر، نامی جز «فاویپیراویر» دیده نمی‌شد. مهرعلیان در توضیحات خود درباره اعلام آتی نتایج موفقیت و تاثیرگذاری این دارو برای بهبودی مبتلایان كووید19 گفته بود: «داروی فاویپیراویر در سال ۲۰۱۴ برای اولین‌بار در كشور ژاپن تولید شد و برای درمان آنفلوآنزای تیپ B هم تاییدیه گرفت و حتی برای درمان ابولا هم از این دارو استفاده شد.
این دارو، یك داروی قدیمی است و اخیرا كه ویروس كرونا در كشور چین شیوع پیدا كرد، تمام تلاش دولت چین این بود كه از تمام داروهایی كه بر این ویروس تاثیر می‌گذارد استفاده كند. به همین خاطر ۵۰ الی ۱۰۰ دارو مورد آزمایش قرار گرفت كه در نهایت، از بین این داروها، چند دارو از جمله فاویپیراویر كه تاثیر مثبت بیشتری بر بهبود بیماران مبتلا به كووید19 داشت، انتخاب شد.
در اسفندماه كه این ویروس در كشور ما شیوع پیدا كرد، برحسب گزارشاتی كه از كشور چین داشتیم، در هفته دوم شیوع این بیماری، از دولت چین درخواست ارسال مقداری از این دارو را كردیم تا ما هم در ایران آزمایش كنیم و سپس دولت چین تعدادی از این دارو را به‌طور رایگان از طریق سفارت در اختیار ما قرار داد كه ما هم در اواخر اسفندماه این دارو را در اختیار تیم تحقیقاتی كشور قرار دادیم اما به دلیل آنكه هیچ تاییدیه جهانی درباره اثربخشی این دارو بر كووید19 نداشتیم، حالا منتظر نتیجه نهایی و تاییدیه آن هستیم.
البته از هفته دوم اسفند هم رایزنی‌هایی در رابطه با تامین این دارو در كشور در صورت تایید اثربخشی انجام دادیم اما باتوجه به كمبود جهانی این دارو و قیمت بسیار بالای آن، از طریق شركت‌های دانش‌بنیان فرمول مواد اولیه این دارو را كشف و سنتز كردیم و حدود ۵ هزار قرص را در مقیاس آزمایشگاهی تولید كردیم و در حال حاضر منتظر نتیجه نهایی این آزمایش هستیم و در صورت نتیجه نهایی درباره بهبودی همه بیماران مصرف‌كننده این دارو، تولید انبوه آن را آغاز خواهیم كرد كه نتیجه نهایی آزمایش‌ها هم طی روزهای آینده اعلام خواهد شد و البته در صورت نتیجه تاثیر مثبت این دارو، داروی فاویپیراویر در حجم انبوه تولید خواهد شد و حتی در اختیار بقیه كشورها هم قرار خواهیم داد.»
اظهارات مهرعلیان و تاكیدها و اظهارات اخیر مسوولان وزارت بهداشت در حالی است كه چند روز قبل، فرامرز اختراعی؛ رییس سندیكای تولید‌كنندگان مواد اولیه دارویی از تولید یك میلیون دوز داروی فاویپیراویر در خط تولید داخلی و توزیع پس از اعلام نتایج نهایی آزمایش‌های بالینی خبر داد. اختراعی در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس گفته بود كه 15 هزار دوز از این دارو از طرف دولت چین در اختیار ایران قرار گرفته تا برای كارآزمایی بالینی در بیمارستان‌های محل بستری مبتلایان كووید19 استفاده شود و افزوده بود:
«با دو شركت تولیدكننده برای تولید این دارو رایزنی صورت گرفته و یك شركت وارد‌كننده نیز موفق شده دارو را وارد كند و همچنین، شركت تولیدكننده نیز موفق به واردات مواد اولیه آن شده و اگر نتایج آزمایش‌های بالینی تایید شود ظرف چند روز آینده این دارو وارد بازار خواهد شد. این شركت‌ها برای ارایه سریع این دارو به بازار، سرمایه‌گذاری كرده‌اند و یك میلیون دوز از داروی فاویپیراویر توسط صنایع دارویی تولید شده كه اگر آزمایشات بالینی تایید نشود متضرر خواهند شد.»
نظر شما