سلامت نیوز: همانطور که در پیشگیری با بیماریهای غیرواگیر مانند دیابت و بیماریهای قلبی،عروقی و افزایش فشار خون می‌‌دانیم اقدامات درمانی بعد از ابتلا ،شیوع این بیماریها را کاهش نمی‌‌دهد و اگر واقعا در صدد پیشگیری هستیم باید از دوران کودکی و حتی جنینی کار را آغاز کنیم در مورد مشکلات و آسیب های اجتماعی و بزه کاری و اعتیاد نیز باید زمان مهم برای پیشگیری را بشناسیم.


 تیتر بزرگ روزنامه شرق یکشنبه پنجم تیر ماه تحت عنوان: تبدیل مواد مخدر به تهدیدی علیه امنیت ملی مرا واداشت که سوالی را با متولیان سلامت چه در بخش بهداشت و چه آنان که برای رفاه و سلامت اجتماعی جامعه تلاش می‌‌کنند مطرح کنم که آیا مبارزه با تقاضا در برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد و پیشگیری از سایر بزهکاری‌ها باید بعد از وقوع جرم صورت گیرد ؟

همانطور که در پیشگیری با بیماریهای غیرواگیر مانند دیابت و بیماریهای قلبی،عروقی و افزایش فشار خون می‌‌دانیم اقدامات درمانی بعد از ابتلا ،شیوع این بیماریها را کاهش نمی‌‌دهد و اگر واقعا در صدد پیشگیری هستیم باید از دوران کودکی و حتی جنینی کار را آغاز کنیم در مورد مشکلات و آسیب های اجتماعی و بزه کاری و اعتیاد نیز باید زمان مهم برای پیشگیری را بشناسیم . شعر زیر که حدود 70 سال پیش شاعره اش را برنده جایزه نوبل ادبیات کرد شعریست که باید بارها و بار ها آن را خواند :

در جهان امروز ما به دلایل اشتباهات زیادی كه مرتكب شده ایم مقصریم اما بزرگترین اشتباه ما یا بهتر بگویم جنایتی كه مرتكب شده ایم بی توجهی به نوزادان و كودكان بوده است بسیاری از نیاز ها را می توان به بعد موكول كرد اما در مورد كودك اینچنین نمی توان كرد زیرا همین لحظه استخوانش در حال تكمیل خونش در حال ساخته شدن و شعور واحساسش در حال رشد است . به همین دلیل نیاز هایش را نمی توانیم به فردا موكول كنیم. زیرا اسم او امروز است گابریلا میسترال شاعر شیلیائی وبرنده جایزه نوبل در ادبیات

ما باید از خودمان بپرسیم آیا به کودکان کشورمان توجه کافی کرده ایم. آیا می‌دانیم که کودکان باید در محیطی سالم به دور از خشم و خشونت، ظلم و شرارت و فقر و تبعیض زندگی کنند. همیشه گفته می‌‌شود که کودکان سرمایه‌های یک ملت‌اند ولی برای شاد زیستن و رفاه کامل جسمی، روانی، عاطفی و اجتماعی آنان که موجب می‌‌شود به توانمندی‌های بالقوه خود برسند و افرادی ناتوان، معتاد، ولگرد و سربار جامعه نشوند، چه برنامه‌ای داشته‌ایم و داریم؟ آیا می‌‌توان انتظار داشت در شرایطی که بستر مناسبی برای رشد جسمی، عاطفی و اجتماعی کودکان فراهم نیست، همه کودکان تبدیل به جوانانی مبتکر، خلاق توانمند و پویا شوند؟ آیا به همان اندازه که به جسم کودک توجه داریم، به مغز او که مرکز دانش فنی آینده است، توجه داریم؟

آیا کودکان ما در شرایطی رشد می‌کنند که به حداکثر توانمندی‌سازی ذهنی و جسمی خود برسند و آیا همه کودکان زیر چتر مراقبت‌های ویژه‌ای که به آنان امکان دهد در محیط مناسب رشد کنند، هستند؟

[مقایسه رشد و تكامل سیستمهای كودك]

دوران  یادگیری در سه سال اول و سپس تا 6 سالگی نشان می‌دهد فراموش نکنیم که 60 در صد رشد مغز کودک تا سه سالگی و 90 در صد رشد مغز تا 6 سالگی رخ می‌دهد سالهای سرنوشت سازی که اغلب از آن غفلت می‌شود .

این دوران زمانی است که دلسوزان مسائل اجتماعی جامعه می‌توانند مهارت های بسیاری را به این مغز در حال رشد بیاموزند مغزی که بطور مرتب از محیط اطراف ، از رفتار ها ، و شرایط اجتماعی پیرامون خود الگو برداری می‌کند

بله فقط جسم كودكان نیست كه رشد می كند و بزرگتر می شود، بلكه ذهن آنان نیز متحول و متكامل شده و در درك افراد و اشیاء و رویارویی باچالشهای محیط خود مهارتهای بیشتری به دست آورده و پیچیده تر می گردد. در واقع تکامل کودک در ابعاد مختلفی اتفاق می‌ افتد، از جمله تکامل حرکتی، حسی، گفتار و زبان، شناختی، هیجانی یا عاطفی، و اجتماعی. اخیرا بعد معنوی یا اخلاقی نیز برای تکامل کودک تعریف شده است و شواهد حکایت از ارتباط نزدیک آن با سلامت، به خصوص سلامت روانی کودک و بعد ها در نوجوانی و سالهای بعدی زندگی او دارد. قدرت یادگیری کودک در سنین پیش از دبستان بسیار بالا و عمیق است. به همین دلیل بسیاری از کشور ها در تلاشند که پوشش آموزش ( از تولد تا 8 سالگی )را افزایش دهند و بعضی از کشور ها ادعا دارند که این پوشش را به صد در صد رسانده اند. ولی آمار های رسمی کشور ما این رقم را ده در صد برآورد می‌ کند

همانگونه که رشد جسمی با ترازو قابل سنجش است رشد عاطفی و روانی _تکاملی کودک نیز ابزارهای خاص خود را برای سنجش دارد. گستره نیازهای عاطفی روانی و اجتماعی کودک وسیع بوده و تامین آن در گرو دانش خانواده یعنی پدر و مادر و یا مراقبین کودک است. هر چه از بدو تولد مغز به کار گرفته شود، اتصالات و سیناپس‌ها یا رابط های بین سلول های عصبی کامل‌تر شده و شبکه ارتباطی و توان آموزشی مغزاو افزایش خواهد یافت و چگونگی این آموزش هاست که سرنوشت نیروی انسانی و نهایتا توسعه یک جامعه را رقم می‌زند

متولیان و سیاستگذاران که به بهبود مهارتهای اجتماعی چون تعامل اجتماعی و رقابت پذیری ، بالاتررفتن كیفیت مشاغل و سطح درآمد، بهبود وضعیت سلامت ، کاهش رفتارهای پرخطر بهداشتی و اجتماعی ، کاهش مرگ و میر و معلولیت وابستگی كمتر به نهادهای رفاهی و حمایتی و كاهش میزان ارتكاب جرائم و در نهایت بهبود تولید اقتصادی علاقه مندند، باید به این دوران بسیار حیاتی و خطیر و روش هایی که دستیابی همه کودکان و والدین آنها را به آموزش صحیح فراهم می‌کند توجه کنند

تنها با تبدیل کودکان بیشتری به بزرگسالانی سالم و مولد که بتوانند نقش مهمی در بهبود شرایط اجتماعی و اقتصادی جامعه خود ایفاء کنند می‌توان بحرانهای مورد اشاره را در مورد اعتیاد و یا بزه کاری کاهش داد . مطالعات جهانی نشان می‌دهد که سرمایه گذاری در برنامه های رشد و تکامل از اوان دوران کودکی ، موجب جبران چند برابری هزینه ها در طول زمان شده و نسبت فایده به هزینه در اینگونه مداخلات همواره از عدد 1 بالاتر بوده و حتی تا 17 هم رسیده است.

دکتر ربابه شیخ الاسلام اپیدمیولوژیست /عضو هیئت علمی وزارت بهداشت و فرهنگستان علوم پزشکی کشور/ مدیر موسسه تغذیه /سلامت و توسعه

منبع: به سایت