به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ایران ،مهاجرتی که از آن به عنوان «مهاجرت زیست محیطی» یاد می‌شود.زنگ خطر مهاجرت‌های محیط زیستی در داخل کشور از حدود 5 سال قبل توسط دوستداران، کارشناسان و مسئولان محیط زیستی و حتی مسئولان در بالاترین رده‌های استانی به صدا درآمد. مطالعات نشان می‌دهد مهاجرت به دلیل تخریب محیط زیست، در دو دهه اخیر چندین برابر شده است.
کم آبی، آلودگی هوا، گرد وغبار، تخریب‌های محیط زیستی و به دنبال آن وقوع سیل و... از جمله دلیل این موج مهاجرت عنوان می‌شود. تا پیش از آنکه توسعه ناپایدار به جان محیط زیست بیفتد، اغلب مهاجرت‌ها به دلیل بیکاری و برای یافتن کار به استان‌های بزرگ و کلانشهرها صورت می‌گرفت؛ اما امروز اتفاقاً اقشاری که تا حدی توانایی مالی دارند اما ساکن استان‌هایی هستند که به لحاظ زیست محیطی در مضیقه قرار دارند، اقدام به مهاجرت می‌کنند.
نکته قابل توجه اینکه بسیاری از مردم ساکن در استان‌های کم برخوردار، از سال‌های دور برای یافتن کار و ایجاد منبع درآمد برای گذراندن زندگی به کلانشهرهایی نظیر تهران، اصفهان و... مهاجرت کردند. درحالی که ساکنان قدیمی این شهرها به‌ویژه پایتخت به دلیل شرایط آلودگی هوا که بیشتر روزهای سال را دربرمی‌گیرد از این شهر فراری هستند.
بخش دیگری از مهاجرت‌های زیست محیطی متأثر از طرح‌های تهاجمی عمرانی نظیر سدسازی، طرح‌های انتقال آب و... به‌ویژه در دهه‌های قبل بوده که بدون توجه به ارزیابی‌ها و عواقب زیست محیطی استان‌ها در کشور اجرایی شده است.
نتایج پژوهشی که در سال۹۹ در فصلنامه علمی مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی نیز چاپ شده نشان می‌دهد که تا سال۹۹ حدود ۲ میلیون نفر در ایران بر اثر ساخت ۳۴۹ سد که به بهره‌برداری رسیده‌اند مجبور به ترک زادگاه خود شده‌اند.
مهاجرت‌های اقلیمی
بیشتر این نوع مهاجرت‌ها از استان‌هایی نظیر خوزستان، سیستان و بلوچستان و... است.به گفته «محمدرضا محبوب فر»، پژوهشگر مسائل اجتماعی، مهاجرت‌های اقلیمی بیشتر متوجه مناطقی نظیر خوزستان، اصفهان، کرمان، یزد و سیستان و بلوچستان است که با بحران آب و آلودگی هوا روبه‌رو هستند. روند این مهاجرت‌ها به گونه‌ای بوده که حتی بارندگی‌های چند سال اخیر نیز نتوانسته از این مهاجرت‌ها جلوگیری کند. این مهاجرت‌ها طی 20 سال اخیر به حدود ۱۰ برابر رسیده است. مقصد مهاجرت‌های اقلیمی نیز بیشتر تهران و استان‌های شمالی کشور است. همین عامل باعث تغییر فرهنگ‌ها هم می‌شود.
«محمد قمی»، رئیس اتحادیه املاک مرکز استان البرز نیز با اشاره به افزایش مهاجرت‌های اقلیمی طی سال‌های اخیر عنوان کرده بود که «افراد زیادی از استان‌های جنوبی کشور به دلیل مسائل زیست محیطی از جمله آلودگی هوا به کرج آمده‌اند» که همه ساله بر تعداد آنها افزوده می‌شود.در هر حال «دگردیسی طبیعی و پناهندگی محیط زیستی در کشور»، اتفاق و پدیده ناخوشایندی است که مسئولانی چون معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور نیز به آن اشاره و برنامه‌ریزی عملی برای مقابله با آن را ضروری می‌دانند.
مهاجرت‌های محیط زیستی
آمارها نشان می‌دهد از ۵ استان کشور بیش از ۵٠٠ هزار نفر به استان‌های شمالی کشور مهاجرت کرده‌اند که علت آن کم آبی و نامساعد بودن شرایط محیط زیستی است. طی 2سال اخیر ۵١ مخاطره طبیعی در ایران شناسایی شده است که ١١ مخاطره در دستور اصلی کارها قرار گرفته است؛ یکی از آنها پدیده گرد وغبار است.
در همین حال «علی سلاجقه» رئیس سازمان محیط زیست، ضمن اعلام این آمار، خبر از تغییر اقلیم داده و می‌گوید که کشور باید بر مبنای این شرایط مدیریت شود. به گفته سلاجقه، «دولت باید تغییر اقلیم را به رسمیت بشناسد، حتی به رئیس جمهوری نامه زده‌ایم که نام «شورای عالی محیط زیست» به «شورای عالی محیط زیست و تغییر اقلیم» تغییر کند.»وی با تأکید بر اینکه تغییر اقلیم تمام مسائل ما را تحت تأثیر قرار داده، می‌گوید: بحث دگردیسی گونه‌ها در کشور در حال رخ دادن است که به طور قطع به مرور فرهنگ ما را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد.
تشدید مشکلات زیست محیطی و افزایش مهاجرت
«رضا زمانی»، سرپرست محیط زیست گیلان نیز درباره مهاجرت مردم به این استان به دلایل آب و هوایی و محیط زیستی به «ایران» می‌گوید: آماری از میزان ورودی مهاجران به استان گیلان در اختیار محیط زیست گیلان قرار ندارد؛ اما به تبع آن ورودی‌ها به استان بیشتر خواهد شد.وی با اشاره به اینکه گیلان نیز دچار این ریزگردها شده و در خط مقدم ریزگردهای شمالی و حوزه قفقاز قرار دارد، می‌افزاید: گیلان 0.9 درصد از مساحت کل کشور را دربر گرفته و با اینکه جزو استان‌های کوچک کشور است، یکی از پرتراکم‌ترین استان‌های کشور محسوب می‌شود. به طوری که سومین استان پرتراکم کشور با تراکم 177 نفر در هر کیلومتر مربع است.
این مقام مسئول ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه 34 درصد استان گیلان را جلگه تشکیل داده و مابقی کوهپایه و کوهستان است و بخش اعظم جمعیت این استان در جلگه سکونت دارند، لذا فشار مضاعفی به جلگه وارد می‌شود. به همین دلیل هرگونه افزایش جمعیت ناشی از مهاجرت باعث فشار بیشتر به طبیعت، افزایش پسماند، فاضلاب و مخاطرات زیست محیطی خواهد شد. همان طور که در ایام گردشگری از جمله نوروز امسال که حدود 6.5 میلیون گردشگر و مسافر وارد استان شد، تولید پسماند و تخریب محیط زیست افزایش یافت.
وی درخصوص وضعیت حاشیه‌نشینی در استان گیلان می‌گوید: درخصوص حاشیه‌نشینی در استان آماری نداریم؛ اما شاهد افزایش تقاضا برای خرید زمین و تغییر کاربری زمین در مناطق مختلف گیلان توسط افراد غیربومی هستیم که این پدیده علاوه بر اینکه منجر به تغییر کاربری اراضی کشاورزی، باغات و اراضی مرغوب و حاصلخیز استان می‌شود، به طور حتم تبعات اجتماعی و فرهنگی را نیز به دنبال خواهد داشت.
زمانی با بیان اینکه هدف اغلب متقاضیان خرید زمین در گیلان، ساخت و ساز ویلاست تا آن را به عنوان خانه دوم و سکونتگاه موقت یا سکونتگاه دائمی لحاظ کنند، می‌افزاید: به دلیل تراکم جمعیت در استان، هرگونه افزایش جمعیت بدون برنامه‌ریزی دقیق و آمایش سرزمین منجر به تغییر کاربری و تخریب محیط زیست خواهد شد.
وی با اشاره به تحقیقات میدانی از حضور مهاجران در استان گیلان که با کمک سازمان‌های مردمی و توسط پژوهشکده گیلان شناسی دانشگاه گیلان انجام شده است، می‌گوید: این پژوهش‌ها حاکی از آن است که وضعیت گیلان از نظر فروش زمین به افراد غیربومی در حالت هشدار قرار گرفته است، چرا که مشخص شده است مالکان 41 درصد از اراضی 5 روستای یک شهرستان در شرق گیلان، غیربومی و از سایر استان‌های کشور هستند. همچنین در پژوهش از 8 روستای یک شهرستان در غرب این استان نیز مشخص شده است که 31 درصد اراضی آن در اختیار افراد غیربومی قرار گرفته است.
زمانی با بیان اینکه در چند سال اخیر گیلان جزو چند استان اول مهاجرپذیر شناخته شده، تصریح می‌کند: با توجه به فراهم نبودن زیرساخت‌های اصلی از جمله تصفیه فاضلاب، افزایش سرانه تولید زباله با میزان 2 هزار تا 2 هزار و 500 تن در روز، همچنین وجود معضلاتی نظیر عدم مدیریت صحیح پسماندها و مراکز دفنی بحرانی مثل سراوان (در شهرستان رشت) که روزانه 6 لیتر بر ثانیه شیرابه تولید و وارد رودخانه‌ها و از جمله تالاب انزلی می‌کنند، هرگونه افزایش مهاجرت بدون فراهم بودن زیرساخت‌های مناسب، استان را دچار مشکلات زیست محیطی خواهد کرد.
فوریت چاره‌اندیشی
فرماندار رشت نیز با بیان اینکه بیشترین آسیب‌های زیست محیطی از ناحیه مهاجرت‌های اقلیمی متوجه مناطق شمالی کشور خواهد بود، بر فوریت چاره‌اندیشی در زمینه افزایش نامتعارف جمعیت استان‌های شمالی تأکید می‌کند.حمیدرضا امام پناهی می‌افزاید: زیرساخت‌های موجود در زمینه تأمین آب آشامیدنی، برق و سیستم دفع بهداشتی زباله شهری و روستایی به هیچ وجه پاسخگوی افزایش نامتعارف ظرفیت جمعیتی نبوده است. لذا مهاجرت اقلیمی به عامل گسترش غیرقابل کنترل آسیب‌های زیست محیطی، فرهنگی و اجتماعی تبدیل خواهد شد.
با وجود مشکلات زیست محیطی در استان‌ها، از یک سو آمارهای رسمی کشور، درک دقیقی از روند «مهاجرت اکولوژیک» نشان نمی‌دهد؛ چرا که در آنها مسائلی نظیر دلایل مهاجرت در سرشماری‌ها انعکاس داده نمی‌شود و از سوی دیگر جزئیات آماری نیز منتشر نمی‌شود و این امر می‌تواند موجب کاهش اهمیت این موضوع و عدم تلاش جدی کارشناسان و مسئولان امر برای یافتن راهکار حل مشکلات ناشی از این پدیده شود.
از سوی دیگر، رفع مشکلات زیست محیطی به چندین سال زمان نیاز دارد که این زمان در صورت عدم هماهنگی‌ها و حمایت‌های لازم، طولانی‌تر نیز خواهد شد؛ اما به طور حتم مردم نمی‌توانند سال‌ها منتظر حل مشکلات باشند. بنابراین راه چاره را در مهاجرت دیده و این کار را انجام می‌دهند. باید منتظر ماند و دید که چه چشم‌اندازی برای محیط زیست استان‌های مهاجرپذیر، می‌توان تصور کرد؟
نظر شما