به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد، متخصص‌های این نشست از سه منظر توسعه، مهاجرت و آب به وضعیت اقلیم در ایران پرداختند و در جمع‌بندی اعلام کردند که «منطقه منا در منطقه‌ای با بیشترین استرس آبی جهان قرار دارد و جالب است که بیشترین جنگ و مهاجرت هم در همین منطقه رخ می‌دهد: منابع آبی کشورمان در سال ۱۹۸۰ میلادی، ۱۴۰ میلیارد متر مکعب با جمعیت ۳۶ میلیون نفر بود و امروز به ۹۸ میلیارد مترمکعب به ۸۷ میلیون نفر جمعیت رسیده‌ایم.
در مقابل مصارف آبی‌مان از ۷۰ میلیارد متر مکعب به ۹۴ میلیارد متر مکعب رسیده است. وضعیت نامتوازن منابع و مصارف آب در کشور نزدیک به فقر آبی است و از آنجایی که طبق آمارها کشورهای میزبان پناهندگان، کشورهای کمتر توسعه‌یافته با درآمدهای کم یا متوسط‌اند؛ یعنی ۷۶درصد این پناهندگان را در خودشان جای داده‌اند.»
۱۰۸ میلیون مهاجر اجباری در دنیا
مهاجران در جهان به دو دسته اجباری و اختیاری تقسیم می‌شوند. نزدیک به ۳۶درصد از مهاجران، مهاجران اقلیمی هستند. آوارگان داخلی هم بخشی از مهاجران اقلیمی محسوب می‌شوند. در این نشست همچنین مطرح شد که همزمان با روز جهانی پناهجویان رصدخانه مهاجرت ایران یک گزارش ویژه درباره مهاجران اجباری منتشر خواهد کرد.
علاوه بر این، مهاجرت‌های اقلیمی درنهایت منجر به مهاجرت‌های اجباری خواهد شد و اگرچه در جامعه‌ای که درگیر مسائل روزمره‌اش (مانند حجاب، فیلترینگ و...) شده، کمتر به مسائل کلان پرداخته می‌شود اما متاسفانه طبق آخرین داده‌ها تا پایان سال ۲۰۲۲، ۲۱درصد به مهاجرت‌های اجباری در جهان اضافه شده و به رقم به ۱۰۸ تا ۱۰۹ میلیون نفر رسیده است. نزدیک به ۳۰ میلیون از این مهاجرت‌ها، افرادی در وضعیت پناهندگی هستند (یعنی وضعیت‌شان بررسی می‌شود و به جمعیت پناهندگان اضافه خواهند شد) و ۲.۶ میلیون نفر درخواست جدید در این زمینه داشتند.
۷۶درصد از پناهندگان در کشورهای با درآمد کم یا متوسط‌اند
۵۲درصد مبدا پناهندگان در منطقه ما هستند، نکته مهم اما این است که تزریق ۶ میلیونی مهاجران اجباری اوکراینی به جمعیت پناهندگان جهان در یک سال اتفاق افتاده است. علاوه بر این کشورهای میزبان پناهندگان، کشورهای کمتر توسعه‌یافته با درآمدهای کم یا متوسط، ۷۶درصد این پناهندگان را در خودشان جای دادند. معمولا کشورهای همسایه در این کشورها میزبان‌های اصلی این کشورها هستند. ایران به واسطه کشور همسایه بودن حتما تحت‌تاثیر قرار خواهد گرفت. ترکیه، ۳.۶ میلیون نفر پناهنده دارد و ایران با رقم ۳.۴ میلیون پناهنده رسمی، در رتبه بعدی قرار دارد.
درنهایت پنج کشور پناهنده‌پذیر دنیا، ترکیه، ایران، کلمبیا و آلمان هستند. هر ساله نهادهای بین‌المللی گزارش‌هایی با ریسک‌های اصلی مطرح می‌کنند، در سال ۲۰۲۲ میلادی، نزدیک به ۶۲ میلیون نفر در جهان جابه‌جا شدند و قسمت عمده‌ای از این جابه‌جایی‌ها براساس مخاطرات اقلیمی جابه‌جا شدند و ۲۸ میلیون نفر به علت مشکلات ناشی از خشونت، جنگ و... جابه‌جا شدند. سهم جابه‌جایی‌های اقلیمی همواره از جابه‌جایی‌های اجباری ناشی از جنگ و... بیشتر بوده است اما در سال‌های اخیر به دلیل بحران اوکراین این سهم بالاتر رفته است.
در سال ۲۰۲۲، ۷۱ میلیون نفر در وضعیت آوارگی داخلی (ناشی از خشونت یا ...) قرار گرفتند. علاوه بر این درباره ۶۰ میلیون نفری که پیش‌تر بیان شد که در سال ۲۰۲۲ جابه‌جا شدند ممکن است به وضعیت قبلی‌شان برگشته باشند یا در وضعیت موقت قرار گرفته باشند. بیشتر نقاط دنیا درگیر مشکلات اقلیمی هستند، منطقه منا، آفریقا، منطقه جنوب‌شرق آسیا بیشتر از بقیه مناطق دنیا درگیر مشکلات اقلیمی هستند. طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس که روز گذشته منتشر شد، از سال ۶۵ تا ۹۵ سالانه به طور متوسط یک میلیون نفر آواره داخلی داشتیم، البته این آمار برای هفت سال پیش است. ما در کشورمان شاخص مشخصی نداریم نسبت به رصد لحظه‌ای تغییرات اقلیمی نداریم و این درحالی است که ایران حتی در دوران داعش هم مهاجر به این کشور ارسال کرده است.
۳۲ بلا در ایران از ۴۰ بلای طبیعی شناخته شده در دنیا
در سال ۲۰۲۲ در ایران، ۵ بلای طبیعی طبق استانداردهای جهانی اتفاق افتاد. ایران در رتبه هجدهم در شاخص خطرات اقلیمی قرار دارد. درباره شاخص تاب‌آوری اقلیمی هم ایران در میانه لیست جهانی قرار دارد اما در بخش سیاست‌گذاری و عملکردی ما در قعر سیاست‌های اقلیمی در شاخص عملکرد سیاست‌های تغییرات اقلیمی قرار داریم. درباره تغییر کاربری اراضی کشاورزی و وضعیت تولید گازهای گلخانه‌ای نیز وضعیت مناسبی نداریم. ۴ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر در جهان در بازه ۹۰ تا ۹۵ جابه‌جا شدند؛ مناطق حاشیه‌ای کشور ما به مناطق مرکزی کشور جمعیت تزریق می‌کنند و این وضعیت با آمارهای بیشتر و دقیق‌تر قابل ارزیابی است. یکی از مهم‌ترین آمارها در سطح جهان این است که ۲۰۰ میلیون نفر به علت تغییرات محیطی مجبور به مهاجرت خواهند شد. کمبود آب با حداقل ۱۰درصد از مهاجرت‌ها در مقیاس جهانی مرتبط است. ۱۷ کشور با یک‌چهارم جمعیت جهان، دچار تنش آبی هستند.
ده هزار خانوار ایرانی از زابل خارج شدند
مهدی ضرغامی، عضو هیات علمی دانشگاه تبریز، در ادامه این نشست با تاکید بر موضوع آب در ایران گفت: در جایی که در صنایع: در کشور ارمنستان بدون تمهیدات مهندسی، آلودگی‌های این تجهیزات به سرشاخه‌های رود ارس می‌ریزد، در بالادست رود ارس رودی به اسم رود «کنار»، وجود دارد که این دو رود تمدن قفقاز را شکل می‌دهد. با رایزن فرهنگی ایران در تاجیکستان درباره این دو رودخانه به عنوان علت وحدت این پنج کشور، مطرح کردم اما به من گفتند کارهای مهم‌تری در اولویت قرار دارد.
ورود داعش به عراق و از سویی دیگر طالبان در سمت افغانستان و رود هیرمند موجب مهاجرت افراد از این مناطق می‌شود. ده هزار خانوار ایرانی از زابل خارج شدند و این عدد را شرکت‌های ترابری آن منطقه اعلام کرده‌اند. سرانه آب در دست‌مان کاهش پیدا کرده است، بارندگی کشور ما ۱۰ تا ۲۰درصد کمتر شد و این موجب می‌شود که آب در دسترس ما کمتر شود. زمانی که سرانه آب به زیر ۱۰۰۰ متر مکعب در سال برای هر نفر برسد دچار فقر آب می‌شویم و امروز در وضعیت ۱۳۰۰ مترمکعب برای هر نفریم.
البته این معنی غیرقابل سکوت شدن ایران نیست و من «ورشکستگی آبی» را قبول ندارم و حرف اشتباهی است. زمانی که به طور غیرقانونی به منابع آب آسیب میزنیم، به لوله‌های نفت و ریل‌های قطار و... ما آسیب می‌زند و اگر بهبود پیدا نکند، موجب مهاجرت می‌شود. علاوه بر اینکه بین منابع و مصارف ما تعادلی وجود ندارد، مساله دیگر بهره‌وری است، این سوال مهم که ما از چه میزان آب، سرمایه یا ... تولید می‌کنیم؟ وقتی به موزه‌های مردم‌شناسی می‌رویم، در سندهای ازدواج میزان سهم یک فرد از یک قنات ذکر می‌شد و افراد زیادی به عنوان شاهد آن را امضا می‌کنند، این نشان می‌دهد که ما از دیرباز مقیاس اندازه‌گیری منابع آب داشتیم و امروز هم باید به چنین چیزی برسیم؛ چراکه امروزه متاسفانه علاوه بر کم شدن میزان آب کشور، میزان در محور زمان هم کمتر شده است.
نظام ایلی و جامعه‌کوتاه‌مدت ایرانی‌ها ناشی از بحران تاریخی آب
عیسی منصوری، متخصص مطالعات توسعه هم در ادامه این نشست درباره اهمیت بنیادین وضعیت آب در کشور، با اشاره به سابقه قدیمی‌ترین قنات کشور با ۳ هزار سال قدمت که ساخت آن ۳۰۰ سال به طول انجامید، به اهمیت موضوع آب در ایران اشاره کرد و گفت: «نظام حاکم بر ایران ایلی است و مبتنی بر آب زندگی می‌کردند، یعنی در فصلی به واسطه بهره‌مندی از آب، کشاورزی می‌کردند و در فصل‌های دیگر بدون کشاورزی بودند. اهمیت این قضیه از حیث ایجاد یک جامعه کوتاه‌مدت است.
آقای رضاقلی، آقای کاتوزیان، آقای بازرگان، یکی از علت‌های جا ماندن‌مان [از توسعه] را غالب بودن نگاه ایلی دانستند که این امر به شدت تحت تاثیر آب است. مهاجرت‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت در ایران و دنیا متاثر از آب است، البته باید برای بررسی مهاجرت عوامل بسیاری را موردتوجه قرار داد اما در اینجا به موضوع آب باتوجه به این جلسه مواردی را بیان می‌کنم. مهاجرت روستا به شهر، مهاجرت شهر به روستا، مهاجرت پیرامون به مرکز و مهاجرت‌های منطقه‌ای از انواع مهاجرت‌ها هستند. دوستان واقفند که از سال ۱۳۴۰ به بعد، شهری شدن و صنعتی شدن شدت گرفت که همزمان با روندهای توسعه جهان بود.
غرب مازندران تا میانکلا بدون تولید و فرهنگ روستایی
او درباره این بحث ادامه داد: بعد از انقلاب با هدف فقرزدایی در روستاهای کشور، در روستاها دسترسی ایجاد کردیم؛ زیرساخت، آب و جاده و... ۹۹.۵ جمعیت کشور ما حالا دسترسی به آب لوله‌کشی دارند که قبل از انقلاب حدود ۳۰درصد بود و این دستاورد مهمی است اما زیرساخت فراهم کردن، منجر به بهبود وضعیت معیشت نشده است. آن فرد روستایی با این زیرساخت تصور کرد که می‌تواند به شهر بیاید و اگر در شهر موفق نشد، باید به حاشیه شهر بیاید. وقتی که برای مثال وقتی به منطقه گنبد می‌روید، جمعیت‌شان ۶۰ هزار نفر است و نیمی از آنها در حاشیه شهر ساکنند؛ معنی این است که در این زمینه روستا به شهر، ما این امر را ناخواسته تشدید کردیم.
مهاجرت روستا به شهر ناشی از خشکسالی، الگوی مشترکی میان کشورهای در حال توسعه است. در چنین وضعیتی افراد به آبادی‌های نزدیک خودشان مهاجرت می‌کنند، اما اگر در آن آبادی نتوانستند زندگی و معیشت مناسب داشته باشند، به شهر و آن هم شهرهای بزرگ مهاجرت می‌کنند. در انواع مهاجرت‌های داخلی کشور، مهاجرت‌های به علت رفاه و تحت تاثیر آب است. به همین علت است که در غرب مازندران تا منطقه میانکاله، فرهنگ روستایی ازدست رفته است و حتی از کشورهای عربی به آن منطقه مهاجرت کرده‌اند. زمانی که فردی بدون نیاز مالی به جنگل (مانند بومیان که منفعت مستقیم مالی از طبیعت دارند)، با افزایش مهاجران به شمال کشور که وابستگی معیشتی به منابع طبیعی ندارند، با بحران تخریب منابع سروکار داریم.
در بیشترین استرس آبی جهان قرار داریم
منطقه منا در منطقه‌ای با بیشترین استرس آبی جهان قرار دارد و جالب است که بیشترین جنگ و مهاجرت هم در همین منطقه است. منصوری در این باره هم گفت: «منابع آبی کشورمان در سال ۱۹۸۰ میلادی، ۱۴۰ میلیارد متر مکعب با جمعیت ۳۶ میلیون نفر بود و امروز به ۹۸ میلیارد متر مکعب به ۸۷ میلیون نفر جمعیت رسیده‌ایم. در مقابل مصارف آبی‌مان از ۷۰ میلیارد متر مکعب به ۹۴ میلیارد مترمکعب رسیده‌ایم. حجم کل مخازن (اعم از سد و...) ۶۸۳ عدد است و جمع اینها ۱۴۰ میلیارد متر مکعب را تامین می‌کنند. درباره مساله آب، منابع، مدیریت منابع و مدیریت ریسک آبی مطرح است و درباره مفاهیم اصلی در این زمینه، به نظر من خانم کاراندیش و آقای کاوه مدنی به عنوان دو متخصص بودند که آنها هم امروز در کشور نیستند و مهاجرت کردند.»
نظر شما