به گزارش سلامت نیوز به نقل از فارس - محمد رضازاده: همه ۶۰ تخت مراقبتهای ویژه بیمارستان شهید اکبرآبادی در اشغال نوزادان نارسی است که وزن کمتر از ۲ و نیم کیلوگرم دارند و هنوز ریه‌ها، بینایی و حتی دستگاه گوارش‌شان تکمیل نشده است. از همین رو بیش از سایر نوزادان نیازمند «شیر مادر» هستند، اما در این میان مادرانی هم هستند که فقط مادر نوزادان از راه رسیده خود نیستند؛ زنانی هستند که نسبت به نوزادان نارس مادران دیگر هم حس مسوولیت دارند؛ این می‌شود که در بدو مادرانگی شیره جانشان را بین فرزند خود و دیگری که نه می‌بینندش و نه می‌شناسندش، تقسیم می‌کنند. می‌خواهند مرهمی باشند روی زخم مادران مضطرب و نگرانی که هر روز از پشت شیشه بخش مراقبتهای ویژه نظاره‌گر نوزاد خود هستند که زیر دستگاه‌های مکانیکی، تنها و یکه برای رسیدن به خط شروع زندگی با دنیا می‌جنگند.
در همین راستا با دکتر مجید کلانی؛ فوق تخصص نوزادان و مسوول بخش مراقبتهای ویژه نوزادان ( NICU) بیمارستان اکبرآبادی به گفت‌وگو نشستیم. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید:
آقای دکتر به عنوان اولین سوال تفاوت شیرمادر با شیرخشک چیست؟
شیر مادر به گواه همه افرادی که در زمینه تغذیه نوزادان مطالعه دارند بهترین تغذیه برای نوزاد است و به هیچ عنوان با شیرخشک‌های تولید شده در کارخانجات قابل مقایسه نیست. از هر نظر شیر مادر خواصی دارد که شیرخشک آن خواص را ندارد. طبیعی است وقتی که مادر به نوزاد شیر می‌دهد برقراری تماس پوست نوزاد و مادر و عشق و علاقه مادر موقع شیردهی باعث یک حس عاطفی بین مادر و نوزاد و در نهایت آرامش مادر و نوزاد می‌شود. ضمن این که شیر مادر مثل شیرخشک ترکیب ثابتی ندارد و یک ترکیب دینامیک است.
دادن شیرخشک به نوزاد مثل این است که یک فرد هر روز و هر وعده یک غذای ثابت بخورد درصورتی که شیر مادر این طور نیست و بسته به تغذیه و روحیات مادر و بسته به نیاز نوزاد، ترکیب شیر مادر تغییر می‌کند و این نکته بسیار مهمی است. در واقع شیر مادر دچار تغییراتی در ترکیب است که باعث هماهنگی خوبی با نوزاد می‌شود.
ما شاهد هستیم کودکانی که شیر مادر می‌خورند نسبت به کودکان شیرخشکی از خیلی از بیماری‌ها مصون هستند و یا علائم کمتری دیده می‌شود. انواع کولیک، سوءهاضمه‌هایی که در اثر شیرخشک‌های مختلف وجود دارد در نوزادهایی که شیر مادر می‌خورند کمتر دیده می‌شود.
یک باور رایج بین مادران شیرده این است که شیرخشک، املاح و ویتامین بیشتری نسبت به شیر مادر دارد. این استدلال درست است؟
متاسفانه این برداشت‌های غلط در مورد شیرخشک‌ها وجود دارد. درواقع تولید شیرخشک یک بیزینس است که کارخانه‌ها برای فروش محصولات خود انجام می‌دهند. هرروز آپشن‌های جدید به شیرخشک اضافه و تبلیغ می‌کنند که این شیر خیلی ترکیبش به شیر مادر نزدیک است. البته که در اینجا هم برای تبلیغ شیر خود از شیر مادر استفاده می‌کنند.
شیرخشک برای زمانی است که مادر واقعا شیر ندارد و شیربانک هم در دسترس نیست. زیرا شیر بانک برای مراکز درمانی خیلی پرهزینه است و امکانش نیست که برای همه مادرهایی که شیر ندارند از شیربانک استفاده شود. اما در بعضی موارد ما مجبوریم که از شیرخشک استفاده کنیم.
ترکیبات شیر خشک ثابت است و بنابراین نوساناتی که در دستگاه گوارش اتفاق می‌افتد کمتر از شیر مادر است. وقتی مادر شیر خود را به نوزاد می‌دهد از نظر ذهنی باید آرام باشد و عصبی نباشد. هرگونه تغییرات مادر در رفتار و تغذیه و خواب و ورزش اگر مثبت باشد کودک هم از این سود می‌برد. مادری که مشکل دارد ممکن است فرزند بی‌قرار شود. بچه ای که شیرخشک می‌خورد این نوسانات را ندارد اما با تمام این تفاسیر، باز شیر مادر را ترجیح می‌دهیم.
ما به همسر و تمام اعضای خانواده توصیه می‌کنیم که این مادر از همه لحاظ باید حمایت شود چون باید شیرمادر به بهترین کیفیت به نوزاد برسد. گاهی مادری مشکلاتی دارد و مثلا دارو مصرف می‌کند و یا عصبی و افسرده است بچه هم حالت کولیک، بیقراری و علائمی شبیه این را پیدا می‌کند.
چه توصیه‌هایی برای مادرانی که شیرشان کم است دارید؟
شیر مادر معمولا وقتی نوزاد به دنیا می‌آید طبق یک روند فیزیولوژیک، برقرار می‌شود. مادرها یک مقداری عجله می‌کنند. در فضای مجازی اطلاعات نادرست زیادی در این باره است و باعث می‌شود مادرها گمراه شوند و خیلی زود به شیرخشک پناه ببرند. در صورتی که مادری که زایمان اولش سزارین شده است در 24 ساعت اول شیرش زیاد نیست و یکی دو روز طول می‌کشد تا شیر مادر راه بیفتد و در این دو روز مادرها دستپاچه می‌شوند و نوزاد را به سمت شیرخشک می‌برند و همان را ادامه می‌دهند.
در یکی دو روز ابتدایی زایمان، شیر کم است و مادر مجبور است تعداد دفعات شیردهی را زیادتر کند که نوزاد شیر بخورد تا راه بیفتد. مادرها خیلی اوقات عجله می‌کنند و سریع شیرخشک شروع می‌کنند و بعد از آن نوزاد دچار گیجی می‌شود که یا سینه مادر را نمی‌گیرد یا ممکن است طعم شیرخشک را ترجیح دهد و در سیکل معیوبی می افتد که شیر مادر دیگر به راه نمی‌افتد.
ما برای مادرها همیشه توضیح می‌دهیم روزهای اول شیر کم است چون شیر آغوز است و حجمش کم است و مجبور هستید دفعات شیردهی را بالا ببرید. مادر باید مطمئن باشد که شیرش راه می‌افتد به شرطی که اجازه بدهد نوزاد سینه را بمکد تا شیر در مسیری که از مغز و هیپوتالاموس به غدد شیری است راه بیفتد و شیر کافی تولید کند اما اگر در سیکل معیوب بیفتند نمی‌توانند شیرکافی داشته باشند.
وقتی ما توضیح می‌دهیم معمولا مادرها می‌پذیرند حتی اگر مادری شیرخشک شروع کرده باشد و 10 روز هم داده باشد باز فرصت دارد که شیر خود را به نوزاد دهد.
بسیاری از مادران بعد از زایمان درد سینه دارند و این یکی از راه‌های فرار مادران از شیردهی است. به این مادران چه نکاتی را یادآور می‌شوید؟
اتفاقا مادرهایی که درد سینه دارند یکی از درمانهای آن، این است که شیری که در سینه است را تخلیه کنند. باز بهترین راه برای درمان همین مسئله، شیردادن است و درد سینه به تدریج برطرف می‌شود. حالا گاهی آبسه پستان است و این موارد داروهای خاصی دارد که پزشک تجویز می‌کند. اما مواردی که آبسه و عفونت نیست بهترین راه درمان شیردادن به نوزاد است.
برای آرام کردن این درد تا زمانی که شیر می‌دهند هم می‌توانند مسکن‌هایی که در شیردهی ممنوعیت ندارد استفاده کنند و هم از کمپرس گرم استفاده کنند و پزشک هم باید توضیح دهد که این مشکل موقتی است و برطرف می‌شود.
آیا مصرف دخانیات در مادران شیرده و باردار روی نوزاد تاثیر می‌گذارد؟
مصرف داروهای غیرقانونی و دخانیات برای مادر شیرده مضر است و ممکن است خیلی از این مواد در شیر ترشح شود. سیگار هم جزو مواردی است که مادر شیرده باید مصرف نکند. البته این ممنوعیت مطلق نیست و نسبی است.
دوران بارداری هم مصرف ترکیبات مخدر باعث می‌شود اشباع اکسیژن خون مادر کم شود و خونی که وارد جفت و جریان خون جنین می‌شود اکسیژن پایین‌تری دارد و این باعث می‌شود رشد جنین تحت تاثیر منفی قرار بگیرد و یک سری عوارض خاص دارد که کمترین آن، این است که جنین وزن کافی نمی‌گیرد و مثلا نوزادی که باید 3 کیلو باشد زیر 2 کیلو به دنیا می‌آید و یک سری علائم دیگری نیز دارد.
در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان چه کودکانی نگهداری می‌شوند و چه خدماتی به نوزادان ارائه می‌شود؟
در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان مثل هر بخش مراقبت ویژه‌ای، بیمارهایی داریم که نیاز به کمک دارند. نوزادهایی که نمی‌توانند کنار مادر باشند تا از شیر مادر تغذیه شوند. خیلی از این نوزادان، نارس یا کم وزن یا دارای عفونت و بیماری‌های دیگری هستند که نیاز به مراقبت ویژه مثل اکسیژن تراپی دارند.
خوشبختانه به دانشگاه علوم پزشکی ایران که من از سال 84 اینجا هستم خیلی کمک شده است. اینجا بخش کوچک بود با این که زایمان‌ها بیشتر بود اما تجهیزات کمتر بود و خیلی وضع نابسامانی بود و میزان مرگ و میر نوزادان بالا بود. الان خوشبختانه هم ریاست محترم بیمارستان و هم ریاست محترم دانشگاه، طی این سال‌ها واقعا بودجه‌های خوبی اختصاص دادند. خیرین خیلی کمک کردند به بیمارستان ما و در حال حاضر بیمارستان ما درست است که در جنوب شهر است ولی یکی از مجهزترین بخش‌های مراقبت ویژه نوزادان را در کشور داریم.
میزان مراجعه کننده روزانه در بیمارستان اکبرآبادی چقدر است؟
تعداد زایمان متغیر است و نسبت به سال‌های اولی که من به اینجا آمدم زایمان‌هایی که خیلی مشکل ندارند کمتر شده است. ولی زایمان‌های پرخطر که از بیمارستان‌های دیگر به بیمارستان ما ارجاع می‌شوند بیشتر شده است. چون اینجا بیمارستان تخصصی زنان و نوزادان است؛ بخاطر بخش زنان قوی و بخش NICU خوبی که دارد زایمان‌های پرخطر خیلی زیاد به بیمارستان ما ارجاع داده می‌شود. حتی از بیمارستان‌های خصوصی تهران خیلی از نوزادها در NICU بیمارستان ما بستری می‌شوند.
تفاوت بین بیمارستان خصوصی و دولتی در مورد نوزادانی که نیاز به مراقبت ویژه دارند چیست؟
من در بیمارستان خصوصی هم کار می‌کنم. اما به هیچ عنوان دلم به NICU که در بیمارستان‌های خصوصی است قرص نیست که نوزاد در آن بیمارستان‌ها از نظر تجهیزات و کلیه مسائلی که در بخش مراقبتهای ویژه نیاز دارد در امنیت کامل باشد. در این زمینه واقعا بیمارستان‌های خصوصی قابل مقایسه با بیمارستان اکبرآبادی نیستند و این بیمارستان واقعا خیلی بهتر است.
ما خودمان مریض‌هایی که مشکلات زیادی دارند را به بیمارستان اکبرآبادی می‌آوریم و زیر نظر خودمان بستری هستند و اکثرا با حال عمومی خوب مرخص می‌شوند.
لطفا در ارتباط تعداد تخت‌های NICU و دو بخش امید و آرزو در بیمارستان اکبرآبادی توضیحاتی بفرمایید.
در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان بیمارستان اکبرآبادی، کلا 60 تخت داریم که 30 عدد در بخش امید و 30 عدد در بخش آرزو است. این دو بخش تفاوتی ندارد فقط دو بخش با دو سرپرستار که در واقع کنترل و نظارت دقیق‌تر است.
ما در بخش‌های مراقبتهای ویژه یکی از مواردی که به ویژه در نوزاد نارس باعث مرگ و میر می‌شود عفونت‌ها است. هرچه بخش شلوغ‌تر و تعداد تخت‌ها بیشتر باشد نیاز به کنترل‌های بیشتر است. به همین خاطر وقتی بخش دو یا سه قسمت می‌شود، هر بخش یک سرپرستار دارد. کنترل‌های خاص روی آن بخش کوچک‌تر انجام می‌شود. مخصوصا کنترل از نظر عفونت‌ها که در نتیجه میزان مرگ و میر کمتر می‌شود.
آیا در این بخش نوزادان مبتلا به اچ آی وی(HIV) نیز درمان می‌شوند؟
مادرانی که باردار هستند و HIV دارند و بیشترین انتقال این بیماری از مادر به نوزاد در حین زایمان اتفاق می افتد. این نوزادان را مثل بقیه نوزادهای پرخطر در اینجا بستری می‌کنیم، داروهای ضد ویروسی برای آنها شروع می‌کنیم. آزمایشهای لازم هم برای آنها انجام می‌دهیم تا زمانی که وضیت نوزاد ثابت شود.
نوزادهایی که از مادر مبتلا به HIV متولد شده‌اند، درمانهای اولیه را می‌گیرند، بعد ترخیص می‌شوند و به صورت سرپایی با کمیته کنترل عفونت، این‌ها را پیگیری می‌کنیم تا در جامعه مشخص باشد که تستهای آنها منفی شده و درمان شده‌اند.
ایدز به مقدار زیادی درمان می‌شود. البته در شرایط ضعیف شدن بدن، ممکن است شعله‌ور شود به همین خاطر باید تحت نظر باشند. نوزادان مبتلا به اچ آی وی در یک اتاق ایزوله و جدا از سایر نوزدان نگهداری می‌شوند.
مادران مبتلا درمان می‌شوند و درمانهای حین بارداری و زایمان دارند و ما در نوزاد هم درمانهای بعد از زایمان داریم. اما دلیل نمی‌شود که درمانهای حین بارداری و زایمان باعث شود که نوزاد مبتلا نشود. در هرصورت ما هم درمان اولیه و هم بررسی‌ها را شروع می‌کنیم که ببینیم این نوزاد چقدر درگیری دارد و آیا اصلا مبتلا شده است؟ الزاما همه کودکان مبتلا نمی‌شوند اما ما بنا را بر ابتلا می‌گذاریم و درمانهای اولیه را شروع می‌کنیم و پیگیری‌ها و بررسی‌های تکمیلی را بعد انجام می‌دهیم.
نوزادهایی که با اعتیاد به دنیا می‌آیند چگونه درمان می‌شوند؟
ما چون از نظر جغرافیایی در منطقه خاصی قرار داریم که یک مقدار آمار مادران پرخطر از نظر رفتارهای پرخطر زیاد است. مادرانی که وضعیت اقتصادی و اجتماعی پایینی دارند، داروهای غیرقانونی مصرف می‌کنند و معتاد به تریاک و ترکیبات تریاک هستند. در بیماران ما از این دست افراد زیاد هستند.
طبیعتا وقتی مادری طی بارداری معتاد است و مواد مخدر مصرف می‌کند جنین هم داخل رحم معتاد می‌شود. وقتی نوزاد به دنیا می‌آید داروی مخدر، دیگر به او نمی‌رسد و دچار علائم سندروم محرومیت می‌شود.
علائم سندروم محرومیت از بیقراری، تب، گریه غیر قابل توجیه، به سروصورت چنگ زدن، استفراغ کردن تا موارد شدید مثل تشنج و وقفه تنفسی متفاوت است که در این موارد نوزاد نیاز به کمک‌های بیشتری دارد. علائم نوزاد معتاد در واقع خیلی وسیع است.
این نوزادان حتی اگر بدو تولد علامت هم نداشته باشند و ما مطمئن باشیم که مادر طی بارداری ترکیبات مخدر استفاده کرده است باید 72 ساعت تحت نظر باشند. چون ممکن است ابتدای تولد علامت نداشته باشند و علائم بعد از چند روز ظهور کند. حتی برای بعضی موارد مثل مادری که متادون مصرف می‌کند تا یک هفته بعد از تولد ممکن است علائم نوزاد ظاهر شود. این نوزادان پرخطر هستند و ما علائم خطر را بعد از ترخیص به والدین توضیح می‌دهیم که در صورت بروز مشکل مجددا مراجعه کنند.
معمولا آن نوزادانی که به خاطر اعتیاد علامت دار می‌شوند و بستری می‌کنیم، رژیم‌های دارویی مخصوص داریم که باید آنها را ترک بدهیم که معمولا از ترکیبات مورفین استفاده می‌کنیم. دوره درمان این نوزدان بستگی به نوع ماده مخدر و میزان مصرف و آخرین دُز مصرفی دارد. مثلا نوزادی داشتیم که مادرش هروئین مصرف می‌کرد تا حدود 24 روز بعد به نوزاد دارو می‌دادیم چون تا دارو را کم می‌کردیم علائم نوزاد شدید می‌شد و مجبور به ادامه درمان می‌شدیم. این نوزادان را در همین بخش و بین نوزادان دیگر بستری می‌کنند.
آیا سقط جنین باروری‌های بعدی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
پاسخ این پرسش بیشتر در حیطه تخصص دکتر زنان است. اما خب سقط جنین انوع مختلف دارد. بعضی سقط‌ها که درمانی است و بنا بر توصیه پزشک انجام می‌شود. گاهی سقط خود به خودی و گاهی سقط غیرقانونی است.
از نظر باروری بعدی، چون یک محصول حاملگی داخل رحم تشکیل شده است و به دلایلی به سامان نمی‌رسد و حذف می‌شود معمولا یک سری عوارض روی رحم مادر و مادر دارد و عوارضی برای باروری بعدی دارد. جزئیات را باید از متخصص زنان بپرسید.
نظر شما