سلامت نیوز: خطاهای پزشكی در تمام دنیا به‌عنوان یكی از چالش‌های مهم نظام سلامت محسوب می‌شود. تنها از خطاهای پزشكی در آمریكا سالانه بین 98 ـ 44 هزار نفر می‌میرند.
هزینه تحمیلی ناشی از اشتباهات پزشكی بر جامعه آمریكا بین 6/37 تا 50 میلیارد دلار در سال است كه از این مبلغ، 17 تا 29 میلیارد دلار آن ناشی از اشتباهات قابل پیشگیری است.
انتظار بیمار از پزشك، داشتن دقت و مهارت است. متاسفانه گاهی نبود این دو عامل سبب بروز حوادث و تشدید بیماری افراد و حتی گاهی به فوت بیمار منجر می‌شود. از چنین اتفاقاتی معمولا به عنوان خطا و قصور پزشكی یاد می‌شود زیرا معمولا ماهیتی عمدی ندارند. در تعریف خطای پزشكی نظرات مختلفی وجود دارد. برخی نیز معتقدند اصولا عنوان خطای پزشكی عنوانی نادرست است. به هر حال در تعریفی كه مورد قبول است خطای پزشكی را به این صورت بیان می‌كنند: قصور خدمت یا ارتكاب عمل اشتباه در برنامه‌ریزی یا اجرا كه به‌طور بالفعل یا بالقوه باعث یك نتیجه ناخواسته می‌شود. این تعریف به‌طور مشخص حیطه‌های كلیدی علل خطا (قصور یا ارتكاب، برنامه‌ریزی و اجرا) را در بر می‌گیرد.
بررسی‌های مختلف نشان می‌دهد در بروز خطای پزشكی همیشه پزشك به تنهایی مقصر نیست. در بسیاری موارد عوامل زمینه‌ای موجب بروز خطا در فرآیند درمان می‌شوند. علل مختلفی برای این موضوع شناسایی شده است. نا‌هماهنگی‌های بین پرسنل درمانی با یكدیگر، تاثیر شرایط فیزیكی یا نامناسب كار، خستگی، عدم تمركز و بی‌حوصلگی پزشك از جمله این عوامل است.
آمار شكایت
بنا بر اعلام رئیس كل سازمان نظام پزشكی، سال گذشته بیشترین شكایات از جامعه پزشكی به ترتیب مربوط به جراحی زنان، پزشكان عمومی، دندانپزشكان، ارتوپدی و جراحی عمومی بوده است كه این روند در شش ماهه اول سال جاری نیز به همین شكل بوده است.
در حال حاضر 10هزار متخصص زنان و زایمان در كشور فعالیت می‌كنند كه یك علت بالا بودن آمار شكایات به این میزان باز می‌گردد. پزشكان عمومی كه با برخورداری از جامعه آماری 76 هزار نفری، (كه البته برآورد می‌شود نیمی از آنان فعالیت پزشكی ندارند) در رده دوم قرار می‌گیرند. گروه دندانپزشكی با 24 هزار دندانپزشك در رتبه سوم، گروه ارتوپدی در جایگاه چهارم و گروه جراحان عمومی در رده پنجم شكایات و تخلفات پزشكی قرار دارند.
آمار مربوط به تشكیل پرونده‌های شكایت از پزشكان در دادسراها و هیات‌های بدوی به این شكل است كه سال 87 تعداد پرونده‌هایی كه در دادسرا تشكیل شده، 4هزار و 145 پرونده بوده كه نسبت به سال 86 حدود 18 درصد افزایش داشته است. در سال 88 نیز 4 هزار و 211 پرونده تشكیل شده كه نسبت به سال قبل از آن 2 درصد افزایش داشته و سال 89 نیز 4 هزار و 187 پرونده تشكیل شده كه نسبت به سال قبل از آن یك درصد كاهش داشته است. در 6 ماهه اول سال 90 نیز حدود 10 درصد در تشكیل پرونده‌ها كاهش دیده می‌شود.
از مجموع پرونده‌های پزشكی سال گذشته 12 مورد از پزشكان از 3 ماه تا یك سال از طبابت محروم شدند.
البته آمار پزشكی قانونی كشور قدری با این آمار متفاوت است. براساس آمار پزشكی قانونی در سال ۱۳۸۸، 2 هزار و ۲۰۷ پرونده قصور پزشكی، 7 هزار و ۷۰۱ پرونده پزشكی قانونی و 3هزار و ۷۰۶ پرونده روانپزشكی تشكیل شد. در سال ۱۳۸۹ هم، 2 هزار و ۹۲۵ پرونده قصور پزشكی، 8 هزار و ۳۲۵ پرونده پزشكی قانونی و 3 هزار و ۹۹۱ پرونده روانپزشكی به كمیسیون‌های پزشكی قانونی سراسر كشور ارجاع شده است.
براساس این آمار، بیشترین محكومان پرونده‌ها را در سال ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹، پرونده‌های دندانپزشكی تشكیل می‌دهند. در سال ۱۳۸۸ بعد از دندانپزشكی، بیشترین محكومان، جراحان عمومی و پزشكان زنان و زایمان بودند، اما در سال ۱۳۸۹، بعد از دندانپزشكی، بیشترین محكومان به پزشكان زنان و زایمان و بعد از آن به ارتوپدها اختصاص داشت. به عبارت دیگر پزشكان زنان و زایمان در شكایات وارد شده از رتبه سوم در سال ۱۳۸۸ به رتبه دوم سال ۱۳۸۹ رسیده‌اند.
اشتباه دارویی
براساس آمار موجود، خطاهای دارویی شایع‌ترین نوع خطاهای پزشكی در كشور محسوب می‌شوند. خطاهای دارویی هنگام نسخه پیچیدن یا تجویز دارو توسط پزشك در بسیاری از مواقع مشكلات جدی و خطرناكی برای بیماران ایجاد می‌كنند. براساس یافته‌های تحقیقاتی بیشترین خطاهای دارویی در بیمارستان توسط پرستاران هنگام تجویز دارو به بیماران صورت می‌گیرد.
بررسی‌های صورت گرفته نشان داده اغلب اشتباهات در مورد ارائه دارو در داروخانه‌ها به علت بدخطی پزشك معالج بوده، به‌گونه‌ای كه یا نام دارو ناخوانا بوده یا قابل تشخیص نبوده است. برخی داروها به لحاظ انشایی شباهت بسیاری به یكدیگر دارند به‌گونه‌ای كه ممكن است 2 داروی مختلف فقط در یك حرف متفاوت باشند، بنابراین در صورت بدخطی پزشكان، اشتباه می‌شود. اما جدا از بدخطی نسخه‌های پزشكی و خوانا نبودن آنها، شلوغی داروخانه‌ها، عدم دقت مردم برای درك اهمیت این داروها و شناخت خطرات آنها و شاید توضیح ناكافی پزشك و داروساز برای مصرف دارو از عللی هستند كه می‌توانند به اشتباه در تحویل دارو منجر شوند.
شورای حل اختلاف پزشكی
شورای حل اختلاف پزشكی نقطه عطفی در سازمان نظام پزشكی است. به این ترتیب در صورتی كه بیماران یا همراهان بیماران مشكلی داشته باشند، می‌توانند به این مراكز مراجعه كنند و به مشكلات آنها رسیدگی شود. آیین نامه شورای حل اختلاف پزشكی به تصویب آیت‌الله شاهرودی رسید و آیت‌الله لاریجانی نیز آن را تصویب كرد. به این ترتیب امروز این شورا در سازمان مستقر شده و در این شورا قضات برجسته و كارشناسان نظام پزشكی حضور دارند. به این ترتیب مشكلات مربوط به پزشكی قبل از آن كه وارد سیستم قضا شود، حل و فصل می‌شود؛ چرا كه یكی از سیاست‌های دستگاه قضا كاهش پرونده‌های ورودی است. به عنوان مثال از زمان تشكیل شورای حل اختلاف پزشكی در تهران، 2 هزار پرونده تشكیل شده كه حدود 63 درصد آنها به صلح و سازش منجر شده و به دستگاه قضایی كشیده نشده است.
علل شكایت
آگاهی‌های مردم از پیشرفت‌های پزشكی افزایش یافته و به این ترتیب مطالبات مردم از پزشكی در حال افزایش است و این موضوع نیز موجب بیشتر شدن شكایت از پزشكان می‌شود. هزینه‌های درمان نیز روز به روز در حال افزایش است. در مجموع عوامل متعددی شكایت از پزشكان و تشكیل پرونده‌های پزشكی را سبب می‌شود.
نكته: در بروز خطای پزشكی همیشه پزشك به تنهایی مقصر نیست. در بسیاری موارد عوامل زمینه‌ای موجب بروز خطا در فرآیند درمان می‌شوند، نا‌هماهنگی‌های بین پرسنل، تاثیر شرایط فیزیكی نامناسب و خستگی از‌جمله این‌عوامل است
دكتر شهاب‌الدین صدر، رئیس سازمان نظام پزشكی علت اصلی شكایات پزشكی را عدم رضایت از كیفیت درمان و نتیجه حاصل شده از درمان عنوان می‌كند و می‌گوید: مسائل مالی، عدم رعایت تعرفه‌های درمان و عدم انصاف در هزینه‌ها نیز از دیگر علل شكایت از پزشكان است. به گفته وی، مسائل مربوط به برخورد پزشك با بیمار یا برخورد پزشك با همراهان بیمار و بحث اخلاق پزشكی از دیگر علل شكایت از پزشكان است.
بالا بودن میزان شكایت از پزشكان ارتوپدی ناشی از مصدومیت‌های جبران ناپذیر بعضی بیماران است. وجود تعداد شكایات زیاد از پزشكان عمومی نیز به علت تعداد بالای این پزشكان است. دومین دلیل شكایت از پزشكان عمومی به دلیل لیزر درمانی‌ها و استفاده از دستگاه‌لیزر بدون گذراندن دوره یا تخصص آن است و استفاده از حجامت در رده بعدی علل شكایت از پزشكان عمومی قرار دارد.
شكایات از متخصصان زنان و زایمان معمولا به 3 دلیل صورت می‌گیرد. یكی به دلیل اقدامات دیر مادر برای به دنیا آوردن بچه كه هم بچه و هم مادر را دچار ضایعه می‌كند. دومین دلیل به خاطر این است كه چون كار ابتدا به ماماها واگذار می‌شود، بعضی اوقات وقتی آنها به بن‌بست می‌رسند، پزشك متخصص را خبر می‌كنند و این موجب بروز مشكل می‌شود. دلیل دیگر اقدام نادرست متخصص بیهوشی است كه در عمل سزارین صورت می‌گیرد.
مانور رسانه‌ای یا حق مردم
چندی پیش در اوج فشار افكار عمومی بر وزارت بهداشت دكتر امامی رضوی، معاون درمان این وزارتخانه اعلام كرد: مانور بیش از حد رسانه‌ها روی خطاهای پزشكی باعث افزایش خطرات بیماری‌ها و شیوع آن در جامعه می‌شود.
امامی رضوی، ایراد دیگر مانور بیش از حد رسانه‌ها روی خطاهای پزشكی را ایجاد نگرانی در مردم دانست و اظهار كرد: این مانور باعث می‌شود مردم گمان كنند اعمال جراحی و پزشكی این مشكلات را دارد و كم شدن مراجعات مردم به پزشكان نتیجه این برداشت است كه موجب دیر رسیدن به بیماری یك فرد و حاد شدن وضعیت او می‌شود.
به گفته وی، نگرانی جامعه پزشكی از ریسك‌پذیری هم اشكال دیگر این كار است كه نتیجه آن بی‌توجهی به بیماری‌ها و بیماران و در كل آسیب به جامعه خواهد بود.
وی در عین حال فعالیت رسانه‌ها در حوزه سلامت را یك فرصت و ظرفیت خوب برای اطلاع‌رسانی پزشكی به مردم دانست و گفت: در كنار این فرصت ما مسوولان سلامت باید به انتقادات هم توجه كرده و كاستی‌ها را برطرف كنیم به شرطی كه رسانه‌ها صحت خبر، عدالت در اطلاع‌رسانی، امانتداری و پرهیز از شایعات را مدنظر قرار دهند، چون گاهی پیش آمده كه یك خبر نادرست قبل از اثبات صحت آن روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفته و مشكلاتی برای مردم و نظام سلامت ایجاد كرده است. البته جای شكی وجود ندارد كه رسانه‌ها باید ابتدا از درستی خبر مطمئن شوند و بعد اقدام به انتشار آن كنند، اما این‌كه بخواهند از اشتباه پزشكان چشم پوشی كنند تا احیانا اعتماد جامعه به پزشكان كم نشود، نمی‌تواند انتظار بجایی باشد.
برای پیشگیری
امروزه درمان با حداقل خطر و حداكثر ایمنی برای بیماران قابل انتظار است.پزشكان نیز از احتمال بروز خطا در فرآیند پیچیده مراقبتی مصون نیستند. به همین علت برنامه ریزی برای كشف و جلوگیری از تكرار آن به صورت سیستماتیك از جنبه‌های ساختاری یا انسانی ضروری است.
شاید زمانی صحبت كردن از خطاهای پزشكی بسیار سخت و هرگونه خطا در این فرآیند انكار می‌شد، ولی خوشبختانه امروزه با رویكرد مراقبتی بر اساس حاكمیت بالینی پرداختن به آن نه تنها هیچ آسیبی برای این سیستم ندارد، بلكه سبب تعالی، شكوفایی و پیشگیری از خطاهای مكرر شده كه در نهایت منجر به ایمنی بهتر بیماران می‌شود. اگر با رویكردی سیستمی با مساله، خطای پزشكی رخ دهد، پزشكان به دلیل حمایت سیستم، ترغیب به اظهار خطا خواهند شد و با اظهار خطا، سیستم نیز خواهد توانست تمام موارد خطا را شناسایی و مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و تدابیری برای پیشگیری از موارد مشابه بیندیشد. البته پذیرش رویكرد سیستمی در مواجهه با خطای پزشكی به معنای نفی مسوولیت‌های شخصی كاركنان سیستم سلامت نیست، بلكه به دلیل افزایش توجه كل تیم به بالا بردن كیفیت ارائه خدمات، حس مسوولیت‌پذیری در تك‌تك افراد نیز افزایش می‌یابد. تدوین و ابلاغ دستورالعمل‌های استاندارد پیشگیری از خطاهای پزشكی مطابق با موازین بین‌المللی و ملی برای بهره‌برداری در امور درمان، دارو و غذا توسط وزارت بهداشت و انجمن علمی، بازنگری محتوای آموزشی دروس پزشكی قانونی، اخلاق پزشكی و منظور كردن این محتوا برای سایر گروه‌های پزشكی و ایجاد واحد درسی پیشگیری از خطاهای پزشكی، تقویت و پشتیبانی از كمیته پیگیری خطاهای پزشكی، استفاده از فناوری نوین در نسخه‌نویسی و نسخه پیچی به منظور كاهش خطاهای دارویی از جمله راهكارهایی است كه می‌تواند به كاهش میزان خطاهای پزشكی كمك كند.
منبع: جام جم آنلاین
خطاهای پزشكی در تمام دنیا به‌عنوان یكی از چالش‌های مهم نظام سلامت محسوب می‌شود.
نظر شما