سلامت نیوز: دریای خزر هم خشك می‌شود، درست مثل دریاچه ارومیه كه حالا 70 درصدش كویر نمك شده است. این را «مصطفی شهرابی» نویسنده كتاب دریاها و دریاچه‌های ایران می‌گوید، علت اصلی هم عدم تامین سهمیه آب خزر از رودخانه‌هایی است كه به این دریا می‌ریزد. در همین حال روز گذشته هم به نقل از رییس اداره كل محیط‌زیست استان گیلان خبر آمد سطح آب این دریا 60سانتی‌متر كاهش یافته است.

 سد بستن روی همه رودخانه‌هایی كه به این دریا ریخته می‌شود كه كم شدن شدید آوردآب به این دریا را در پی داشت و كاهش بارش‌ها تاكنون از اصلی‌ترین عوامل كاهش آب خزر بوده است، حالا به این موارد باید پروژه بزرگ انتقال آب از این دریا به كویر سمنان را هم اضافه كرد. بر اساس اعلام مجریان این پروژه در مرحله اول این طرح سالانه صد میلیون مترمكعب آب خزر به سمنان انتقال می‌یابد ولی ظرفیت نهایی آن انتقال ۵۰۰میلیون مترمكعب آب است. پایین رفتن سطح دریای خزر را در سال‌های اخیر كارشناسان بسیاری تایید كرده‌اند، بر اساس آخرین آمارها سطح آب این دریا سالانه 20 سانتی‌متر كاهش می‌یابد. علاوه بر این سایر كشورهای حوزه خزر نیز طی سال‌های اخیر از آب این دریا برای مصارف خود برداشت كرده‌اند. برای مثال در حاشیه تركمنستانی دریای خزر، سه تصفیه‌خانه برای نمك‌زدایی آب وجود دارد كه بزرگ‌ترین آن روزانه 35 هزار مترمكعب آب از خزر برداشت می‌كند. قزاقستان هم در حاشیه دریای خزر تصفیه‌خانه نمك‌زدایی احداث كرده است. در شهر آكتائو (آزال) یك مركز نمك‌زدایی در كنار یك نیروگاه هسته‌ای بیش از 10سال است كه فعالیت می‌كند.

 گفته می‌شود قزاقستان سالانه 18 میلیون مترمكعب آب از دریای خزر برداشت می‌كند. علاوه بر این، دریای خزر از اوایل قرن بیستم تا دهه 80 حجم كلانی از آب خود را از دست داد. مساحت دریا در اوایل قرن بیستم 420هزاركیلومتر مربع بود. بین سال‌های ۱۹۳۰ تا ۱۹۴۱ میلادی (۱۳۰۹ تا ۱۳۲۰ خورشیدی) و ۱۹۷۰ تا ۱۹۷۷ (۱۳۴۹ تا ۱۳۵۶) سطح آب با سرعت بیش از ۱۶ سانتی‌متر در سال عقب‌نشینی كرد زیرا برداشت آب از رودخانه‌های تغذیه‌كننده دریا بسیار زیاد بود و آب ورودی نمی‌توانست حجم تبخیری را جایگزین كند. از سال ۱۹۷۸ تا ۱۹۹۴ میلادی (۱۳۵۷ تا ۱۳۷۳ خورشیدی) سطح آب دوباره سریعا رو به رشد گذاشت و ارتفاع آب سالانه بین پنج تا ۴۰ سانتی‌متر بالا آمد، به‌طوری كه آب بین پنج تا ۲۵ كیلومتر به داخل خشكی نفوذ كرد و دو میلیون هكتار زمین نویافته زیر آب رفت. دلیل بالا آمدن آب دریای خزر در این دوره را مصطفی شهرابی، نویسنده كتاب دریاها و دریاچه‌های ایران در گفت‌وگو با شرق این‌گونه توضیح می‌دهد: «مسوولان كشور تركمنستان راه ارتباطی مرداب قره بغازگل كه خلیجی در سواحل دریای خزر در این كشور بود را برای پروژه برداشت پتاس بسته بودند، همین مساله چرخه طبیعی گردش آب خزر را دچار مشكل كرد و باعث شد 20 كیلومتر مكعب بر حجم آب دریاچه افزوده شود، اما این اقدام تعادل طبیعی خزر را بر هم زد و زیست جانوری، گیاهی و حتی انسانی وابسته به دریا را به خطر انداخت.»

آنگونه كه این كارشناس سازمان زمین‌شناسی ایران تاكید می‌كند: «هرگونه اقدامی كه موجب هم خوردن چرخه طبیعی و تعادل آب دریای خزر شود چه این كار منجر به بالا رفتن آن شود و چه پایین رفتن آب دریا، آسیب زدن به حیات خزر است، پروژه غیركارشناسی انتقال آب از این دریا به كویر سمنان هم آسیب بسیاری به خزر خواهد زد. من درك نمی‌كنم كه چرا مسوولان می‌خواهند با دست بردن در ساختار طبیعی دریا و كویری كه به لطف خداوند ساخته شده است هم تعادل دریا را به هم بزنند و هم كویر را از وضعیت طبیعی و متعادلش خارج كنند. صرف این همه هزینه و آسیب رساندن به طبیعت هم در دریا، هم در جنگل‌های شمال و هم تخریب كوه‌های البرز، برای چنین كاری واقعا غیركارشناسی و غیرحساب شده است.» شهرابی در ادامه با اشاره به وضعیت دریای خزر و عواملی كه حیات آن را تهدید می‌كند به شرق می‌گوید: «80 درصد آب دریای خزر از طریق رودخانه ولگا در روسیه تامین می‌شود، همچنین هفت درصد از این آب هم از طریق ایران تامین می‌شد، كه البته ساختن سد روی همه این رودخانه‌ها در ایران میزان آن را به شدت كاهش داد، همچنین حالا هم این پروژه‌ای كه برای انتقال آب در دست ساخت است، نه تنها از سمت ایران میزان قابل توجهی آب به دریاچه افزوده نمی‌شود كه بخش زیادی هم از آن برداشت می‌شود. همین الان هم كاهش سطح آب خزر آغاز نشانه‌های بروز بحران در خزر است، در این شرایط اگر مشكلی برای رودخانه ولگا ایجاد شود یا مثلا روس‌ها روی آن سد بزنند دقیقا همان اتفاقی كه برای دریاچه ارومیه رخ داد در مدتی كمتر از یك‌سال برای دریای خزر هم اتفاق خواهد افتاد. خشك شدن دریای خزر بزرگ‌ترین بحران زیست‌محیطی است كه می‌توان برای این نقطه از زمین تصور كرد.»

در همین حال روز گذشته هم امیر عبدوس، مدیركل محیط‌زیست گیلان با اشاره به اینكه آب دریای خزر در سال‌جاری حدود 60 سانتی‌متر پایین‌تر از سال گذشته آمده است افزود: این كاهش سطح آب همچنین موجب كاهش عمق آب تالاب بین‌المللی انزلی شده است. این مساله در حالی اعلام می‌شود كه میانگین سطح كاهش آب دریای خزر تاكنون تنها 20 سانتی‌متر در سال بود، افزایش سه برابری این میزان می‌تواند هشداری باشد برای یك بحران زیست‌محیطی هولناك در شمال ایران.