سلامت نیوز: نظام سلامت و ارائه خدمات سلامت مشکلات و نارسایی‌هایی دارد كه به شرح آن می‌پردازم....

بی‌عدالتی در سلامت، فقدان پوشش مناسب نظام سلامت در شهرها، بیمارستان محوری و تخصص‌گرایی، کم‌توجهی به تعیین‌کننده‌های اجتماعی سلامت، زیاد بودن پرداخت مستقیم از جیب مردم، بی‌عدالتی گسترده در پرداخت‌ها و نامناسب بودن تعرفه‌ها، مشاركت‌نكردن پزشك در ریسك تحمیلی هزینه‌های اضافی بر بخش سلامت، نظام پرداخت به ازای خدمات به بیمار که منجر به گسترش خدمات موازی، اضافی و پرعارضه به‌جای نظام پرداخت در جهت ارتقای سلامت جامعه، فقدان پرداخت بابت پیشگیری و ارتقای سلامت در بیمه‌ها.

برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع به عنوان یک راهبرد اصلاح نظام سلامت با اهداف زیر سعی در اصلاح نظام ارائه خدمات سلامت دارد:

افزایش دسترسی مردم، افزایش پوشش خدمات سلامت، حذف تقاضای القایی در بازار سلامت و منطقی‌كردن بهره‌مندی از خدمات، سلامت‌نگرکردن بیمه‌ها و افزایش سطح و عمق پوشش خدمات سلامت، افزایش پاسخگویی در بازار سلامت و تبدیل پزشك خانواده به پزشک خانواده پاسخگوی سلامت‌نگر، کل‌نگر، جامع و جامعه‌نگر و...

همه این تغییرات نیازمند فرهنگ‌سازی و اجرای پروژه‌های تغییر رفتار است. برای انجام این کار همزمان با طراحی دستورالعمل برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع کمپین اطلاع‌رسانی نیز تهیه شده که گام‌به‌گام در حال اجراست به‌طوری که گام‌های اولیه اجرا و گام‌های بعدی طراحی شده و به تدریج اجرا می‌شود.

گام اول مرحله اطلاع‌رسانی و افزایش آگاهی است. در این مرحله سعی شده در قالب مصاحبه، سخنرانی، بوردهای اطلاع‌رسانی و... با استفاده از رسانه‌های مختلف هر دو گروه هدف (ارائه‌دهندگان خدمت و مردم) را با دلایل نیاز به تغییر و اجرای برنامه پزشک خانواده آشنا كنیم. این مرحله همچنان ادامه دارد.

ایجاد تمایل در ذی‌نفعان گام بعدی است. در این مرحله پیامدها و نتایج حاصل از تغییر تبیین می‌شود و با بیان و انتشار مزایای قابل لمس و کلیدی اجرای برنامه برای هر دو گروه هدف تلاش می‌شود تمایل به اجرای برنامه افزایش یابد، در این مرحله نظام انگیزشی طراحی شده از جمله حذف فرانشیز سطح یک و ارائه خدمات پیشگیرانه برای مردم و پرداخت سرانه‌ای با درآمد قابل قبول برای پزشکان و افزایش پرداختی به متخصصان تشریح شده و می‌شود.

گام بعد ایجاد و افزایش مهارت‌ها و دانش مورد نیاز برای پشتیبانی از تغییر و اجرای برنامه است به‌طوری كه افراد تصویر واضحی از آنچه كه برنامه به دنبال آن است به‌دست آورند. در این راستا رسانه‌های آموزشی مختلف از جمله برنامه‌های تولیدی صدا و سیما از جمله سرود، انیمیشن و ... در حال آماده سازی است که به‌زودی در ساعات پربیننده پخش خواهد شد. همچنین کتابچه آموزشی مردم، کارکنان دولت و... تهیه شده که به‌زودی به‌طور اثر بخش در دسترس قرار می‌گیرد و برای پزشکان برنامه‌های آموزشی و باز آموزی مختلف طراحی و بعضا اجرا شده است که ضمن آشناسازی آنان با برنامه دانش آنها در اجرای برنامه افزایش می‌دهد.

مرحله بعد ارتقای توانمندی است. برای اینکه گروه هدف بتوانند نقش خود را در برنامه جدید به خوبی ایفا كنند، باید توانایی اجرای برنامه را داشته باشند. برای فراهم كردن این امکان دی‌وی‌دی‌های مولتی‌مدیای خودآموز برای یادآوری و نیز آموزش مباحث جدید (همانند پیشگیری و ارتقای سلامت، مدیریت سلامت و...) به همکاران پزشک آماده و پس از ورود آنان به برنامه در اختیارشان قرار داده می‌شود و برای اینکه مردم نیز توانایی مشارکت در برنامه را کسب كنند و چگونگی ورود به برنامه را بیاموزند، مطالب لازم در برنامه‌های آموزشی صدا و سیما گنجانده شده است

گام آخر تقویت رفتار مثبت و فیدبک است. در این مرحله با اجرای سیستم نظارت که در فضای واقعی و مجازی براساس دستورالعمل پزشک خانواده و نظام ارجاع انجام می‌شود سعی می‌کنیم از رفتار مطابق با برنامه حمایت کنیم که موجب تداوم تغییر رفتار خواهد بود. به این ترتیب اجرای موفق برنامه و کسب نتایج مثبت در مردم و پزشکان می‌تواند در میان و بلندمدت نه‌تنها باعث اجرای موفق برنامه شود، بلکه اندک‌اندک در فرهنگ مردم و ارائه‌دهندگان خدمت جای خود را باز خواهد کرد.

بی‌تردید افراط و تفریط در این موارد پسندیده نیست. مثلا فقدان اطلاع‌رسانی مانع اجرای موفق برنامه می‌شود و فرهنگ‌سازی در خلاء مقدور نیست و باید متناسب با پیشرفت برنامه باشد. از طرفی اطلاع‌رسانی و تبلیغ زود هنگام و قبل از آماده‌سازی بستر ارائه خدمت انتظارات پاسخ داده نشده را افزایش می‌دهد و موجب نارضایتی گروه هدف می‌شود.

در پایان یادآور می‌شود باید اختیار لازم به استان‌ها داده شود تا اقدامات لازم را متناسب با پیشرفت اجرای برنامه در زمینه فرهنگ سازی به انجام رسانند.

در این بین سایت http://fpqa.behdasht.gov.ir مسوولیت پاسخگویی به سوالات مرتبط با برنامه را دارد.
دکتر محمد شریعتی/رییس ستاد اجرایی برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع
منبع: هفته نامه سپید