سلامت نیوز : بیش از 150‌هزار نفر در سال گذشته در ایران به انواع مختلف بیماری قابل انتقال انسان و دام (زئونوز) مبتلا شده‌اند و از این میان 21 نفر به دلیل بیماری‌های مشترک دام و انسان جان خود را از دست داده‌اند. در حالی که بیش از 200 بیماری مشترک بین انسان و دام در دنیا وجود دارد، این 150‌هزار مورد ابتلا، فقط حاصل انتقال هفت نوع از مهم‌ترین بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و دام در کشور بوده است. حیوان‌گزیدگی، هاری، سالک، تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو، سیاه‌زخم، کیست هیداتیک و تب مالت از جمله این بیماری‌هاست. مرکز بیماری‌های قابل انتقال انسان و دام وزارت بهداشت و درمان، وظیفه هماهنگی برای کنترل و راهنمایی در برخورد با بیماری‌های مشترک بین انسان و دام را برعهده دارد و «دکتر محمد شیرزادی»، رییس این مرکز است؛ مرکزی که برنامه‌ریزی می‌کند تا بیماری در وحوش کشور کنترل شود.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از شرق ؛ ولی به گفته دکتر شیرزادی بروز این بیماری‌ها در افراد، از «تبعات عدم کنترل بیماری در سازمان‌های مربوطه» است. بعضی از این بیماری‌ها مانند هاری یا سیاه‌زخم ریوی، صددرصد کشنده هستند. بعضی دیگر مثال بیماری تب مالت که تاحدودی هم شیوع زیادی در کشور داشته، می‌تواند با ناتوانی قلبی‌ای که ایجاد می‌کند کشنده باشد. با شیرزادی درباره بیماری مشترک انسان و دام، شیوع آن و اقدامات سازمان‌های دیگر در جلوگیری و بروز این بیماری‌ها در کشور گفت و گو کرده‌ایم.

‌یکی از بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و دام که به گفته شما در سال 90، 14‌هزار نفر مبتلا در ایران داشته، تب مالت است. این بیماری با چه نشانه‌هایی در فرد ظاهر می‌شود؟
تب مالت، بیماری مخصوص دام‌هاست و انسان‌ها از طریق مصرف لبنیات غیربهداشتی و تماس با دام آلوده به این بیماری مبتلا می‌شوند. این بیماری بیشتر از اینکه کشنده باشد، ناتوان‌کننده است. ولی ناتوانی قلبی آن می‌تواند منجر به فوت شود. سال 90، 14‌هزار نفر مبتلا به بیماری تب مالت داشته‌ایم. این بیماری در شمال غربی کشور بیشتر وجود دارد.
‌با توجه به ابتلای 14‌هزارنفری به تب مالت، اقدامات سازمان در مواجهه با آن‌چه بوده است؟
آموزش جامعه درخصوص عدم مصرف لبنیات غیرپاستوریزه، عدم تماس با دام و ذبح غیرقانونی و غیربهداشتی دام و رعایت وسایل حفاظتی برای افرادی که با دام سرو کار دارند، می‌تواند از ابتلا به این بیماری جلو‌گیری کند. ولی کار اصلی را سازمان دامپزشکی باید انجام دهد و دام‌ها را واکسیناسیون کند.
‌سازمان دامپزشکی تا چه حد در این امر موفق بوده است؟
به طور نسبی دامپزشکی وظایفش را انجام می‌دهد. ولی به طور دقیق خیر. حالا ننویسید که تب مالت در کشور به این دلیل است که سازمان دامپزشکی وظایفش را انجام نمی‌دهد. (خنده)
‌خب اگر انجام ندادن دقیق وظایف سازمان دامپزشکی را علت ایجاد بیماری تب مالت ندانیم، وظیفه مرکز بیماری‌های قابل انتقال انسان و دام در وزارت بهداشت چیست؟ آیا کنترل بیماری‌ها بر عهده شماست؟
تبعات بیماری‌های قابل انتقال انسان و حیوان به انسان و وزارت بهداشت برمی‌گردد ولی کنترل این بیماری‌ها باید توسط سایر ارگان‌ها مانند سازمان دامپزشکی انجام شود. مرکز بیماری‌های قابل انتقال انسان و دام هماهنگی‌های لازم را انجام می‌دهد. ما برنامه‌ریزی می‌کنیم که بیماری در وحوش کنترل شود. ولی تبعات عدم کنترل بیماری در سازمان‌های مربوطه باعث می‌شود که این بیماری‌ها در انسان‌ها دیده شود.
‌باز هم در عدم کنترل بیماری به سازمان‌های مربوطه برخورد کردیم که البته یکی از آنها هم سازمان دامپزشکی است، مرکز بیماری‌های قابل انتقال انسان و دام دستورالعملی برای کاهش و به حداقل رساندن این بیماری‌ها دارد؟
برای همه بیماری‌ها دستورالعمل کشوری وجود دارد تا همه سازمان‌ها بدانند در سیستم بهداشتی چطور عمل کنند. حتی برای اینکه سایر سازمان‌ها در مواجهه با این بیماری و برای کنترل آن‌ چه اقداماتی باید انجام دهند هم دستورالعمل‌هایی وجود دارد.
‌اگر بخواهیم به طور کل درباره بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و دام صحبت کنیم، به چه نوع بیماری‌هایی گفته می‌شود و به چه روش‌هایی به انسان منتقل می‌شود؟
به بیماری‌ای که از مهره‌داران به انسان‌ها منتقل شود، بیماری قابل انتقال بین انسان و دام یا همان زئونوز گفته می‌شود. مثلا بیماری مالاریا چون از پشه به انسان منتقل می‌شود از جمله این بیماری‌ها نیست. این بیماری ممکن است از طریق تماس با مهره‌دار مریض صورت بگیرد یا از طریق یک بند پا به انسان منتقل شود. استفاده از فرآورده‌های دامی مبتلا هم راه دیگر انتقال است.
‌وزارت بهداشت باید برای این بیماری‌ها اقداماتی انجام داده باشد. با توجه به اقداماتی که انجام داده، پرهزینه‌ترین بیماری زئونوز کدام است؟
حیوان‌گزیدگی و هاری پرهزینه‌ترین بیماری است چراکه هر سال وزارت بهداشت برای تهیه واکسن و سرم آن، 9 تا 12‌میلیارد تومان هزینه می‌کند.
‌با این میزانی که وزارتخانه هزینه می‌کند، مگر چند مورد ابتلا در هر سال وجود دارد؟
سال 90 در کل کشور، 135‌هزار مورد حیوان‌گزیدگی گزارش شد، که هفت مورد آن به مرحله هاری و فوت بیمار منجر شد. سالانه هم به طور متوسط پنج، شش مورد ابتلا به هاری یا همان حیوان‌گزیدگی منجر به فوت داریم.
‌135‌هزار مورد رقم بالایی است. وزارت بهداشت چه اقداماتی برای این بیماری انجام داده است؟
چون در وحوش ما هاری وجود دارد و هر فردی که به هاری مبتلا شود صد‌درصد می‌مرد، هر مورد حیوان‌گزیدگی را مشکوک به هاری در نظر می‌گیریم. پس بالطبع اقدامات سرم و واکسن برای فرد انجام می‌شود. در هر شهرستان، مرکز درمانی پیشگیری هاری وجود دارد. در کل کشور 500 مرکز مخصوص حیوان‌گزیدگی وجود دارد. این افراد رایگان درمان می‌شوند.
‌چه بیماری‌هایی درمان رایگان دارند؟
ما بیماری‌های زئونوزی را رایگان درمان می‌کنیم که از انسان به انسان هم سرایت می‌کند. برای مثال بیماری سالک چون از طریق خود انسان‌ها هم انتقال پیدا می‌کند پس مهم است. هاری هم به دلیل اینکه فرد مبتلا حتما می‌میرد رایگان درمان می‌شود.
‌اصولا بیشترین مورد حیوان‌گزیدگی مربوط به چه حیواناتی است؟
سگ‌گزیدگی بیشترین مورد حیوان‌گزیدگی در کشور بوده. بعد از آن گربه‌گزیدگی قرار دارد ولی اسب، الاغ و گاو هم دیده شده است.
‌در کدام استان‌ها بیشتر دیده می‌شود؟
استان گلستان بیشترین آمار حیوان‌گزیدگی را در کشور دارد. در آذربایجان غربی و اردبیل هم زیاد دیده می‌شود. به طور کلی، مناطقی که جمعیت روستایی بیشتری دارند موارد حیوان‌گزیدگی هم بیشتر در آنجا دیده می‌شود.
‌بیماری‌ای که این روز‌ها بیشتر مطرح می‌شود و تلفات جانی به نسبه زیادی هم داشته، تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو بوده. این بیماری چگونه به وجود می‌آید؟
چند روز بعد از ابتلا به بیماری تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو، خونریزی گوارشی و زیر پوستی در فرد ایجاد می‌شود. اصولا این بیماری، در بدن دام علایمی ندارد و زمانی که ذبح شود به بدن افرادی که درتماس با این حیوان و خون او بوده‌اند سرایت می‌کند.
‌بیشترین عامل انتقال این بیماری را چه می‌دانید؟
70 درصد بیماری تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو به علت ذبح غیربهداشتی دام است. مختصری به دنبال گزش کنه یا له کردن کنه با دست یا ابتلا از طریق انسان به انسان به وجود آمده است.
‌تلفات این بیماری تا به امروز چقدر بوده است؟
سال 90، 79 مورد مبتلا به این بیماری داشته‌ایم که 14 نفر از آنها فوت کردند. به عبارتی تقریبا 20 درصد مبتلایان به تب کنگو در سال 90 فوت شدند. از ابتدای سال 91 هم، 66 مورد ابتلا با هشت مورد مرگ در رابطه با این بیماری داشته‌ایم.
‌تب کریمه کنگو در کدام مناطق کشور بیشتر دیده می‌شود؟
70‌درصد بیماری تب کریمه کنگو در استان سیستان و بلوچستان است. یکی از دلایلش این است که دام‌هایی غیرقانونی از مرز‌های شرقی کشور وارد این استان می‌شود.
‌با توجه به این موضوع می‌توانیم بگوییم که تمام این تلفات هم در همان منطقه اتفاق افتاده؟
البته باید توجه کرد با اینکه این بیماری در این استان زیاد است ولی تعداد کمتری منجر به فوت دارد چراکه در فصل گرما، در سیستان و بلوچستان هر بیمار تب‌داری که به پزشک مراجعه کند در صورت داشتن دام، به عنوان مورد مشکوک به بیمارستان منتقل می‌شود. اقدامات درمانی این بیماری رایگان است. ولی مرکز خاصی برای درمان آن وجود ندارد و تمام بیماران به بیمارستان منتقل می‌شوند و تحت قرنطینه قرار می‌گیرند.
‌پس تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو هم مانند بیماری هاری و سالک رایگان درمان می‌شود. علت درمان رایگان این بیماری چیست؟
خب این بیماری درست است که نسبت به هاری و سالک موارد ابتلای کمتری دارد ولی جان افراد و به‌خصوص پرسنل بیمارستان را می‌تواند به خطر بیندازد. به همین دلیل رایگان درمان می‌شود.
‌بیشترین تلفات جانی در این چند سال گذشته مربوط به کدام بیماری بوده است؟
در دنیا تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو بالغ بر 50 درصد فوتی ایجاد می‌کند ولی در کشور ما حول و حوش 20‌درصد مرگ و میر به موارد مبتلا داشته‌ایم که بیشترین تلفات را در بیماری‌های زئونوز داشته است.
‌اگر ذبح دام‌های آلوده و غیرقانونی و وجود حیوانات ولگرد را از منابع مهم بیماری‌های زئونوز بدانیم، می‌توان ایجاد و شیوع این بیماری‌ها را به علت نبود کنترل و نظارت حساب‌شده، دانست؟
باید توجه کرد که برای بعضی بیماری‌ها کنترل معنی ندارد پس نمی‌توان چنین برداشتی را داشت. مثلا کنترل سالک خیلی بعید است چراکه موش‌ها را که عامل انتقال این بیماری هستند نمی‌توان از سطح کره زمین جمع کرد. درمورد حیوان‌گزیدگی‌ها هم اقداماتی با شهرداری‌ها و وزارت کشور انجام می‌دهیم که سگ‌های ولگرد را از بین ببرند ولی اگر همه سگ‌های ولگرد از بین برده شوند شغال‌ها و روباه‌ها به روستا‌ها حمله می‌کنند. اگر هم به حال خود رها شوند جمعیت سگ‌ها زیاد می‌شود. به همین دلیل همواره باید تناسبی بین این موجودات برقرار باشد.
‌بیماری‌های زئونوز، بیماری‌های جدیدی هستند؟ جدید بودن می‌تواند عاملی برای ناشناختگی بیماری و عدم توانایی کنترل بیماری باشد؟
خیلی از این بیماری‌های زئونوز گروه بیماری‌های نوپدید و بازپدید هستند. 60درصد کل بیماری‌هایی عفونی، بیماری زئونوز هستند، یعنی از حیوان مهره‌دار به انسان منتقل می‌شوند.
75‌درصد این بیماری‌های زئونوز هم نوپدید هستند. یعنی در گذشته در منطقه نبوده‌اند و به‌تازگی به وجود آمده‌اند. در راس بیماری‌های نوپدید آنفلوآنزای پرندگان، سارس، جنون گاوی و آنفلوآنزای خوکی در انسان قرار دارد. بازپدید‌ها هم مانند تیفوس، یک‌دوره‌ای بوده، از بین رفته و دوباره ایجاد شده است.
‌علاوه بر این بیماری که نام بردید، چه بیماری‌های دیگری وجود دارد که ایران در معرض آن قرار داشته باشد؟
«تب دنگ» و «تب دره ریفت» از بیماری‌های نوپدیدی هستند که هنوز در ایران وارد نشده‌اند. ولی در کشور‌های همسایه مانند عربستان سعودی و پاکستان وجود دارند. این بیماری در 10 سال اخیر تقریبا در تمام دنیا دیده شده. اگر این بیماری در کشور ما وارد شود تلفات 80 و 90‌درصدی در بین گوسفندان دارد که خسارت اقتصادی زیادی به بار می‌آورد.
‌چرا این بیماری‌ها درکشور ما دیده نشده است؟
شاید چون هنوز شرایط ابتلای آن به وجود نیامده است. یا در نقاطی در کشور وجود دارد ولی چون تعداد آن کم و ناشناخته است هنوز گزارشی در مورد آن نداشته‌ایم.
‌در شهرنشینی داشتن دام معنی ندارد ولی هستند افرادی که حیوانات خانگی مانند سگ، گربه و پرنده نگهداری می‌کنند. در رابطه با این حیوانات خانگی بیماری‌هایی وجود دارد که خطرناک باشد؟
مهم‌ترین و بیشترین بیماری‌ای که حیوانات خانگی دارند حساسیت‌های پوستی و آسم است. گال و کک هم از دیگر بیماری‌هایی است که ممکن است از گربه به انسان سرایت کند. عفونت‌های دستگاه گوارش و ضایعات قارچی هم از پرندگان به انسان‌ها سرایت می‌کند. البته بیماری عفونت‌های انگلی و هاری هم ممکن است از طریق آنها به انسان سرایت کند.
حیوانات خانگی واکسن دریافت می‌کنند، چطور ممکن است که این حیوانات هاری داشته باشند؟
درست است که حیوانات خانگی اغلب واکسن‌های هاری دریافت می‌کنند ولی ممکن است مورد گزش حیوان دیگری قرار گرفته باشند. گزیدگی هم حتما گاز گرفتن نیست خراشیدگی هم می‌تواند باعث هاری شود.
‌با توجه به این بیماری‌هایی که به گفته شما از حیوانات خانگی به انسان‌ها منتقل می‌شود، به طور کلی آماری از حیوانات خانگی وجود دارد؟
این آمار مربوط به سازمان دامپزشکی است. دامپزشکی هم براساس اولویت‌هایشان بیماری‌ها را مدنظر قرار می‌دهند هم از بعد بیماری‌های که به انسان منتقل می‌شود و هم از بعد بیماری‌های که خود حیوانات را تهدید می‌کند.
‌سال گذشته چند شیر باغ وحش به دلیل ابتلا به بیماری مشمشه کشته شدند. این بیماری هم از بیماری‌های قابل انتقال انسان و دام است. در سال گذشته موردی از ابتلای این بیماری به انسان گزارش نشد؟
بیماری مشمشه در انسان می‌تواند عفونت ریوی منجر به فوت ایجاد کند ولی سال گذشته که باغ وحش با چند مورد شیر‌های مبتلا به مشمشه داشتیم به انسان‌ها سرایت نکرد. بالغ بر 40، 50 سال است که مورد انسانی بیماری مشمشه نداشته‌ایم.
‌این بیماری تا چه حد می‌تواند خسارت مالی به بار بیاورد و مهم باشد؟
بیماری مشمشه مخصوص بیماری تک‌سمی‌ها مانند الاغ، اسب و قاطر است. در گربه‌سانان هم به دلیل خوردن گوشت این تک‌سمی‌ها ایجاد می‌شود. در مواجهه با بیماری مشمشه اگر دامی مبتلا شده باشد باید به طورکل معدوم شود. شاید ابتلای یک الاغ زیاد مهم نباشد ولی ابتلای اسبی که 200‌میلیون تومان قیمت دارد، می‌تواند خیلی مهم باشد.
‌حیوانات جدیدی مانند فیل، کروکدیل و کانگرو که باغ وحش به تازگی می‌خواهد وارد کند از نظر این بیماری‌ها سنجیده می‌شوند؟
برای ورود هر حیوانی از کشوری به کشور دیگر باید ضوابط سازمان جهانی بهداشت دام رعایت شود و در نهایت اگر سلامت دام از سوی کشور وارد‌کننده پذیرفته شده باشد، انتقال انجام می‌شود پس می‌توان گفت که جای نگرانی وجود ندارد.