سلامت نیوز: 16 اسفندماه سال گذشته طرح جامع کاهش آلودگی هوای 8 کلان شهر تهران، اهواز، اراک، تبریز، مشهد، شیراز ، کرج و اصفهان به تمام دستگاههای مرتبط با آلودگی هوا ابلاغ شد اما به گفته بسیاری از مسئولان تا کنون هیچ یک از وعده هایی که در این طرح مطرح شده بودعملیاتی نشده است.
به گزارش سلامت نیوز، با وجود خطرات جدی آلودگی هوا برای سلامت افراد متاسفانه این امر مهم در کشورمان به یک امر عادی تبدیل شده است به طوری که هر سال با فرارسیدن فصل پاییز و بروز معضل وارونگی دما، مسئولین تازه به فکر راه های کوتاه مدتی از جمله تعطیلی شهرهای آلوده و مه پاشی و آب پاشی و طرح هایی از این دست می افتند تا نشان دهند به جد به دنبال کاهش آلودگی هوا هستند و اگر بارش باران به داد مردم نرسد مسئولان مرتبط با آلودگی هوا همچنان اقدام موثری نخواهند کرد.
درحالی که اوایل آبان ماه سال جاری، مرتضی تمدن استاندار تهران وضعیت آلودگی در تهران را نسبت به سال‌های گذشته بهتر ارزیابی کرده بود و نوید داده بود امسال پایتخت نشینان شاهد تعطیلات نخواهند بود و آلودگی هوا به مقدار زیادی کنترل شده است اما متاسفانه آلودگی هوای تهران به حدی رسید که مسئولان مجبور شدند دو روز را تعطیل اعلام کنند.!
در واقع باید گفت تعطیل کردن پایتخت در مواقع آلودگی هوا تنها کاری است که از دست مسئولان بر می آید که متاسفانه ضررهای هنگفتی به اقتصاد کشورمان وارد می سازد به طوری که محمدرضا تابش رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس با اعلام اینکه تعطیلی ۲ روزه پنج کلانشهر کشور براساس تولید ناخالص ملی هر روز حدود ۸۰۰ میلیارد تومان به اقتصاد ضرر می‌زند، یادآور شد: از این میزان حدود ۶۰۰ میلیارد تومان معطوف به پایتخت است.
با این وجود هرسال شاهد هستیم که آلودگی هوا به حدی شدت می یابد که چاره ای جز تعطیلات باقی نمی ماند چرا که مسئولین تنها با راهکارهای کوتاه مدت می خواهند آلودگی هوای پایتخت نشینان را کاهش دهند و در حالی که وارونگی دما، وسایل نقلیه فرسوده و دودزا، وجود معادن شن و ماسه و  کارخانه ها در غرب تهران، سوخت بی‌کیفیت و خودروی بی‌کیفیت از مهمترین عوامل آلودگی هوا هستند مسئولین به دنبال طرح ایجاد جت فن در اطراف تهران،آبپاشی آسمان تهران به وسیله هواپیماهای سم پاش ،آب پاشی سطح خیابان ها،روشن کردن فواره بوستان ها، خیس کردن سطح خیابانها ومه پاشی هستند.
طرح های کوتاه مدتی که تنها برای رفع وظیفه بدان می پردازند اما بنا به تاکید بسیاری از کارشناسان اگر می‌خواهیم آلودگی هوا کاهش یابد، باید به ارتقای تولید استاندارد خودرو‌ها، تعویض کاتالیست خودرو‌ها، توسعه حمل ونقل عمومی و... متمرکز شویم.
برنامه جامع کاهش آلودگی هوا یکی از برنامه های بلند مدتی است که طی یازده سال گذشته به عنوان برنامه ای برای کاهش آلودگی هوا تصویب شد و تاکنون چندین بار بازنگری شده و بندهای آن افزایش یافته است اما این برنامه به گفته معصومه ابتکار عضو شورای شهر، از سال 84 متوقف شده است.
16 اسفندماه سال گذشته طرح جامع کاهش آلودگی هوای 8 کلان شهر تهران، اهواز، اراک، تبریز، مشهد، شیراز ، کرج و اصفهان به تمام دستگاههای اجرایی از جمله وزارت کشور، وزارت صنعت ، معدن و تجارت، وزارت خانه های نفت و نیرو، نیروی انتظامی، شهرداری، سازمان حفاظت از محیط زیست ابلاغ شد و دستگاه های ذی ربط موظف شدند نسبت به اجرا و رعایت احکام این برنامه در محدوده حریم شهرهای مذکور اقدام کنند و نظارت بر حسن اجرای این طرح نیز بر عهده سازمان محیط زیست گذاشته شد.
اما متاسفانه هریک از دستگاه های مرتبط با آلودگی هوا به نحوی از وظایف خود برای اجرایی کردن این برنامه شانه خالی کردند.
به طوری که یک از بندهای این برنامه، آزمون صحت کاتالیست کانورتر و کربن کنیستر در معاینات فنی خودروها به منظور صدور برگه و برچسب معاینه فنی است که از ابتدای سال 91 این امر اجباری شد و وزارت صنعت، معدن و تجارت مکلف به اجرای این بند و تامین کاتالیست مورد نیاز در خدمات بعد از فروش جهت تعویض شد.
اما به گفته وحید نوروزی معاون اجرایی سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران، هنوز هیچ اقدامی برای اجرای این مصوبه قانونی صورت نگرفته است.
به گفته نوروزی مصوبه هیئت وزیران در خصوص بررسی و تعویض مبدل های کاتالیستی و قطعه کنیستر در 2 بخش باید اجرایی شود که یکی از آنها بررسی این قطعات در مراکز معاینه فنی و دیگر تامین این قطعات توسط وزارت صنایع و خودروسازان در تعمیرگاه های مجاز خودروسازان است اما متاسفانه این مصوبه اجرایی نشده است.
آنچه که نوروزی بر آن تاکید داشته است بی فایده بودن اقدام مراکز معاینه فنی برای بررسی مبدل های کاتالیستی و قطعه کنیستر است چرا که تا زمانی که خودروسازان خود را موظف به تامین مبدل های کاتالیستی و ارایه آن در مراکز و تعمیرگاه های مجازشان ندانند، این کار سودی ندارد و چنانچه خودروهایی که مبدل کاتالیستی شان فاسد شده در مراکزمعاینه فنی مردود شوند این قطعه در هیچ کجا در اختیار متقاضیان قرار نمی‌گیرد تا نسبت به تهیه آن اقدام کنند.
این مسئله در حالی مورد بی توجهی وزارت صنایع و خودروسازان قرار گرفته است که درون مبّدل كاتالیستی، فلزات گران بهایی مانند پلاتین ، پالادیم و رودیم است كه به عنوان كاتالیست عمل می‌كنند و زمانی که گازهای خطرناك و سمی از موتور خودرو وارد مبدل می‌شود، در تماس با این فلزات ، آلاینده ها به گازهای كم خطرتر تبدیل می شوند.
از طرف دیگر به گفته یوسف رشیدی مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا،ترویج جایگزینی مبدل های کاتالیستی جدید در خوردوهایی که مبدل آنها فاسد شده است، یکی از راه هایی است که در کوتاه مدت می‌تواند نقش بسیار مهم و تاثیر گذاری بر کاهش آلودگی هوا داشته باشد.
افزایش سهم حمل و نقل عمومی در 8 کلان شهر تا پایان برنامه پنج ساله توسعه به حداقل سالی 5 درصد نسبت به سال قبل از دیگر بندهای برنامه جامع کاهش آلودگی هوا است که  
مسئولیت اجرای این بند بر عهده وزارت کشور و همکاری شهرداری هاست.
علیرغم اینکه در این برنامه شهرداری تهران موکلف شد نسبت به توسعه حمل و نقل عمومی اقدام کند و از سویی خروج خودروهای فرسوده و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی نیز در این برنامه مورد تاکید است، اما دولت طی دو سال گذشته همکاری نسبت به نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی و خودروهای فرسوده نداشته است.
به گفته وحید نوروزی مشاور محیط زیست معاون ترافیک شهردار تهران، «تاکنون دو برنامه جامع کاهش آلودگی هوای دیگر وجود داشته که براساس آن‌ها باید طی ۱۰سال آلودگی هوای تهران و کلانشهر‌ها به حد استاندارد جهانی می‌رسید. یعنی هر آلاینده تنها یک روز از سال فرا‌تر از حد مجاز بود. اما این برنامه‌ها در سایه کوتاهی مسئولان عملا با شکست مواجه شدند.»
نوروزی با اشاره به بند ۳ این برنامه که عنوان کرده سهم حمل و نقل عمومی در کلانشهر‌ها تا پایان برنامه پنجم باید سالانه ۵ درصد افزایش داشته باشد، اظهارداشت: «مسئولیت این بند برعهده وزارت کشور و شهرداری هاست. این در حالیست که سازمان محیط زیست باید بگوید چه کسی، چه ار گانی و با چه بودجه‌ای این بند را باید اجرا کند.»
به گفته نوروزی «از سال ۸۹ تا کنون تنها ۱۱۴دستگاه اتوبوس به عنوان سهم شهرداری تهران از سوی وزارت کشور به پایتخت تعلق گرفته است که این ۱۱۴ دستگاه تنها سهم اتوبوس‌های سال ۸۹ شهرداری تهران است. در سال ۹۰ و ۹۱ یک اتوبوس هم به شهرداری تهران تعلق نگرفته است.»
مسئله بی توجهی دولت به توسعه حمل و نقل عمومی پایتخت به حدی است که محمد جواد نظری مهر، شخص رئیس جمهور را مسبب اصلی تشدید آلودگی هوا در کشور می داند و معتقد است سوء مدیریت دولت در اجرای برنامه ها، موجب تشدید آلودگی هوا در کشور به ویژه پایتخت شده است.
در یکی از دیگر بندهای برنامه جامع کاهش آلودگی هوا،وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف شد از ابتدای سال 91 خودروهای تولید داخل را براساس برنامه های ارائه شده از سوی سازمان محیط زیست که با مشارکت آن وزارتخانه تهیه و ارائه می شود منطبق با استاندارد یورو 4 به بازار عرضه کند. همچنین در این برنامه مصوب شده سوخت مورد نیاز خودروهای سبک و سنگین از ابتدای سال 91 منطبق با استاندارد یورو 4 و از ابتدای سال 92 منطبق با استاندارد یورو 5 عرضه شود.
با توجه به این طرح خودروهای داخلی باید تا پایان سال 91 به استاندارد آلایندگی یورو4 ارتقا یابند اما با وجودی که به پایان سال 91 نزدیک می شویم اجرایی شدن این بند همچنان با چالش هایی روبرو است و طبق گزارش های منتشره از سوی مركز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، مهمترین چالش پیش‌رو در این زمینه تامین و توزیع سوخت بنزین و دیزل با استاندارد یورو 4 به صورت سراسری است.
مركز پژوهش‌های مجلس در گزارش خود خودروها را با سهم 70 درصدی مهمترین عامل آلودگی هوای كالانشهرها دانسته است. طبق این گزارش آلایندگی سوخت یورو 2 حدود 1.2 گرم به كیلومتر بیشتر از سوخت یورو 4 است. درواقع حد مجاز آلایندگی استاندارد یورو 2 به میزان 2.7 گرم بر كیلومتر و در استاندارد یورو 4 به میزان 1.5 گرم بر كیلومتر است.
 اما با وجودی که میزان آلایندگی خودروهای یورو2 بالا است به تاکید یوسف رشیدی مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران هنوز سوخت یورو 4 توزیع نشده است و
ارتقاء استاندارد خودروها هم به سال بعد موکول شده است.
جلوگیری از تردد وسایل نقلیه فرسوده از ابتدای تیرماه سال جاری، یکی دیگر از بندهای برنامه جامع کاهش آلودگی هوا است که نیروی انتظامی موظف به اجرای آن شد. در این طرح سن فرسودگی خودروهای شخصی و کامیون‌ ها و کشنده‌ ها از 25 به 20، وانت بارها از 20 به 15، مینی ‌بوس از 15 به 10، میدل باس و اتوبوسهای برون شهری از 15 به 12 و اتوبوسهای شهری و موتورسیکلتها از 10 به 8 سال کاهش یافت ضمن اینکه سن فرسودگی تاکسی ها همچنان 10 سال باقی مانده است.
 اما تاکنون هیچ اقدامی از سوی نیروی انتظامی برای اجرایی کردن این بند صورت نگرفته است. گویا این بند از برنامه جامع کاهش آلودگی هوا نیز با دیگر قوانین تناقض دارد چرا که با وجودی که مسئولیت ممنوعیت تردد خودروها به عهده نیروی انتظامی گذاشته شده است اما مطابق ماده 6 قانون اخیر مصوب مجلس شورای اسلامی ماموران راهنمایی و رانندگی جز در موارد مصلح قانونی اعم از تصادفات منجر به جرح و فوت، در هیچ مورد دیگری مجاز به توقیف خودرو نیستند!
به گفته سرهنگ محبی معاون حقوقی و برنامه ریز راهوار ناجا در این مصوبه هیات دولت از واژه «جلوگیری از تردد» استفاده شده اما درواقع جلوگیری از تردد عملا در معابر درون شهری و برون شهری همان توقیف است که به نوعی محروم کردن مردم از حقوق اجتماعی شان بوده که این مهم خود قانون می خواهد. این در حالی است که در حال حاضر طبق قوانین موجود به صراحت ما از این مورد منع شدیم، ضمن اینکه ما باید امکانات اجرا را هم داشته باشیم .
سردار رحیمی، رئیس پلیس راهور تهران بزرگ هم از برخی بندهای برنامه جامع کاهش آلودگی هوا انتقاد کرد و گفت: به رغم ارزشمندی این برنامه اما برخی موارد آن با اصل قانون مصوب مجلس مغایرت دارد. در عین حال در زمان تصویب این برنامه پلیس هیچ اعمال نظری در این برنامه نداشته است.
از طرفی بنا به گفته محمد جواد نظری مهر عضو هیأت رئیسه فراکسیون محیط زیست و توسعه‌پایدار مجلس، اجرای طرح جایگزینی خودروهای فرسوده با خودورهای جدید برای کاهش آلودگی هوا بی فایده است چرا که به علت بی کیفیت بودن خودروهای جدید داخلی، اجرای این طرح نه تنها موجب کاهش آلودگی نمی‌شود بلکه در آینده شاهد موج جدیدی از آلودگی هستیم. از دیگر بندهای برنامه جامع کاهش آلودگی هوا، ممنوعیت ایجاد صنایع در خارج از شهرک های صنعتی و شهرهای تبریز ، شیراز ، اهواز ، اراک و مشهد تا شعاع 30 کیلومتری است.
اما فعالیت های صنایع آلاینده همچنان ادامه داشت تا اینکه دیروز شاعری معاون سازمان محیط زیست از «توقف مقطعی فعالیت بیش از ۱۰۰ واحد آلاینده صنعتی به دلیل آلودگی هوا در اطراف تهران خبر داد.» یعنی این واحدها تنها برای مدت کوتاهی از فعالیت منع می شوند.
به گفته وی «در شرایط غیرهشدار قانون برای تخلفات صنایع و واحدهای آلاینده تنها جریمه ای معادل یک درصد درآمد حاصل از فروش محصولات آنها در نظر می گیرد که به هیچ وجه بازدارنده نیست.» این بدان معناست که تنها در شرایطی که هوای تهران غیرقابل تنفس می شود با آقایان برخورد می شود.
شاعری «تنها راهکار دائمی و اصولی برای کاهش آلاینده‌ها در تهران و کلان‌شهرها را تشکیل دادگاه ویژه رسیدگی به جرائم زیست محیطی می داند تا خارج از نوبت به تخلفات واحدهای تولیدی، صنعتی، معدنی، عمرانی، خودرو سازان و سایر بخش‌ها رسیدگی کند.» و متاسفانه باید گفت که در برنامه جامع کاهش آلودگی هوا بر اجرا شدن بندهایی تاکید دارد که متاسفانه برای اجراشدن هریک مشکلات فراوانی وجود دارد که برای آنها راه حلی در نظر گرفته نشده است.
از دیگر بندهای برنامه جامع کاهش آلودگی هوا این است که وزارت خانه های نفت و نیرو موکلفند نسبت به تامین سوخت گاز نیروگاه ها با اولویت نیروگاه های شازند اراک ، اسلام آباد و شهید منتظری اصفهان و شهید منتظر قائم کرج اقدام کنند که به گفته علی محمد شاعری معاون انسانی سازمان محیط‌زیست وزارت نفت امسال سهمیه سوخت گاز نیروگاه ها را تامین نکرده است و این نیروگاه ها همچنان از مازوت استفاده می کنند.
یکی دیگر از بندهای برنامه جامع کاهش آلودگی هوا، بارور کردن ابرها در شرایطی است که وضعیت هوا در حالت هشدار است. اما بسیاری از کارشناسان و مسئولان به این طرح خرده گرفتند و آن را طرحی هزینه بر و ناکارآمد می دانند به طوری که یوسف رشیدی مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، از این بند به عنوان بخش فانتزی طرح تعبیر می کند و تاکید می کند« بارورسازی ابرها نمی‌تواند راه حل اساسی برای از بین بردن آلودگی هواباشد. در هیچ جای دنیا اینگونه نیست. چرا كه به طور مداوم نمی‌توان باران تولید كرد. این منابع تولید آلودگی هستند كه باید كنترل شوند.»
بندهایی که به آنها اشاره شد از جمله مهمترین مواردی است که به دلیل عدم تعهد مسئولان نامبرده و همچنین وجود مشکلاتی از جمله تناقض برخی بندها با برخی قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی، تاکنون اجرایی نشده و یا ضعف های بسیاری در اجرا داشته است
اما سوال اینجاست  چرا با توجه به سهم 70 درصدی خودروها در آلودگی هوا، سازمان حفاظت از محیط زیست به هنگام افزایش مدت معاینه فنی خودروها به 5 سال، در زمان ارسال لایحه مذکور از سوی دولت و همچنین در زمان تصویب آن در مجلس هیچ اقدامی نکرد؟ و مهمتر اینکه چرا سازمان محیط زیست که وظیفه نظارت بر حسن اجرای طرح جامع کاهش آلودگی هوا را داشته است تا این حد ضعیف عمل کرده است؟