سلامت نیوز: آقای 74 ساله‌ای با سابقه ابتلا به بیماری قند و فشار خون، به دلیل درد، تورم و قرمزی پای چپ به بخش اورژانس بیمارستانی مراجعه کرد...
پزشک با مشاهده ضایعه تشخیص سلولیت را برای وی مطرح و دستور بستری و شروع درمان آنتی‌بیوتیکی را برای بیمار صادر کرد. طبق دستور بیمار باید هر 12 ساعت 1 گرم ونکومایسین دریافت می‌کرد که نوبت اول آن‌را در همان بخش اورژانس دریافت کرد. تقریبا 6 ساعت پس از ورود، بیمار از بخش اورژانس به بخش طبی ـ جراحی بیمارستان منتقل شد. پرستار بخش طبی به تصور اینکه بیمار هنوز دوز اول آنتی‌بیوتیک خود را دریافت نکرده، مجددا ونکومایسین را به بیمار تزریق کرد، درحالیکه تنها 3 ساعت از دریافت نوبت قبلی آن می‌گذشت.


بحث و بررسی

دکتر ارغوان حاج‌شیخ‌الاسلامی در هفته نامه سپید نوشت: اگرچه برخی پزشکان با نوشتن عبارت «پس از ورود به بخش» برای پرستاران مشخص می‌کنند که این دستورات باید پس از رسیدن بیمار به بخش مقصد آغاز شوند گاهی به دلیل طولانی شدن زمان انتظار بیمار تا انتقال به بخش مقصد، اجرای این دستورات در همان بخش اورژانس آغاز می‌شود. در مورد فوق به دلیل عدم ارتباط بخش اورژانس و بخش طبی - جراحی، امکان پرس‌و‌جو در مورد احتمال اجرای دستورات مندرج در پرونده فراهم نشد. سیستم کامپیوتری داروخانه بیمارستان نیز داروهای مورد نیاز اورژانس، درمانگاه سرپایی و بیماران بستری را جداگانه ثبت و توزیع می‌کرد و همین مساله سبب شد که کسی متوجه تحویل داده شدن نوبت اول داروی بیمار به بخش اورژانس و سپس مجددا به بخش طبی نشود. تمامی مشکلات مذکور دست به دست هم داده و باعث شدند که بیمار دو برابر دوز مورد نظر دارو را دریافت کند.

عوارض ناشی از مصرف بیشینه دارو معمولا در اثر نقص ارتباط بین دو بخش یا عدم ثبت دقیق اقدامات انجام شده به وقوع می‌پیوندند. با وجودی‌که بخش اورژانس مبدا ورود اغلب بیماران بستری در بیمارستان‌ها به شمار می‌رود متاسفانه در بیشتر مراکز، ارتباط مناسبی بین این بخش و سایر بخش‌های بیمارستان‌ها وجود ندارد. این امر مخصوصا با مستقل شناخته شدن بخش اورژانس به عنوان یک دپارتمان مجزا در بیمارستان تشدید می‌شود. از سوی دیگر در بسیاری از بیمارستان‌ها برنامه کامپیوتری بخش اورژانس از سایر بخش‌ها مجزا است که خود می‌تواند زمینه را برای بروز اشتباه فراهم کند. با وجودی‌که یکسان کردن و اتصال برنامه کامپیوتری بخش اورژانس به دیگر بخش‌ها از نظر تکنیکی قابل انجام است پیچیدگی این امر تمایل افراد را برای انجام این کار به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. اتصال سیستم کامپیوتری اطلاعات بخش اورژانس به سایر بخش‌ها تنها گام کوچکی در جهت کاستن از عوارض ناشی از مصرف مقادیر نامناسب دارو در بیماران بستری به شمار می‌رود چرا که در صورت یکپارچگی سیستم اطلاعات نیز باز نیاز به هشدارهایی است که مشخص کند بیمار کدام درمان‌ها را دریافت کرده و انجام کدام اقدامات به زمان دیگری موکول شده است. شرح حال بیمار مورد بحث نیاز به وجود چنین توضیحاتی را به خوبی آشکار می‌کند.

دستگاه‌های خودکار توزیع دارو حتی در صورت عدم وجود سیستم ثبت الکترونیک اطلاعات بیمار نیز می‌توانند در پیشگیری از بروز چنین اشتباهاتی موثر باشند. این دستگاه‌ها می‌توانند با آشکار کردن آخرین زمان تحویل داروی مورد نیاز صرف نظر از بخش تحویل گیرنده، به راحتی از بروز اشتباهات مشابه جلوگیری کنند. استفاده از سیستم یکپارچه بارکدی برای داروهای تجویزی نیز می‌تواند با ارایه هشدارهایی در مورد زمان تجویز دوز قبلی دارو، مانع بروز چنین خطاهایی شود.


روش‌های پیشگیری از بروز خطا

خطاهای دارویی مشکلاتی پیچیده هستند که رخداد آنها به عوامل متعددی بستگی دارد. خوشبختانه ابزارهای کارآمد متفاوتی برای پیشگیری از بروز این اشتباهات ساخته شده‌اند. مسوولین ذیربط در هر بیمارستان باید با بررسی راهکارهای موجود برای پیشگیری از اینگونه عوارض دارویی، کارآمدترین و انجام‌پذیرترین روش را برای مرکز خود انتخاب کنند. آنان همچنین باید نسبت به عواقب احتمالی اجرای این راهکارها آگاه بوده و انتظار بروز اشتباه یا کاهش بازده کاری را در ابتدای اجرای آنها داشته باشند. استفاده از سیستم خودکار توزیع دارو، می‌تواند جزو راهکارهای انتخابی اولیه باشد چراکه راهکار نسبتا ساده‌ای است که ثمربخشی آن در این ژمینه به خوبی به اثبات رسیده است. یکپارچه‌سازی سیستم کامپیوتری بخش اورژانس با سایر بخش‌های بیمارستان و تعبیه هشدارهای آگاه کننده خودکار در زمان نیاز، باید جزء اهداف نهایی سازمان‌ها قرار گیرد.


به خاطر بسپاریم

1.خطاهای قابل پیشگیری دارویی متاسفانه همچنان از رایج‌ترین اشتباهات پزشکی هستند که ممکن است در برخی موارد سبب ایجاد عوارض جدی یا حتی مرگ بیمار شوند. یکی از مسایلی که زمینه را برای بروز این اشتباهات فراهم می‌سازد، عدم وجود ارتباط کافی بین بخش اورژانس و سایر بخش‌های بیمارستان است.

2.استفاده از سیستم ثبت الکترونیک اطلاعات بیماران هم می‌تواند سبب کاهش بروز خطاهای دارویی شود و هم در برخی موارد زمینه را برای بروز اشتباه فراهم کند. هنگام به کارگیری این سیستم باید دقت بسیاری کرد تا ایمنی بیماران دستخوش تغییرات ناگوار نشود.

3.خوشبختانه راهکارهای تکنولوژیک فراوانی برای ارتقای ایمنی تجویز دارو در بخش‌های اورژانس تهیه شده و در دسترس قرار گرفته است.