بویژه در حوزه پزشکی ، تحولات و دستاوردهای نوین همگی در جهت کوتاه کردن دوره نقاهت ، درمان سریع تر و کاهش عوارض ناشی از اعمال جراحی قدم برمی دارند.
یکی از این دستاوردها در حوزه جراحی گوش ، گلو و بینی ، جراحی تومورهای سرطانی قاعده جمجمه به کمک آندوسکوپ است. این روش جراحی که بتازگی در ایران انجام می شود، علاوه بر این که نیازی به برش های وسیع ندارد عوارض اعمال جراحی قدیمی از قبیل فلج ، نشت مایع نخاعی ، خونریزی و مرگ حین عمل را ندارد.
در واقع این روش جراحی جدید در دهمین کنگره بین المللی انجمن جراحان گوش ، گلو و بینی مورد بررسی قرار می گیرد که از دیروز آغاز به کار کرده است.
ما نیز به این بهانه با دکتر فرامرز معماری ، دبیر علمی دهمین کنگره بین المللی انجمن جراحان گوش ، گلو و بینی به گفتگو نشسته ایم.

وقتی صحبت از جراحی تومورهای سرطانی در ناحیه گوش ، گلو و بینی می شود این سوال پیش می آید که عامل اصلی این نوع تومورها چه هستند و آمار مبتلایان در دنیا و در ایران چقدر است؟
عامل بسیاری از تومورهای سر وگردن و قاعده جمجمه ناشناخته است اما در بسیاری از موارد کشیدن سیگار، مصرف الکل و ویروس ها در آنها نقش عمده ای دارند. بعضی از این تومورها خوش خیم و بسیاری از آنها بدخیم هستند. مصرف سیگار و الکل نه تنها در ایجاد سرطان های سر و گردن نقش دارد بلکه قطع مصرف آنها درطول مدت درمان و پس از آن ضروری است ، زیرا در صورت ادامه مصرف ، سرطان ها بسرعت عود می کنند.

کدام دسته از این تومورها و در چه مواردی قابل درمان هستند؟
با روشهای جدید اکثریت قریب به اتفاق این تومورها قابل درمان هستند.

شیوه های معمول درمان این بیماری ها چه هستند؟ طی سالهای اخیر این شیوه ها تا چه اندازه و چگونه توسعه پیدا کرده اند؟
شیوه های معمول درمان سرطان های سر و گردن و قاعده جمجمه شامل جراحی ، رادیوتراپی و در مواردی شیمی درمانی است. هر سه این شیوه های درمانی و بخصوص جراحی قاعده جمجمه در سالهای اخیر بسیار متحول شده است.

جراحی آندوسکوپیک از چه زمان و ابتدا در کدام کشور ما برای درمان تومورها ارائه شده است؟
جراحی آندوسکوپیک تومورهای قاعده جمجمه در 15سال اخیر در کشور امریکا و سپس در سایر کشورها بتدریج گسترش یافته است ولی فقط در چند سال اخیر است که روشهای درمانی آندوسکوپیک تومورهای قاعده جمجمه کاملا به درمان موفق بیماران انجامیده است.

این شیوه چگونه و طی چه مراحلی در درمان تومورها به کار گرفته می شود؟
در تومورهای قاعده جمجمه بخصوص در قسمت قدامی (جلویی) قاعده جمجمه چه در درمان جراحی تومورهای خوش خیم و چه تومورهای بدخیم ، جراحی آندوسکوپیک کاربرد دارد.

چه مزیتهایی نسبت به شیوه های قبلی دارد؟ اثر بخش آن نسبت به شیوه های قبلی درمان چقدر است؟
مزیت مهم استفاده از آندوسکوپ برای اعمال جراحی قاعده جمجمه ، اجتناب از برشهای وسیع و نیز حفظ بافتهای طبیعی است که در مسیر رسیدن به تومور از نظر جراحی قرار دارند. با استفاده از آندوسکوپ ، می توان از طریق مجاری طبیعی بدن از قبیل سوراخ های بینی ، به تومورهای قاعده جمجمه دسترسی پیدا کرد و آن را کاملا برداشت بدون آن که نیازی به برشهای وسیع روی سر و یا صورت وجود داشته باشد. همچنین با آندوسکوپ دسترسی به زوایای پنهان در سر و گردن و قاعده جمجمه ممکن می شود و در نتیجه می توان تومور را به طور کامل خارج کرد به طوری که احتمال عود آن به حداقل می رسد.

آیا عوارض جانبی بر بیمار به جا نمی گذارد؟
عوارض این اعمال جراحی به حداقل ممکن کاهش می یابد و همچنین عود تومور کمتر خواهد شد.

از چه زمان این روش در کشور انجام می شود؟ کدام دسته از متخصصان قادر به انجام آن هستند؟
این روش جراحی طی چند سال اخیر در کشور ما با روشهای پیشرفته انجام شده و نتایج موفقیت آمیز آن از سوی تیم پزشکی متشکل از متخصص گوش و حلق و بینی بیمارستان امیراعلم در کنگره بین المللی گوش و حلق و بینی امسال که از تاریخ 22 تا 25 آبان ماه در بیمارستان میلاد برگزار خواهد شد، ارائه می شود. همچنین درباره روشهای جدید جراحی میکروسکوپیک قاعده جمجمه در قسمت میانی و استفاده از ابزار و وسایل پیشرفته در این کنگره به بحث گذاشته خواهد شد. نتایج جراحی های میکروسکوپیک نیز بسیار بهتر از روشهای جراحی قدیمی گزارش شده است.

جراحی رباتیک پس از روشهای آندوسکوپیک

گفته می شود روشهای جراحی آندوسکوپیک را زمینه ساز ایجاد انقلاب نوین جراحی رباتیک برمی شمرد.امروزه جراحی های آندوسکوپیک جایگزین بسیاری از روشهای قدیمی جراحی شده است.
پژوهش های انجام شده ، نشان دهنده آن است که جراحی های آندوسکوپیک در مقایسه با جراحی های قدیمی (کلاسیک) در طیف سنی وسیع تری کاربردی است.
امروزه کاربرد آندوسکوپ در کل جراحی های بدن در رشته های مختلف پزشکی از رشد چشمگیر و موفقیت آمیزی برخوردار بوده است.
حدود 20 سال پیش صحبت درباره خارج کردن تومورهای ناحیه قاعده جمجمه از راه بینی عجیب و شاید خنده دار به نظر می رسید. این در حالی است که امروزه با روشهای آندوسکوپیک و بدون باز کردن قاعده جمجمه و فقط از طریق بینی می توان تومورهای این ناحیه را بدون ایجاد برش و ضایعات دردناک و در زمان بستری کوتاه مدت خارج کرد.ابداع روش جراحی رباتیک با در اختیار قرار دادن 3محور فضایی به جراحان عوارض جراحی هایی مانند سر و گردن را به حداقل ممکن می رساند. درشت نمایی ، دقت عمل بازوهای رباتی ، کنترل حرکات و لرزش دست جراح و حداقل خونریزی در این نوع جراحی ها از دیگر مزایای جراحی رباتیک است.
در سالهای ابتدای ورود جراحی های آندوسکوپیک در نواحی سر، گردن ، بینی و سینوس ها بیماران عوارض زیادی متحمل شدند. بنابراین اگر جراحی رباتیک نیز پرشتاب ، بدون برنامه و پژوهش های خاص و زمینه سازی مناسب وارد کشور شوند باید منتظر عواقب خطرناک آن نیز بنشینیم بنابراین ، آموزش مهارت های جراحی رایانه ای به جراحان باید نسبت به انجام آن چند گام فراتر باشد.