سلامت نیوز: در حالی که هر روزه، شمار فزاینده آسیب‌ها، از پوسته نازک اجتماع سربرمی‌آورد نمی‌توان بر واقعیتی سرپوش نهاد که از راز همبستگی بین آسیب‌های اجتماعی و ناموزونی ساختار اجتماعی جوامع پرده برمی‌دارد. اغلب، گمان می‌رود که ریشه اصلی فزایندگی آسیب‌های اجتماعی را باید در لایه‌های زیرین اجتماع جست‌وجو کرد و اندیشه‌ای که در این جایگاه حاکم است این است که مفهوم آسیب از منظر جامعه‌شناسی، هیچ جامعه‌ای را نمی‌توان به سادگی به کسانی که از هنجارها منحرف می شوند و کسانی که با آنها همنوایی می‌کنند، تقسیم کرد.
دامنه مفهوم آسیب‌های اجتماعی بسیار گسترده است. در عین حال برخی بر این باور هستند که باید جامعه را از انواع آسیب‌های درگیر پاک کرد. البته شاید بتوان فضایی ساخت که با وجود تمام ناهنجاری‌های اجتماعی به آنجا نگریست پناه جست، در آن نفس کشید و زندگی کرد، ولی به‌طور قطع نمی‌توان از ناگزیری بروز و رشد انواع آسیب‌ها در لایه‌های زیرین جامعه، راه به جایی برد.
این در حالی است که توجه به مفهوم آسیب‌های اجتماعی و بی‌هنجاری‌های ناشی از آن و ارایه انواع آمارهای قابل استناد از آسیب‌ها، بدون توجه به طبقه‌بندی جوامع و سادگی و پیچیدگی آنها، امکانپذیر است. در جامعه ساده، میزان و شیوع انحرافات و آسیب‌های های اجتماعی اندک است و این نوع باور در این جوامع حاکم است که آنچه با هنجارها و ارزش‌های جامعه مطابقت نداشته باشد، آسیب شناخته می‌شود. در حالی که در جامعه پیچیده، تنوع و تکثر وجود دارد و وجود برخی گرایش‌ها و رفتارها که ممکن است منحرفانه تلقی شوند، امری طبیعی ناشی از طبیعت جامعه است.
طبقه‌بندی و تفکیک آسیب‌های اجتماعی در دو جامعه ساده و پیچیده، دیدگاه‌های مختلفی را شامل می‌شود.برخی جامعه‌شناسان معتقدند برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و کنترل رفتارها و اعمال منحرفانه، باید از بودجه عمومی و منابع دولتی هزینه کرد. عده‌ای دیگر معتقدند آسیب‌های اجتماعی به تعداد و گوناگونی حوادث جامعه، قابل تفکیک هستند و ساختار جامعه در آن دخیل نیست.
گروه سوم نیز اعتقاد دارند که هر پدیده‌ای که عدم تعادل در جامعه را موجب می‌شود، در شمار آسیب‌های اجتماعی جای می‌گیرد. دو نوع صورت کلی برای آسیب‌های اجتماعی وجود دارد دسته اول آسیب‌های اجتماعی در فرایند پرهزینه توسعه اقتصادی و اجتماعی ایجاد می‌شوند. این نوع پدیده‌ها، هیچگونه تقابلی با ارزش‌های جامعه ندارند. دسته دوم آن دسته از آسیب‌های اجتماعی هستند که در تعارض و تقابل با ارزش‌های جامعه قرار می‌گیرند و رفتارهای منحرفانه تلقی می‌شوند.
کنکاشی ساده در بطن جامعه، اندیشه را لحظه‌ای پشت درهایی نگه می‌دارد که از آن سو، نگاه جامعه شناسان به منشأ اجتماعی آسیب‌ها و انحرافات موجود دوخته شده است و... ماهیت جامعه یک روی داستان آسیب‌های اجتماعی در حالی برگ می‌خورد که گفته شود هیچ کس از مادر، مجرم متولد نمی‌شود. ولی این یک واقعیت است که همیشه، همه کس با انتظارات اجتماعی همنوایی نمی‌کند. چنان‌که در تعبیر جامعه‌شناسی، اگر امکانات و فرصت‌های اقتصادی و اجتماعی به عدالت بین افراد جامعه قسمت نشود، جامعه آبستن بروز رفتارهای ضداجتماعی و بی‌هنجاری می شود.
توزیع نامناسب فرصت‌ها و امکانات اقتصادی و اجتماعی یکی از ریشه‌های اصلی بروز و رشد آسیب‌های اجتماعی است. به نظر می‌رسد بنابر همین دلیل باشد که تحقق عدالت اجتماعی از گذشته تاکنون یکی از آرمان‌های اصلی مصلحان اجتماعی است و راهبردهای مختلفی هم برای تحقق عدالت اجتماعی تجربه شده است.
عدالت اجتماعی به مفهوم یکسانی فرصت‌ها و امکانات اجتماعی و اقتصادی برای همه و فراهم شدن شرایطی است که هر کس بتواند به اندازه‌ای که تلاش می‌کند، از مواهب اقتصادی و منزلت اجتماعی جامعه برخوردار شود. فرمول یا قاعده خاص و تعریف شده‌ای برای علت بروز و رشد آسیب‌های اجتماعی در جوامع وجود ندارد ولی توجه به ساختار کلی جامعه ضروری است. چنانچه ممکن است، سازمان‌های رسمی، تمام امکانات و فرصت‌های اقتصادی و اجتماعی را برای افراد جامعه ایجاد کنند ولی رفتارهای تبعیض‌آمیز خانواده در چگونگی تربیت افراد اثری منفی بر جای بگذارد.
اگر در جوامع در حال توسعه، آسیب‌های اجتماعی نمود بیش‌تری دارند، به این دلیل است که روش‌های توسعه به صورت ناگزیر در برخی موارد موجب ایجاد شکاف طبقاتی شده و باعث می‌شود که یک عده، فرصت‌های بیش‌تری برای بهره‌مندی از امکانات و فرصت‌های اجتماعی و اقتصادی داشته باشند. ولی داستان آسیب‌های اجتماعی روی دیگری نیز دارد.
آگاهی بخشی و توضیح انواع آسیب‌های اجتماعی، لزوما به پیشگیری از این آسیب‌ها و کنترل آنها نمی‌انجامد، حتی در مواردی هم ممکن است موجب بروز آسیب‌های دیگر شود. در تعبیری هماهنگ بین جامعه‌شناسان و روانشناسان، ضرورت وجود ضمانت‌های اجرایی برای کنترل آسیب‌ها و جلوگیری از رشد و بروز آنها احساس می‌شود، ولی آنچه بیش از هر چیز مورد توجه جامعه شناسان و روانشناسان قرار دارد این است که ضمانت‌های اجرایی غیررسمی از نوع تایید یا تنبیه خانواده، دوستان و همکاران یا پاداش‌ها، اثربخشی بیش‌تری نسبت به ضمانت‌های اجرایی رسمی از نوع نظام‌های کیفری زندان‌ها و دادگاه‌ها دارند.
منبع: روزنامه ملت ما
اغلب، گمان می‌رود که ریشه اصلی فزایندگی آسیب‌های اجتماعی را باید در لایه‌های زیرین اجتماع جست‌وجو کرد و اندیشه‌ای که در این جایگاه حاکم است این است که مفهوم آسیب از منظر جامعه‌شناسی، هیچ جامعه‌ای را نمی‌توان به سادگی به کسانی که از هنجارها منحرف می شوند و کسانی که با آنها همنوایی می‌کنند، تقسیم کرد.
نظر شما