این نتایج گواه بر این است که تامین سلامت زنان نسبت به مردان بسیار مشکل تر است ، عواملی نظیر تبعیض ، فرصتهای نابرابر اقتصادی ، شغلی ، اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی ، عدم دسترسی به آموزش مناسب و کافی ، بویژه نداشتن سواد بهداشتی ، مهمترین موانع تحقق سلامت زنان کشور را تشکیل می دهند. با آن که آمار ، حاکی از طول عمر بیشتر زنان نسبت به مردان است ولی کیفیت زندگی آنان به گونه ای جدی و با مشکل همراه است که زنان به نسبت بیش از مردان دچار عوارض حاد ، شرایط مزمن و معلولیت های طولانی مدت و کوتاه مدت می شوند ، چنانچه این مشکلات و مشکلاتی اعم از سوئ تغذیه ، کار طاقت فرسا ، زایمان های مکرر و دیگر مسائل فرهنگی و اجتماعی موثر بر سلامت آنها نادیده انگاشته شود ، سلامت خانواده آنان در کنار سلامت خودشان آسیب خواهد دید لذا برنامه ریزی و انجام اقدامات عملی در جهت تامین و ارتقای سلامت زنان با رویکردی جنسیتی و ایجاد فرصتهای برابر برای آنها ، راهکار منطقی برای حل معضلات بهداشتی سلامتی زنان است.
بخش زیادی از این اقدامات و برنامه ها به عهده وزارت بهداشت و درمان خواهد بود. دکتر منیره رنجبر نوازی ، مشاور وزیر بهداشت در امور زنان در این باره می گوید: با توجه به نقش موثر زنان در انجام مسوولیت تامین بهداشت و سلامت خانواده و جامعه و با توجه به آمار 32 میلیونی یعنی نیمی از جمعیت کشور که زنان هستند ، (30 میلیون نوجوان و جوان زیر 20 سال در کشور داریم که نیمی از آنها را دخترها (مادران فردا) تشکیل می دهند) ، به همین منظور براساس سیاست های کلی وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی مبنی بر بهبود سلامت زنان از نظر کاهش مرگ و میر مادران حین زایمان ، پیشگیری از معلولیت ها و بیماری ها، ارتقای کیفی تغذیه ، تنظیم خانواده مراقبت اطفال ، بهداشت محیط و... شاخصهای بهداشتی بهبود داشته و در نتیجه موجب بهبود سلامت زنان شده است.
شاید مهمترین عامل مرگ و میر زنان در سالهای گذشته ، مرگ و میر مادران ناشی از بارداری بوده است که با رشد خدمات سلامت و افزایش آگاهی بهداشتی زنان از این مساله ، امروزه به وضعیت مطلوبی رسیده ایم.
تامین سلامت از سوی زنان تنها در رعایت مسائل بهداشتی نیست ، تفکرات و رفتارهای پیشگیرانه نیز بخشی از این مساله به حساب می آید ، مثلا کاهش میزان باروری عمومی از 3.8 در سال 72 به 1.9 در سال 81 گواه بر این است که جامعه زنان ما نسبت به مسائل کلان سلامت نیز مطلع و آگاه است ، در سال 82 نیز در جهت سیاست های بهداشت جهانی ، حدود 32 میلیون نفر در گروه سنی 5 - 25 سال به صورت سراسری با واکسن سرخجه و سرخک واکسینه شدند که درصد بالایی از آنان را جنس زن دربرمی گرفت.
اما وضعیت زنان چه به لحاظ جمعیت شناسی و چه از نظر مسائل بهداشتی ایجاب می کند که یک طرح جامع و ملی برای بهبود سلامت زنان تبیین شود و دکتر رنجبر ضمن تاکید این حرف می گوید در همین زمینه بودجه برنامه 30238 تحت عنوان «توسعه مشارکت های فرهنگی اجتماعی زنان ، به میزان 0.25 درصد از بودجه وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی در سطح ستاد و دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی سراسر کشور با در نظر گرفتن اولویت های کشوری سلامت زنان در محورهای بهداشت باروری ، بهداشت روان ، اصلاح فرهنگ تغذیه ، تقویت سازمان های غیردولتی زنان مرتبط با سلامت زنان و مسائل فرهنگی موثر بر سلامت دانشجویان دختر هزینه شده است.
وی افزود: از مهمترین اقدامات مرتبط با این برنامه ، طرح بهبود وضعیت بهداشت روان زنان در 10 استان کشور ، طرح کشوری اصلاح فرهنگ تغذیه ای دختران جوان دبیرستان ، اجرای طرح بررسی وضعیت فرهنگی ، اجتماعی و روانی دانشجویان دختر دانشگاه های علوم پزشکی سراسر کشور و مداخله برای بهبود آن است.
شایان توجه است ، مسائل بهداشتی زنان امروز ، آسیبهای خود را در حوزه بهداشت روانی نشان می دهد میزان بالای افسردگی و خودکشی در زنان ، طلاق ، زنان خیابانی و مسائلی از این دست گواه بر این مدعاست.
دفتر سلامت روان وزارت بهداشت در امور زنان در این باره می گوید: از طرحهای در دست اقدام برای ارتقای سلامت روانی زنان ، طرحهای مداخله ای آموزش مهارت های زندگی است که هدف آن ، بررسی آموزش نحوه برقراری ارتباط بین افراد خانواده در افزایش کیفیت زندگی و تهیه مدل آموزشی متناسب با فرهنگ ایرانی است که این طرح در استان تهران با همکاری انستیتو تحقیقات روان پزشکی کشور انجام می گیرد. به همین منظور از طرح بررسی مشکلات روانی و آموزشی و طرح ارتقای سطح سلامت جوانان 18 تا 25 ساله از طریق ارزیابی رفتارهای پرخطر و انجام مداخله مناسب برای پیشگیری از آنها در استان سیستان و بلوچستان خبر داد که هم اکنون در حال اجراست.
وجود فرهنگ غالب مردسالاری در جامعه و خانواده ، حضور بیشتر مردان در پستهای مدیریتی و تصمیم گیری و وجود اهرم اقتصادی در دست آنان ، متاسفانه برنامه ریزی برای مشارکت مردان در عرصه سلامت نسبتا ضعیف بود لذا اثرات نامطلوبی که موجب محدودیت پیشرفت در عرصه سلامت ما شود ، بیشتر متوجه زنان خواهد بود. از آنجا که در فرآیند توسعه ، نیروی انسانی از ارکان اصلی است و زنان به عنوان نیمی از جمعیت انسانی از جایگاه ویژه ای برخوردارند. بنابراین عدالت اجتماعی ایجاب می کند هیچ گونه تبعیضی وجود نداشته باشد و همه اقشار جامعه از نتایج توسعه ، یکسان بهره مند شوند ، در این میان ، از یک طرف وضعیت زنان و مردان به صورت متعادل نبوده و همواره زنان از نظر تاریخی یک قدم عقب تر از مردان بوده اند ، از سوی دیگر نیازهای زنان و مردان متفاوت است لذا ضرورت نگاه جنسیتی در برنامه ریزی ها اول به دلیل همین عقب ماندگی تاریخی زنان از مردان ، دوم تفاوت در نیازها و سوم به دلیل تفاوت بیولوژیکی زن و مرد است.
آنچه بدیهی به نظر می رسد ، این است که قوانین حمایتی که با توجه به ساختار جنسیتی زنان و فرهنگ بومی بتواند از حقوق زنان دفاع کند یا اصلا وجود ندارد یا پشتوانه و ضمانت اجرایی ندارد. علاوه بر برنامه گسترش ایمن سازی که در طرحهای حذف کزاز نوزادی ، کنترل و حذف سرخک ، سندرم مادرزادی ، سرخجه ، فلج اطفال و... اجرا شد ، در خصوص مادرانی که در مرخصی زایمان و دوران شیردهی فرزندان خود به سر می برند، براساس اصلاحات ماده 5 پس از مرخصی زایمان و شیردهی باید در کار قبلی خود مشغول شوند و نقل و انتقال آنها ممنوع است ، مگر این که خودشان تمایل به تغییر شغل یا نقل و انتقال داشته باشند. در ضمن مادران شیرده مشمول ماده 6 آیین نامه نیز می توانند طی ساعات مقرر کار روزانه حداکثر از یک ساعت مرخصی ساعتی استفاده کنند که برحسب نیاز کودک این مرخصی را در 3 نوبت می توانند استفاده کنند و مادرانی که فرزند دوقلو یا بیشتر دارند می توانند به میزان 2 ساعت مرخصی شیر در روز استفاده کنند. برخی محققان ، تغذیه نادرست را اولین عامل موثر در بیماری های زنان می دانند ، دکتر سید ضیاالدین حسینی مظهری ، رئیس انستیتو تحقیقات و صنایع غذایی ایران می گوید: گرایش به غذاهای آماده و انتخاب جایگزین فرنگی برای غذاهای سنتی ایرانی از جمله عواملی اند که سلامت جسمانی زنان را تهدید می کند. البته در کنار مساله تغذیه باید تحرک و بهره وری کم از آفتاب را هم در نظر گرفت که به مشکلات زنان دامن می زند ، فقر حرکتی در دختران به رشد آنان آسیب می رساند ، طبق آمار اعلام شده ، سرانه فضای ورزشی دختران در مدارس 17 سانتی متر است در حالی که فضای استاندارد برای این کار ، 250 سانتی متر است.
عجیب نیست اگر بدانید قابلیت جسمانی زنان 18 تا 26 سال ایرانی مساوی با قابلیت جسمانی زنان 50 ساله فرانسوی برآورد شده است.
دکتر پروانه عارفی ، کارشناس امر تربیت بدنی می گوید: فقر حرکتی در زنان که بر اثر بالا رفتن سن ، چاقی ، یائسگی و کم تحرکی ایجاد می شود، پوکی استخوان به بار می آورد. با توجه به بهبود شاخصهای ذکر شده که همگی در رابطه با ارتقای سطح سلامت زنان است و نیز برای قوانین حمایتی در خصوص سلامت زنان جامعه هنوز راه بسیار زیادی در پیش است تا به ایده آل های شاخصها دست یابیم ، برنامه ریزی در جهت ارتقای سطح سلامت زنان جامعه از اهمیت زیادی برخوردار است ، چرا که سلامت 75 درصد از جامعه ، یعنی زنان و فرزندان به طور مستقیم و سلامت 25 درصد جامعه به طور غیر مستقیم (مردان) لذا اگر سلامت ، محور توسعه پایدار است ، زن محور سلامت است.

تهیه شده در گروه خبر سلامت نیوز