اگرچه طی روزهای گذشته و در آستانه هفته جهانی تغذیه با شیر مادر، دكتر كامران باقری لنكرانی، وزیر بهداشت از روند رو به بهبود تغذیه انحصاری با شیر مادر طی سال‌های گذشته خبر داد، اما نظر برخی كارشناسان این نیست. بسیاری از كارشناسان معتقدند تا 3-2 سال پیش حدود 50 درصد مادران، نوزادان خود را تا 6 ماهگی منحصرا با شیر خود تغذیه می‌كردند اما این میزان طی سال‌های اخیر به‌ 22درصد كاهش یافته است.كاهش مداوم تغذیه با شیر مادر در كشور ما به عوامل مختلفی مربوط است.

«ضعف آموزش و عدم‌حمایت از مادران در سیستم بهداشتی - درمانی از سوی گروه پزشكی و پرستاری چه در بخش دولتی و چه بخش خصوصی مهم‌ترین عامل مشهود در مراكز درمانی است.»

دكتر علیرضا مرندی، عضو كمیسیون بهداشت و درمان مجلس و رئیس انجمن ترویج تغذیه با شیر مادر با بیان این مطلب، می‌گوید: براساس اصول تغذیه با شیر مادر، شیر دادن به نوزادان باید حداكثر نیم ساعت پس از زایمان شروع شود، اما آمارها نشان می‌دهد كه در كشور ما این میزان تا 9 ساعت پس از زایمان به تاخیر می‌افتد كه این امر آثار نامطلوبی بر سلامت نوزادان و همچنین مسائل عاطفی آنها به‌دنبال دارد.

دكتر مرندی معتقد است آمارهای جدید كه در سال 88 اعلام خواهند شد، حتی از میزان 22‌درصد اعلام شده فعلی نیز كمتر خواهد بود.

قانونی بدون ضمانت اجرایی‌

تغذیه انحصاری با شیر مادر مستلزم حضور دائمی مادر در كنار كودك است. در 6 ماه اول زندگی هم فواصل شیردهی بسیار كوتاه است و حتی ممكن است زیر یك ساعت باشد. از سوی دیگر كارشناسان می‌گویند چون دوشیدن شیر مادر و نگهداری آن به‌علت میزان كم شیر و نیاز زیاد كودك امكان كمی دارد، افزایش مدت مرخصی زایمان به‌دلیل حضور بیشتر مادر در كنار فرزند می‌تواند نویدبخش افزایش مصرف شیر مادر باشد.

در سال 1374 ایران با تصویب ‌قانون ترویج تغذیه با شیر مادر و حمایت از مادران در دوران شیردهی به‌عنوان نخستین كشور در منطقه مدیترانه شرقی توانست در جهت تغذیه با شیر مادر قدم بردارد. اكنون نیز پس از گذشت حدود 13 سال و با اصلاح این قانون، مرخصی زایمان از 4 ماه به 6 ماه افزایش یافته است.

اما این قانون به چه صورت اجرا می‌شود؟

دكتر مرندی، در این خصوص می‌گوید: برآوردها حاكی از این است كه اقلیتی از دستگاه‌هایی كه مادران باردار و شیرده را به كار گرفته‌اند، این قانون را به‌طور كامل اجرا می‌كنند و در بیش از 50 درصد محیط‌های كاری این اتفاق نمی‌افتد.

رئیس انجمن ترویج تغذیه با شیر مادر خاطرنشان می‌كند: اكثریت مادران شاغل كه فرزندانشان را در مهدكودك نگهداری می‌كنند، امكان این‌ را ندارند كه در ساعتی از روز بتوانند فرزندشان را با شیر خودشان تغذیه كنند، به همین علت روزبه‌روز مصرف شیر خشك در كشور افزایش می‌یابد و اگر شیر خشك در جامعه كمبود دارد، به‌علت افزایش بی‌رویه مصرف آن است.

به گفته دكتر مرندی بسیاری از كارفرمایان هم به بهانه‌های مختلفی از جمله نداشتن قرارداد و یا پیمانی بودن كاركنان از اعمال 6 ماه مرخصی پس از زایمان طفره می‌روند.

تبلیغات سست‌كننده!

اگرچه به عقیده كارشناسان قانون افزایش مرخصی زایمان به درستی جای خود را در ادارات دولتی و خصوصی باز نكرده است، ولی مسئله نگران‌كننده‌تر این است كه علاوه بر این نقص آشكار قانون، كارخانه‌های تولید شیر خشك نیز هر روز محصولات خود را وارد بازار كرده، اعتماد به نفس مادران را برای ادامه روند شیردهی كاهش می‌دهند.

دكتر خلیل فریور، كارشناس اداره ترویج تغذیه با شیر مادر با اشاره به اینكه تا كنون مجموعه مدونی برای آموزش شیردهی مادران باردار وجود نداشته است، به همشهری می‌گوید: حتی برای تغذیه ساعات اول نیز تا الان دستورالعملی نداشتیم در حالی كه سازمان جهانی بهداشت اعلام كرده تغذیه در ساعات اول 22‌درصد مرگ نوزاد را كاهش می‌دهد، ضمن اینكه رسانه‌ها نیز هیچ تلاشی برای بالا بردن سطح آگاهی مادران و اطرافیان آنها نمی‌كنند. به عقیده وی تمام این ضعف‌ها علاوه بر تبلیغات شیر خشك كارخانه‌های تولید‌كننده كه هر روز بیشتر می‌شوند و حتی در داروخانه‌ها هم در معرض دید هستند در كاهش تغذیه با شیر مادر نقش دارند.

برخی، كارشناسان، پزشكان و مراقبان بهداشتی را نیز بر افزایش این تبلیغات مؤثر می‌دانند.
دكتر فرید ایمان‌زاده فوق تخصص گوارش كودكان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی در این باره به همشهری می‌گوید: «درست است كه میزان ناآگاهی مادران و تصور آنها مبنی بر اینكه اگر شیرشان كم شد باید به سراغ شیر خشك بروند، مصرف این محصولات بنجل را افزایش داده ولی همكاران ما هم به محض اینكه می‌بینند شیر مادر كم است، او را تشویق به استفاده از شیر خشك برای كودك می‌كنند، یا اگر مادر در اثر ابتلا به بیماری ناچار به استفاده از دارو باشد، او را از دادن شیر به كودك منع می‌كنند؛ ضمن اینكه معایب شیر خشك هم به درستی برای مادران توضیح داده نمی‌شود.»

دكتر فریور نیز با اشاره به اینكه سیاست‌های بگیر و ببندی و اجباری و در اختیار قرار ندادن شیر خشك به مردم كمكی به آنها نمی‌كند، خاطر‌نشان می‌كند: شیر خشك باید در بازار باشد ولی با ارتقای سطح آگاهی، مردم خودشان باید انتخاب كنند كه محصولات مصنوعی برایشان كاربردی دارد یا نه، چون در غیراین صورت و با اجرای سیاست‌های اجباری مسلما مردم به سمت واردات قاچاقی این اجناس كشیده‌ خواهند شد.