ابتكار مادری ایمن در سال 1987 از سوی ائتلافی از سازمان های بین المللی و سازمان های غیر دولتی، به منظور بهبود بخشیدن به خدمات قابل دسترس برای زنان در دوران بارداری و زایمان، تهیه و تدوین برنامه های نمونه و الگو و نیز انجام تحقیقات در مورد راهكارهای بهبود مراقبت های دوران حاملگی مطرح گردید.
عوارض ناشی از بارداری و زایمان، علت مرگ حدود نیم میلیون مادر در سال است و این موضوع خود بر مرگ حداقل 5/1 میلیون نوزاد در هفته اول زندگی و 4/1 میلیون مرده زایی تاثیر دارد. فشار ناشی از هزینه های اجتماعی و اقتصادی این مرگ ها و معلولیت ها بر خانواده ها، جوامع و كشور ها بسیار سنگین است. هدف برنامه مراقبت از مادران در كشور های مختلف، به ثمر رساندن یك دوره حاملگی و بهبود وضعیت سلامت مادر ونوزاد است.
مشاوره قبل از بارداری
قبل از بارداری والدین باید آمادگی لازم رادر این مورد كسب نمایند. با مشاوره قبل از بارداری می توان وجود بیماری یا عوامل نا مساعد برای سلامت جنین را بررسی كرد و احتمال داشتن كودك ناسالم را به مادر و پدر یادآوری نمود. در برخی از موارد با استفاده از روش های درمانی می توان پیدایش برخی ناهنجاری های مادرزادی كودك را به حداقل رساند. مثلاً پیشگیری از عوارض سرخجه در جنین با تزریق واكسن سرخجه قبل از بارداری و سا استفاده از اسید فولیك توسط مادر قبل و اوایل بارداری برای كاهش عوارض سیستم عصبی در نوزاد و پیشگیری از نا هنجاری های حاصل از بیماری قند در جنین از طریق كنترل قند خون مادر مبتلا به این بیماری در مدت بارداری، تشخیص و درمان بیماری خاص مادر كه اثر نامطلوب بر بارداری دارد و یا بیماری هایی كه در اثر بارداری شدید می شوند ( دیابت، بیماری قلبی مادر و ...) باعث نتیجه خوب باداری و مادر و كودك سالم می گردد. در مشاوره قبل از بارداری به مشكلات وراثتی و مصون سازی نیز توجه عمده می شود.
سن مناسب برای بارداری
بارداری زن در سنین پایین از 18 سال و بالاتر از 35 سال صلاح نیست . تحقیقات انجام شده نشان می دهد كه در بارداری های زیر 18 سال و بعد از 35 سال مشكلات و عوارض جدی برای كودك و مادر ممكن است به وجود آید.
فاصله ی دو بارداری نیز بهتر است از 3 سال كمتر نباشد چرا كه باعث ضعیف شدن مادر خواهد شد.
بهداشت و مراقبت های دوران بارداری
تشخیص حاملگی
تشخیص حاملگی متكی به نشانه ها و علایم خاصی است كه با معاینات بالینی و نتایج تست های آزمایشگاهی مشخص می گردد.
نشانه ها و علایم حاملگی را می توان به سه دسته تقسیم كرد.
1.فرضی(حدسی): تهوع همراه با استفراغ یا بدون آن، خستگی، احساس حركات جنین، اختلالات در ادراركردن، قطع قاعدگی، تغییرات پستان ها، تغییر مخاط واژن، افزایش رنگدانه های پوست و ظهور خطوط شكمی
2.علایم احتمالی: بزرگی شكم، تغییر در اندازه، شكل و قوام رحم، تغییر در دهانه رحم، انقباضات رحمی، حالت غوطه وری جنین در مایع آمنیوتیك، لمس جنین از روی شكم، آزمایشات هورمونی بارداری
3.علایم قطعی(مثبت): تشخیص فعالیت قلب جنین، احساس حركات جنین، تشخیص جنین با سونوگرافی، تشخیص جنین با رادیوگرافی
زمان معاینات در حاملگی
معمولاً خانم ها بلافاصله پس از قطع یا تاخیر در قاعدگی باید به كاركنان بهداشتی مراجعه كنند. افرادی كه پیش از بارداری تحت مراقبت بوده اند حداكثر زمان مناسب جهت اولین ویزیت هفته 6 تا 8 حاملگی می باسد ( از اولین روز قاعدگی). زمان مراجعهات بعدی به شرح ذیل است:
تا هفته 28 (ماه هفتم) بارداری هر ماه یك بار
هفته 36-28 (ماه هشتم) بارداری 2 هفته یك بار
هفته 36 تا 40(ماه نهم) بارداری هفته ای یك بار
تغییر دوران بارداری
بین وزن پیش از بارداری و افزایش بارداری با وزن موقع تولد نوزاد رابطه وجود دارد.
مقدار طبیعی افزایش وزن در كل دوران بارداری در زنان با وزن ایده آل بطور متوسط 11 تا 12 كیلوگرم است. در یك زن حامله حدود 300 كیلو كالری در روز انرژی بیشتر مورد نیاز است. استفاده از تمام گروههای غذایی مثل شیر و لبنیات، گوشت، حبوبات و تخم مرغ، نان و غلات، میوه جات و سبزیجات تازه در رژیم غذایی زن باردار و نیز استفاده از آهن تكمیلی از شروع سه ماهه ی دوم حاملگی به بعد توصیه می شود. اندازه گیری مرتب و دوره ای وزن در دوران بارداری اهمیت زیادی دارد.
خواب و استراحت
یك خانم حامله حداقل 8 ساعت خواب در شب و 1 تا 3 ساعت خواب در روز نیازمند است وبهتر است در طول روز چند بار استراحت داشته باشد.
كار و فعالیت
در دوران بارداری لازم نیست كه مادر فعالیت های خود را محدود نماید ولی فعالیت او باید در حدی باشد كه سبب خستگی و آسیب به خودش یا جنین نگردد.
مسافرت
مسافرت در زنان سالم باردار ضرری ندارد. بهتر است از مسافرت های طولانی در سه ماهه اول حاملگی و در سه ماه آخر خصوصاً در كسانی كه سابقه سقط یا زایمان زودرس دارند، خودداری شود. توصیه می شود در بین راه زن حامله حداقل هر دو ساعت یك بار استراحت كند و كمی قدم بزند.
استحمام
حمام كردن در حاملگی با زمان های دیگر چندان متفاوت نیست. بهتر است از آب ولرم استفاده نمون و طول حمام كردن نیز كوتاه باشد. محدودیتی برای استحمام در دوران بارداری وجود ندارد ولی با توجه به سنگین شدن مادر در سه ماهه آخر حاملگی و احتمال به هم خوردن تعادلش در حمام، بهتر است مراقبت های لازم در این مورد به عمل آید. استفاده از سونا یا بخار زیاد و وان بخصوص در ماه های آخر مناسب نیست.
لباس و كفش
لباس های مورد استفاده در دوران حاملگی باید آزاد و راحت باشد. باید از بستن كمربند و جوراب خودداری شود، چون مانع جریان طبیعی خون شده ممكن است ایجاد واریس یا ورم پاها نماید. استفاده از سینه بند راحت به ویژه در ماه های آخر بارداری توصیه می شود چون سنگینی پستان ها باعث ناراحتی و افتادگی آن می شود.
بهتر است در دوران حاملگی از كفش دارای پاشنه مناسب استفاده شود تا تعادل بدن حفظ شود و از كمر درد و پا درد جلوگیری به عمل آید.
استفاده از هوای آزاد
زن باردار باید روزانه حداقل یك تا دو ساعت در هوای آزاد پیاده روی كند چون یكی از راه های به دست آوردن ویتامین"د" كه برای جنین ضروری است استفاده از آفتاب است. با تابش مستقیم آفتاب به پوست ویتامین " د" ایجاد می گردد. این كار در هوای گرم و سوزان آفتاب سوزان برای كسانی كه پوست حساس دارند، صلاح نیست.
ورزش
محدود كردن ورزش در حاملگی لازم نیست به شرط اینكه ورزش باعث خستگی یا آسیب دیدگی زن حامله یا جنین نشود. تمرینات ورزشی در دوران بارداری باعث هماهنگی بیشتر عضلات می شود، گردش خون در دست ها و پاها را افزایش می دهد و برگشت بدن به حالت اولیه بعد از زایمان را تسریع می كند.
احساس خستگی یك علامت هشدار دهنده در دوران بارداری است. تمرینات شدید نیز ایجاد خستگی می كنند. بنابراین خانم های باردار باید آماده باشند در زمان خستگی، درد و گرفتگی عضلانی، فعالیت های ورزشی را سریعاً متوقف كنند و در صورت مشاهده علایم خونریزی حتماً به پزشك مراجعه نمایند.
دهان و دندان
معاینه دندان ها باید قسمتی از معاینه عمومی مراقبت های بارداری باشد. لازم است در طول دوران حاملگی ضمن استفاده از برنامه غذایی مناسب ( مقدار مصرف كافی شیر، ماستة پنیر، سبزیجات و دیگر مواد غذایی) نظافت و بهداشت دهان و دندان بیشتر از قبل رعایت شود.
دارو و عكسبرداری
استفاده از داروها در دوران بارداری خصوصاً در سه ماهه اول بدون تجویز پزشك ممنوع است. مصرف غیر مجاز بعضی از داروها سبب ناهنجاری و نقص عضو در جنین می گردد. عكسبرداری از قسمت های داخلی در دوران حاملگی مگر با اجازه پزشك ممنوع است.
دخانیات
بهتر است در دوران بارداری از استعمال هر نوع دخانیات خودداری گردد و چنانچه ترك آن غیر ممكن است باید از مقدار آن كاسته شود.
وزن نوزادان متولد شده از زنان سیگاری كمتر از وزن نوزاد سایر زنان است.
اجابت مزاج
مصرف مایعات، سبزیجات، ورزش، داروهای ملین ضعیف در بارداری باعث تسهیل اجابت مزاج خواهد شد.
واكسیناسیون
در دوران بارداری واكسن های ویروسی زنده(سرخجه، سرخك، اوریون) ممنوع است. انجام واكسیناسیون كزاز در دوران بارداری در صورت عدم مصونیت مادر صورت می پذیرد.
آمیزش جنسی
آمیزش جنسی به صورت معمول در شرایط طبیعی بلامانع است اما بهتر است در ماه آخر از نزدیكی امتناع شود. در موارد پارگی زودرس كیسه آب، تهدید به سقط، جفت سرراهی نیز نزدیكی نباید صورت گیرد. وضعیت آمیزش جنسی در بارداری باید به نحوی باشد كه به شكم زن فشار وارد نیاید.
عوارض شایع دوران بارداری
شایع ترین عوارض دوران بارداری عبارتند از: تهوع و استفراغ، كمردرد، ایجاد خطوط روی شكم، واریس، هموروئید( بواسیر) سوزش پشت جناغ سینه، خاك خوری، خستگی و ... كه در صورت بروز هر یك طی مشورت با پزشك یا ماما توصیه های بهداشتی و درمانی متناسب با آن انجام خواهد شد
نظر شما