سلامت نیوز: بیش از ٢٠ سال از آغاز درمان دارویی برای بیماران ایدز در ایران می‌گذرد و امروز متولیان كنترل بیماری، چند نگرانی مهم دارند؛ نگرانی‌هایی هم‌وزن افزایش صعودی تعداد مبتلایان یا ناشناخته ماندن موارد جدید، مراجعه نكردن تعداد قابل توجهی از مبتلایان اچ‌آی‌وی برای دریافت درمان دارویی، رها كردن درمان توسط بیماران، مقاومت دارویی و شكست درمان.
به گزارش سلامت نیوز، روزنامه اعتماد در ادامه نوشت: آخرین برآوردهای اداره ایدز وزارت بهداشت نشان می‌دهد كه هزینه مراقبت سالانه یك بیمار اچ‌آی‌وی در ایران، پیش از آغاز درمان دارویی ٥٠٠ هزار تومان است كه بعد از آغاز درمان، درصورت دریافت داروهای خط اول (داروهای تولید داخل)، این هزینه به دو میلیون و ٥٠٠ هزار تومان در سال افزایش می‌یابد و در صورت شكست درمان و مقاومت دارویی و اجبار به مصرف داروهای خط ٢ (داروهای وارداتی)، هزینه درمان بیمار ایدز، سالانه ١٠ میلیون تومان خواهد بود. اما متولیان سیاستگذاری برای كنترل ایدز، بیش از آنكه نگران افزایش هزینه‌های درمانی بیماران بر اثر مقاومت دارویی و اجبار به مصرف داروهای گران‌قیمت‌تر باشند از بابت شیوع مقاومت دارویی در جامعه سالم نگرانند. بیمار ایدز كه دچار مقاومت دارویی شده، می‌تواند در یك رابطه جنسی غیر ایمن، یك ویروس مقاوم به درمان را به شریك جنسی خود منتقل كند.
مقاومت دارویی چیست؟
ساده‌ترین تعریف از مقاومت دارویی و شكست درمان ایدز این است كه بیمار، به دلایل مختلف، پاسخگویی مناسبی به درمان نداشته باشد و علایم بالینی، با وجود درمان دارویی، رضایت درمانگر را جلب نكند. عباس صداقت، رییس اداره ایدز وزارت بهداشت در تعریف علمی از مقاومت دارویی می‌گوید: «میكروب‌ها سلامت انسان‌ها را به خطر می‌اندازد و به شكل‌های مختلف و در انواع ویروس یا باكتری وارد بدن می‌شود. دانشمندان برای تولید داروهایی تلاش می‌كنند كه تكثیر میكروب‌ها را تحت كنترل درآورده یا كند كند. با توجه به اینكه میكروب‌ها موجودات زنده‌ای هستند، می‌توانند خودشان را نسبت به آن آنتی میكروب تطبیق داده و مقاوم شوند. داروهای ضدمیكروب زمانی می‌توانند این میكروب‌ها را از بین ببرند كه مصرف آنها و در واقع، دوره درمان، به موقع آغاز شده، دارو تا پایان دوره درمان مصرف شده و درمان و دارو به درستی انتخاب شوند. مصرف نامناسب و اشتباه داروهای ضدمیكروبی، مصرف نكردن دارو تا پایان دوره درمان باعث تغییر میكروب و مقاومت در مقابل آنتی‌میكروب شده و اثربخشی دارو، مختل یا تضعیف می‌شود كه این اتفاق، مقاومت دارویی است. عامل بیماری ایدز هم ویروس اچ‌ای‌وی است و داروهای ضد ویروسی باعث كندی تكثیر این ویروس می‌شود مشروط بر اینكه بیماران اچ‌آی‌وی، درمان را به موقع شروع كرده و داروها را به درستی مصرف كنند. درمان نادرست و رها كردن درمان، باعث مقاومت ویروس به داروهای ضد ویروسی شده و درمان بی‌تاثیر می‌شود كه نخستین علایم هشدار‌دهنده هم، پایین بودن سطح ایمنی بدن و بالا بودن بار ویروسی بدن بیمار است كه صرفا در آزمایشات مولكولی مشخص خواهد شد.»
درمان دارویی بیماران ایدز در ایران با ٢٦ قلم دارو انجام می‌شود كه هفت قلم آنها تولید داخل و بقیه وارداتی هستند. در حالی كه یكی از دلایل ایجاد مقاومت دارویی و شكست درمان متوجه كیفیت داروها و رژیم‌های درمانی است، وزارت بهداشت با برگزاری كمیسیون‌های سالانه، نیاز دارویی سال آینده، داروها و اثربخشی آنها را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و در صورت شیوع مقاومت دارویی در بیماران تحت درمان با یك رژیم دارویی مشترك، داروها جایگزین خواهد شد كه صداقت می‌گوید نتایج بررسی‌های سالانه كمیته علمی كشوری ایدز درباره مقاومت دارویی داروهای رایج در كشور، چندان شدت نداشته كه به تغییر رژیم‌های درمانی منجر شود.
فقط ٣٠ درصد شناسایی شده‌اند
از سال ١٣٦٥ و تا امروز، كمی بیش از ٢٩ هزار بیمار اچ‌آی‌وی ایدز در ایران شناسایی شده‌اند كه بنا بر تخمین رییس اداره ایدز وزارت بهداشت، این تعداد، ٣٠ درصد مبتلایان در ایران را شامل می‌شوند و ٧٠ درصد از افرادی كه به هر دلیل آلوده به ویروس ایدز هستند، هنوز از آلودگی و ابتلای خود خبر ندارند.
از تعداد ٢٩ هزار بیمار شناسایی شده، تا پایان سال گذشته، هشت هزار و ٧٢٥ بیمار، تحت مراقبت و درمان ایدز بوده‌اند. تا ابتدای امسال و از كل موارد شناسایی شده حدود شش هزار بیمار فوت كرده‌اند و شش هزار و ٤٨٤ بیمار هم تحت درمان دارویی هستند و در واقع، از ٢٣ هزار نفر باقی بیماران، تا امروز فقط ٣٦ درصد برای آغاز درمان مراجعه كرده‌اند كه البته نیمی از این جمعیت هم بعد از گذشت سه سال، درمان را رها می‌كنند.
صداقت می‌گوید: «هر فرد مبتلا، صرف نظر از بار ویروسی و سطح ایمنی بدن، باید حداقل هر سه ماه یك‌بار مراجعه كرده و ارزیابی شود تا بتوانیم زمان دقیق آغاز درمان دارویی را برای او مشخص كنیم. تعیین زمان دقیق آغاز درمان بستگی دارد به اینكه ویروس، چند وقت پیش از شناسایی بیمار وارد بدن او شده است. سطح ایمنی بدن و بار ویروسی در بدن می‌تواند راهنمای آغاز زمان درمان باشد. توصیه اكید ما این است كه افراد اگر فكر می‌كنند بر اثر رفتار جنسی غیر ایمن یا تزریق مواد مخدر مواجهه با ویروس داشته‌اند، در نخستین فرصت آزمایش بدهند كه در این‌صورت، ممكن است تا ١٠ سال هم نیاز به شروع درمان دارویی نداشته باشند و در صورت دریافت درمان به موقع، طول عمری برابر با سایر افراد جامعه داشته باشند.»
به گفته صداقت و در سال ٩٣، ٢٥٨ مورد مقاومت دارویی ثبت شده و حدود ١٤١٧ بیمار هم به علت ممكن نبودن ادامه درمان با داروهای خط یك، ناچار به تغییر رژیم دارویی و مصرف داروهای خط ٢ شده‌اند.
معتادان تزریقی بیش از بقیه دچار مقاومت دارویی می‌شوند
مراجعه دیرهنگام برای دریافت درمان دارویی از عوامل موثر در شكست درمان است. در حالی كه به گفته رییس اداره ایدز وزارت بهداشت، بیش از ٦٠ درصد بیماران شناسایی شده، مصرف‌كنندگان تزریقی مواد هستند و ١٥ درصد مبتلایان هم اعلام كرده‌اند كه روابط جنسی غیر ایمن داشته‌اند، صداقت ابراز تاسف دارد از این بابت كه اغلب بیماران، مراجعات دیرهنگام و با سطح ایمنی بدن بسیار پایین و بار ویروس بسیار بالا دارند كه این اتفاق می‌تواند درمان را سخت‌تر كند، امكان مقاومت دارویی را افزایش دهد، داروهای بسیار گرانتر به كار گرفته شود، درمان پیچیده‌تر شود، عمر مفید بیمار كاهش یابد و هزینه درمان هم را تا بیش از سه برابر افزایش دهد.
من مرگ را به چشم دیدم
عماد یك بیمار ایدز است. مهندس شیمی كه حدس می‌زند سال ٧٨ یا ٧٩ یك رفتار پر خطر داشته اما با آزمایش تصادفی در سال ٨٥ متوجه آلودگی خود شده است. عماد از سال ٩١ و به دلیل نتایج آزمایش تعداد لنفوسیت‌های كمكی خون cd٤ و بار ویروسی وارد درمان دارویی شد و اكنون سه سال است كه دارو مصرف می‌كند اما بعد از یك سال دچار مقاومت دارویی شد و از فروردین امسال ناچار به مصرف داروهای خط دوم شده است.
«علاوه بر آنكه تعداد لنفوسیت‌های خونم بسیار پایین‌تر از دفعات قبل بود و بار ویروس هم افزایش داشت، دچار كمبود وزن شدید، بی‌اشتهایی، اسهال‌های طولانی مدت و علایم سرماخوردگی بودم. فعالیت‌های اجتماعی‌ام مختل شده بود و... من مرگ را به چشم خودم دیدم. داروهایم را به موقع مصرف می‌كردم و به دلیل وضعیت مالی، امكان انجام مستمر آزمایش و ارزیابی و تغذیه مناسب هم فراهم بود. در دوره اول، زیدوودین، لامی وودین و افاویر مصرف می‌كردم اما از فروردین امسال كلترا و ترووادا مصرف می‌كنم كه اگر به این داروها هم مقاوم شوم، دیگر انتخابی نخواهم داشت.»
در حالی كه مصرف الكل و مواد مخدر می‌تواند به فراموشی رعایت نظم مصرف داروها منجرشود، صداقت می‌گوید كه مصرف همزمان داروهای درمان اعتیاد و ایدز، تاثیر‌گذاری یكدیگر را كاهش می‌دهد و همچنین، سوءتغذیه، با ایجاد اختلال در‌گیرنده‌های سلولی و سیستم ایمنی بدن، تاثیر‌گذاری درمان را به حداقل می‌رساند.
٣٢درصد مقاومت دارویی در سال ٨٧ گزارش شد
سال ١٣٨٧، مركز تحقیقات ایدز در یك بررسی، گزارشی از مقاومت دارویی ٢٥ بیمار مراجعه‌كننده به بیمارستان امام خمینی تهران منتشر كرد. در این بررسی ٢٥ بیمار كه در اثنای مصرف داروها به مقاومت ایمونولوژیك دچار شده بودند مورد مطالعه قرار گرفتند. ٢٠ نفر از بیماران، مرد و پنج نفر زن بودند و ٥٦ درصد آنان بر اثر تزریق مشترك، ٢٠ درصد بر اثر تماس جنسی محافظت نشده، ١٢ درصد از راه انتقال خون و ١٢ درصد به دلیل ناشناخته مبتلا شده بودند. ٥٦ درصد بیماران سابقه زندان داشتند و ٤٤ درصد هم مبتلا به هپاتیت C بودند. مقاومت دارویی بیماران نسبت به درمان ٣٢ درصد گزارش شده بود اما تاكید بر این بود كه «میزان شیوع مقاومت دارویی در بیماران مورد مطالعه، بسیار كمتر از مطالعات مشابه سایر كشورها با میزان مقاومت حدود ٣٠ الی ٩٠ درصد بوده است.»
نظر شما