سلامت نیوز:  موضوع مشکلات و پیامدهای انباشت زباله در جنگل های هیرکانی (جنگل های شمال) و راهکارها در این زمینه در میزگرد تخصصی با حضور اساتید و مسئولان سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور در دفتر نمایندگی ایرنا شهرستان نوشهر بررسی شد.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایرنا ؛ در این نشست تخصصی، دو طرف از منظر «دانشگاه» و «اجرا» به مهم ترین پیامدهای انباشت زباله در جنگل و راهکارهای کاهش و یا حذف آلایندگی زباله پرداختند.

طبق آمار رسمی هم اکنون 42 واحد بزرگ انباشت زباله به وسعت 300 هکتار در جنگل های هیرکانی وجود دارد که روزانه به طور متوسط بیش از 2000 تن زباله در آن انباشته می شود.

از این 42 واحد، 28 مرکز در جنگل و 11 مرکز در مناطق تالابی و سه مرکز در مرتع قرار دارد. این مراکز در واقع قطعه زمین های بزرگی هستند که دورش دیوار کشیده شده است و زباله ها در آن ریخته و با لودر و بولدوزر جابه جا می شود.

قانون مدیریت پسماند در سال 1383 در مجلس شورای اسلامی تصویب شد. با این حال سرعت اقدامات برای حل این معضل، کم است و بیم آن می رود انباشت زباله در جنگل های شمال به قدری گسترش یابد که عرصه های وسیعی از خاک جنگل بر اثر آلاینده های مختلف، توان رویش را از دست بدهد.

انباشت زباله در جنگل های هیرکانی که به دلیل افزایش جمعیت ثابت و متغیر و همچنین افزایش تولید زباله، سال به سال زیادتر و پیامدهای آن وخیم تر می شود، نه تنها سلامت این جنگل ها بلکه سلامت ساکنان آن را نیز به خطر انداخته است.

** انباشت زباله در جنگل، عرصه های غیر جنگلی را هم آلوده می کند
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس در این نشست تخصصی گفت: انباشت زباله یکی از مشکلات اصلی جنگل های هیرکانی محسوب می شود چراکه باعث آلودگی خاک و آب و حتی هوا می شود و سفره های آب زیرزمینی و چشمه ها را نیز آلوده می کند.

توفیق احمدی افزود: در پژوهشی که بنده نیز در آن مشارکت داشتم و در منطقه پَلَم کُوتی شهرستان چالوس انجام شد، آثار زیانبار نفوذ شیرابه زباله بررسی شد و عناصر محلول و ترکیبات نیترات و نیتریت یکی از مهم ترین عوامل آلوده کننده به شمار می رود.

این استادیار دانشگاه بیان کرد: از دیگر آلودگی هایی که بر اثر انباشت زباله در جنگل پدید می آید، تجمع فلزات سنگین همچون کادمیُم، روی، مس، سرب است که وارد آب های زیرزمینی می شود.

وی اظهار داشت: این فلزات سنگین بر اثر استحصال آب های زیرزمینی و یا از طریق چشمه و رود و در نهایت دریا، وارد بدن و بافت جانورانی همچون ماهی می شود و بر اثر تغذیه انسان، به بدن آدمی منتقل می گردد.
به گفته احمدی، گازهایی که در محل انباشت زباله تولید می شود نیز در محل پراکنده می شود که چون یکی از آنها، گاز آتش پذیر متان است، خطر حریق جنگل به وجود می آید.

وی بیان کرد: آلودگی ناشی از انباشت زباله حتی در بافت های گیاهی و از جمله درختچه هایی مانند ازگیل و وَلیک جذب می شود.
استادیار دانشگاه تاکید کرد: مکرر دیده شده است که جانورانی همچون خرس و گوزن و گراز و آهو، شب ها به محل انباشت زباله ها می آیند و از آن تغذیه می کنند و حتی پرندگان نیز در لابه لای زباله ها به دنبال غذا می گردند.

احمدی یادآور شد: اینکه ما زباله را در وسط جنگل انباشت و مخفی کنیم، مشکل را حل نمی کند و خواه ناخواه آلودگی های آن منتشر می شود و باید این نکته را به خاطر داشته باشیم که آلودگی ناشی از انباشت زباله در جنگل در نهایت به خود ما برمی گردد.

به گفته این خاک شناس، انباشت زباله در جنگل به همه موجودات زنده در خاک آسیب می رساند و چرخه حیات را مختل می کند.

کارشناس ارشد دفتر جنگل کاری و پارک ها و ذخیره گاه های جنگلی و مشاور معاون امور جنگل سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور نیز در این نشست تخصصی گفت: ما به هر صورت گرفتار معضل انباشت زباله در جنگل شده ایم.

جهانگیر جهاندار افزود: اکنون جنگل تبدیل به ظرف زباله شده زیرا چاره ای نیست و اگر یک روز زباله شهرها جمع آوری نشود، دچار مشکلات بزرگ می شویم.
وی ادامه داد: در اوضاع فعلی زباله را نه می توان در روستاها انباشت کرد و نه در زمین های کشاورزی و ناگزیر محیط جنگل برای انباشت آن در نظر گرفته شده است.

جهاندار تاکید کرد: دفع و دفن زباله در جنگل موجب ناراحتی ما است و برای مثال درباره مکان انباشت زباله در رامسر که در بالادست جنگل قرار دارد و آلودگی آن وسیع تر است، از سال ها قبل دغدغه داشتیم تا به این وضع خاتمه داده شود.

به گفته وی، انباشت زباله در بالادست جنگل، آثار مخرب تری دارد زیرا چشمه ها و رودها را از همان ارتفاعات بالایی آلوده می کند.

** مدیریت صحیح دفع زباله، موجب حفظ محیط زیست و اشتغال زایی می شود
احمدی گفت: زباله در دنیای امروز طلای کثیف محسوب می شود و از آن 300 ماده به دست می آید و در کشورهایی همچون سوئد و ایتالیا استفاده بهینه ای از زباله صورت می گیرد.

به گفته وی، بیش از 50 درصد زباله را مایعات تشکیل می دهد که به راحتی به طبیعت برمی گردد و باید با فرهنگ سازی و تفکیک زباله از مبدأ، تولید زباله را مدیریت کرد.
این خاک شناس یادآور شد: حتی در ویلاها می توان با استفاده از جعبه حاوی کرم خاکی، زباله های شامل بقایای گیاهی و نظایر آن را به پُوسال (compost) مرغوب برای باغبانی تبدیل کرد.

احمدی توصیه کرد: در میان زباله ها، برخی روغن های صنعتی وجود دارد که بازیافت آن مشکل و یا حتی غیر ممکن است که چنین زباله هایی را باید در مناطق دورافتاده همچون بیابان آن هم در محیط عایق دفن کرد تا آلودگی آن منتشر نشود در حالی که اکنون این مواد در جنگل دفع می شود.

این استادیار دانشگاه با بیان اینکه مکان یابی برای احداث کارخانه بازیافت باید دقیق بررسی شود، ادامه داد: چنین کارخانه ای باید ظرفیتی بالا داشته باشد و مواد بازیافتی نظیر کاغذ و چوب باید بازیافت شود و مواد بازیافت ناپذیر باید در مناطق بسیار خشک به صورت محصور دفن و یا به کشورهای دیگر صادر شود.

وی تصریح کرد: نباید جزئی نگر باشیم و برخی مسئولان نباید فقط به فکر خود باشند زیرا معضل زباله مربوط به کل شمال است و مناظر زیبای آن پوششی برای زباله شده است.

وی درباره بهترین راه مدیریت زباله اظهار داشت: نمی توان یک روش را در همه موارد ترجیح داد بلکه باید از روش های تلفیقی استفاده کرد.

این خاک شناس توضیح داد: برای مثال فلزات سنگین را می توان در حوضچه های دارای نیزارها و گیاهانی همچون تره؛ آبْ تره، پَلَم، گزنه، جذب کرد و همچنین می توان با استفاده از صافی های مختلف، آلودگی ها را جدا کرد.

استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس افزود: حدود 60 درصد زباله را می توان به پُوسال (ورمی کمپوست ) تبدیل کرد و برای بقیه باید از روش های دیگر بهره گرفت.

به گفته احمدی، از گازهای زباله نیز می توان استفاده های متعددی کرد؛ ازجمله تولید دوده از گاز کربن، و به دست آوردن اسید سولفوریک با ترکیب گاز دی اکسید گوگرد و آب و همین طور استفاده از گازهای نیتروژن و دی اکسید کربن.

وی بیان کرد: اسید شیرابه را می توان جدا و از آن استفاده کرد و به طور کلی به اندازه ای می توان از زباله مواد مختلف به دست آورد که در انتها فقط بخار آب از دودکش کارخانه خارج شود و اگر کارخانه نزدیک شهر هم باشد زیانی برای مردم ندارد.

این استادیار دانشگاه گفت: ضمن اینکه ریختن زباله در طبیعت وضع نامناسبی در کشور ما دارد ، سوزاندن زباله باعث آلودگی می شود و راه درستی نیست و ما برای ساخت کارخانه بازیافت می توانیم از بخش خصوصی و حتی خارجی بهره بگیریم و مناقصه بین المللی برگزار کنیم.

وی هشدار داد: ما تا به مرحله بحرانی نرسیم کاری انجام نمی دهیم در حالی که پیام های هشدار دهنده از اکنون دیده می شود و اگر اقدامی نکنیم هر سال ضرر بیشتر می شود و الآن نیز خیلی از گردشگران ترجیح می دهند به دلیل آلودگی آب، در دریا شنا نکنند.

احمدی گفت: جدا از زباله های شهری، زباله های کارخانه های اطراف شهرها هم مهم است و امروزه شاهدیم که رود چالوس به دلیل نبود قوانین سفت و سخت و یا نبود نظارت دقیق، آلوده شده است زیرا فاضلاب ها و زباله های کارخانه ها در بالادست بدون تصفیه وارد آب می شود.

استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس تصریح کرد: برای مثال، سرب و روی و همچنین قیر و مازوت کارخانه های آسفالت، از زباله های شهری آلایندگی بیشتری دارد و آب اکسیژنه که پسماند کارخانه های مواد غذایی است و همین طور کلر باعث کم شدن اکسیژن آب رودها و مرگ ماهی ها می شود.

احمدی پیشنهاد کرد: می توان از کمک های مالی بانک توسعه اسلامی و سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) و همچنین صندوق بین المللی پول هم استفاده کرد.

به گفته این خاک شناس، بسیاری از نهادهای بین المللی برای تکمیل داده ها و نقشه های خود، برای مثال کامل کردن نقشه های خاک شناسی، حاضرند کمک هایی به کشور مورد نظر انجام دهند.

مشاور معاون امور جنگل سازمان جنگل ها ، مراتع و آبخیزداری کشور، نیز تاکید کرد: سازمان جنگل ها حاضر است برای احداث کارخانه های بازیافت زباله از جمله کارخانه پُوسال (compost) که بازگشت سرمایه آن دو سه ساله است، زمین در اختیار واجدان شرایط بگذارد.

جهاندار در پاسخ به چرایی کندی ساخت چنین مراکزی برای بازیافت زباله گفت: یکی از علل اصلی، مشکلات فرهنگی است.

جهاندار توضیح داد: بدیهی است نمی توان برای هر شهری کارخانه بازیافت زباله احداث کرد بلکه باید هر چند شهر دارای یک کارخانه باشند.
وی افزود: ولی هنگامی که قرار می شود این کارخانه در فلان شهر ساخته شود، ساکنان آن اعتراض می کنند و می گویند که چرا باید زباله های شهرهای همجوار به منطقه ما منتقل شود.

جهاندار این نوع نگرانی ها را بی مورد دانست و یادآور شد: کارخانه بازیافت زباله اگر اصولی ساخته شود موجب آلودگی محیط اطراف نمی شود و توقع از سازمان جنگل ها برای آنکه جداگانه به هر شهری زمین برای احداث کارخانه واگذار کند منطقی نیست.

مشاور معاون امور جنگل سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور، تصریح کرد: بازیافت زباله جدا از حل مشکلات زیست محیطی موجب اشتغال زایی هم می شود.

جهاندار اظهار داشت: احداث یک کارخانه بازیافت در حدود 220 میلیارد ریال هزینه دارد که برگشت سرمایه آن سریع است ولی بعضی از شوراهای شهرها آگاهی ندارند و در راه ایجاد چنین کارخانه هایی سنگ اندازی می کنند.

مشاور معاون امور جنگل سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور، تصریح کرد: ما راهی برای فشار بر شهرداری ها نداریم تا ساخت کارخانه های بازیافت زباله را تسریع کنند.

وی ادامه داد: البته سازمان جنگل ها می تواند عرصه ای را که برای انباشت زباله در اختیار شهرداری ها گذاشته است پس بگیرد ولی این کار موجب تبعات ناخوشایندی می شود زیرا اکنون هیچ جایی برای دفع زباله وجود ندارد و یک روز هم نمی توان جلو زباله را گرفت.

جهاندار اظهار داشت: برخی از مسؤولان همیشه با روش از این ستون به آن ستون فرج است عمل می کنند.

مشاور معاون امور جنگل سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور، بیان کرد: در دوره پسابرجام که مراودات با کشورهای دیگر بیشتر شده است می توان دست کم بخشی از مشکلات موجود را با استفاده از تجربیات کشورهای دیگر بر طرف و سامان دهی کرد.

جهاندار اظهار داشت: ما ضعف قانون نداریم ولی طبق اصل پنجاهم قانون اساسی وظیفه سازمان حفاظت محیط زیست است که از آلودگی ها جلوگیری کند.
مشاور معاون امور جنگل سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور، یادآور شد: کار ترویجی و فرهنگ سازی باید در همه جا از جمله مدارس و نمازهای جمعه انجام شود.

** کارخانه زباله سوز آلاینده نیست
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان نوشهر درباره کارخانه زباله سوز این شهرستان که در حال احداث است گفت: نگرانی درباره آلاینده بودن این کارخانه بی مورد است.

کامبیز سلطانی افزود: در ساخت این کارخانه از سامانه های جدید استفاده شده و روزانه 200 تن زباله شهرستان های نوشهر و چالوس را می سوزاند.

وی ادامه داد: شیرابه این کارخانه مهار می شود و از سوختن زباله برق تولید خواهد شد و حتی خاکستر به جا مانده نیز تبدیل به بلوک های ساختمانی می شود.
سلطانی تاکید کرد: ملاحظات زیست محیطی در ساخت این کارخانه رعایت شده و تحت کنترل (واپایش) است.
به گفته وی، معادن آلاینده منطقه البرز مرکزی از تیر ماه امسال تعطیل شده و آنچه در پایین دست رود چالوس دیده می شود مربوط به معدن شن و ماسه در پل زغال است.

سلطانی تصریح کرد: رودهای شهری نوشهر از جمله رود ماشلک، خارج از منطقه حفاظت شده هستند و گذشته از این جزء رودهای فصلی محسوب می شوند.
جنگل های هیرکانی با 1.9 میلیون هکتار وسعت از آستارا در شمال استان گیلان تا گُلیداغ در شرق استان گلستان امتداد دارد و آلودگی آن موجب به خطر افتادن سلامت بیش از هشت میلیون نفر جمعیت ثابت در استان های گیلان و مازندران و گلستان، و میلیون ها گردشگر می شود.