سلامت نیوز-*دكتر مهدی زارع: بیست و شش سال از زلزله فاجعه بار ٣١ خرداد ٦٩ منجیل با بزرگای ۷.۴ می‌گذرد و می‌توانیم این سوال را مطرح كنیم كه آیا در توسعه و بازسازی منطقه مزبور به درس‌های زلزله ١٣٦٩ منجیل توجه شده است؟
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد، زلزله ٣١ خرداد ٦٩ موجب آسیب‌های جانی و مالی گسترده‌ای شد. نخستین زلزله به معنی واقعی شهری ایران بود. سه شهر ایران در این زلزله تقریبا به طور كامل یا با درجه بسیار زیاد تخریب شدند: منجیل، رودبار و لوشان. نخستین زلزله ایران بود كه در آن آسیب‌های جدی به سد (سد سفید رود)، سیلو (لوشان و رشت)، بیمارستان (رودبار)، نیروگاه (لوشان) و ده‌ها دهنه پل و كیلومترها جاده، و مخازن آب متعدد و كانال‌های انتقال آب وارد شد و البته بیش از ١٥ هزار كشته و ٤٠ هزار مجروح برجای ماند.
حدود ٥٠٠ نفر از این كشته‌ها فقط زیرِ زمین لغزش‌های ناشی از رخداد زمین لرزه مدفون شدند. نگارنده به یاد دارد كه در سال‌های نخستین بعد از رخداد زلزله و به ویژه در سال‌های ١٣٦٩ و ١٣٧٠ كه بازسازی تدریجی ساختمان‌های مسكونی در حال انجام بود، مردم منجیل و رودبار و با اثر‌پذیری روانی از این رخداد٦٩ تلاش می‌كردند تا در ساخت و ساز رویكردی محافظه‌كارانه داشته باشند. ولی همین رویكرد محافظه‌كارانه به نظر می‌رسد كه به تدریج فراموش شده و به ویژه آنكه در حدود ١٥ سال اخیر عملا روند توسعه بدون پلان و برنامه برای ارزیابی ریسك پیگیری شده است. اكنون در منطقه منجیل و رودبار ساختمان‌های متعدد و جدیدی در حال احداث است و نمونه این رویكرد بدون توجه به خطر زمینلرزه، ساخت مجتمع‌های مسكن مهر در محدوده‌ای با ریسك بالا در شهر رودبار است و همچنین احداث آپارتمان‌ها در حاشیه رودبار در محدوده‌ای بسیار ناپایدار و با خطرهای گوناگون زمین شناختی، مثال مهمی از فراموشی زمینلرزه ١٣٦٩ در همان پهنه است. از سوی دیگر توجه شود كه در منطقه منجیل و رودبار و لوشان علاوه بر رشد طبیعی جمعیت، امكان و تاسیسات جدیدی افزوده شده است. البته جمعیت علاوه بر تلفات در هنگام زلزله، به دلیل مهاجرت در سال‌های بعد از زلزله كاهش یافته است.
برآوردی كه در مورد جمعیت شهرستان رودبار برای سال ١٣٦٩ وجود دارد، حدود ١٤٠ هزار نفر است كه با رخداد زمینلرزه در سال ١٣٧٥ به حدود ١٠٠ هزار نفر می‌رسد. و در آخرین سرشماری ١٣٨٥ این جمعیت حدود ١٢٦ هزار نفر بوده است. اگر همین روند ادامه یافته باشد، احتمالا در سرشماری سال ٩٥ جمعیت كل شهرستان رودبار باید حدود ١٥٠ هزار نفر برآورد شود. ارزیابی ساختمان‌ها و تاسیسات جدیدالاحداث از فراموشی تدریجی خاطره زلزله منجیل خبر می‌دهد. علاوه بر مسكن مهر، منطقه مزبور به كارگاه بزرگ ساختمانی برای احداث و تكمیل آزادراه قزوین-رشت و همچنین ساخت راه آهن در همین مسیر تبدیل شده است. به ویژه در قطعه منجیل به رودبار در هر دو مسیر یاد شده، نواحی بسیار حساس از دید رخداد زمین لغزش‌های مهم در هر رخداد زمینلرزه بعدی وجود دارد، كه به نظر می‌رسد در حین راه‌سازی و در هنگام انتخاب مسیر یا حفر ترانشه به این موضوع با حساسیت لازم برخورد نشده و محل‌های متعددی با پتانسیل بالای رخداد زمین لغزش‌های مهم در مسیر آزادراه و راه‌آهن در حد فاصل جنوب لوشان تا شمال رستم آباد ایجاد شده است. رخداد زمین‌لرزه‌ای مانند زلزله منجیل بدان معنی است كه این اتفاق می‌تواند تكرار هم بشود. برای ایمنی نسل‌های بعدی مردم ساكن در این منطقه و مسافرانی كه از جاده‌های آن عبور می‌كنند احساس مسوولیت بیشتر و با حساسیت جدی و در نظر داشتن دایمی سناریویی مانند زلزله ٣١ خرداد ٦٩ منجیل لازم است.
* استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله
نظر شما