سلامت نیوز-*محمود قاسمی: مهارت نه گفتن مهارتی بسیار کارآمد و با ارزش است که انسان را از بسیاری گرفتاری های آینده حفظ می کند اما متاسفانه در فرهنگ ما در سایه عناوینی همچون رودربایستی، خجالت، زشت دانستن یا ترس از ناراحت شدن طرف مقابل رنگ باخته است.

نه گفتن یعنی چه دقیقا!؟
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه خراسان، توانایی نه گفتن، توانایی اعمال اراده، اختیار و آگاهی در مواردی است که با عقاید، ایده ها، اهداف و شیوه زندگی فرد همسو نیستند. نه گفتن یعنی وقتی فرد نمی خواهد مطلبی را بپذیرد یا نمی خواهد وارد کنشی شود، به شکلی که موجب آسیب و ناراحتی خود و دیگران نشود آن مورد را رد می کند. این مهارت اعتماد به نفس، اراده و پافشاری بر حقوق شخصی را نمایان می سازد و نباید به مخالفت محض با دیگران تعبیر شود.

مزایای بهره بردن از مهارت نه گفتن
فردی که این مهارت را می آموزد به راحتی می تواند کارهایی را که دوست ندارد، رد کند و بسیار مؤدبانه در مقابل خواسته های غیر منطقی اطرافیان، پاسخ منفی بدهد. مهارت نه گفتن ضمن در امان نگاه داشتن فرد از استرس، نگرانی و خشم ناشی از پذیرش اجباری درخواست های اطرافیان؛ به شکل غیر مستقیم سبب می شود فرد در اموری وارد شود که با علایق و انگیزه های او همسو است. آمارها حاکی از آن است که بیشتر سوءاستفاده ها، اعتیاد، دزدی و دیگر بزه ها در شرایطی رخ داده که اگر فرد مهارت گفتن پاسخ «نه» را داشت دچار آن بزه نمی شد. این مسئله درباره نوجوانان که در حال گذار از کودکی به بزرگسالی هستند، هویتشان در حال شکل گیری است و تاثیرپذیری زیادی از گروه همسالان دارند، بیشتر به چشم می آید.

بهترین زمان آموزش مهارت نه گفتن
متخصصان امر تربیت، بهترین زمان برای شروع آموزش مهارت نه گفتن را 3 تا 4 سالگی دانسته اند، زیرا کودک در این سنین به آرامی به سوی استقلال حرکت می کند. میل به استقلال از موارد کوچک و ابتدایی شروع می شود؛ از این رو برای آموزش نیز باید از مسائل خیلی کوچک و به روش غیر مستقیم استفاده کرد. هماهنگی پدر و مادر در آموزش این مهارت بسیار موثر است. همچنین ناتوانی در گفتن نه در نوجوانان یا احیاناً بزرگسالانی که دچار این مشکل هستند یک روزه به وجود نیامده است لذا یک روزه و با روش برخورد تکانشی و یکباره نیز حل نمی شود. در گام های ابتدایی باید با موضوعاتی که نه گفتن در آن ها هزینه کمتری دارد شروع کرد. این روش دو فایده دارد؛ اول مهارت نه گفتن را می آموزند و یاد می گیرند چگونه از آن استفاده کنند. دوم تجارب موفق به فرد اعتماد به نفس و آرامش خاطر می دهد. این موفقیت های اولیه سرمایه فرد برای گام های موفق بعدی می شود.

دلایل ناتوانی در نه گفتن
 معمولاً افراد به دلایل زیر نمی توانند نه بگویند:
*   در بعضی خانواده ها سبک تربیتی و رابطه والدین- فرزندی یا والد- والدی به گونه ای است که همیشه یکی پذیرا و منفعل است. این امر در طول زمان به شکل گیری شخصیت سلطه پذیر در فرزند می انجامد.

*     نیاز به محبت در بعضی افراد مانع نه گفتن آن ها می شود.

*   ترسِ از دست دادن (فرد مورد علاقه، احترام، موقعیت مناسب، محبت و...)  می تواند عامل مهمی در نداشتن توانایی  نه گفتن باشد.

*    نداشتن شناخت از نیازهای واقعی خود. وقتی فردی نداند چه می خواهد از آنچه نمی خواهد نیز بی اطلاع است. نداشتن شناخت، سبب می شود فردنتواند در مواقعی که برایش مفید نیست نه بگوید.

*   ناتوانی در نه گفتن به خود. فردی که استانداردهای روشنی برای خود تعریف نکرده است نمی تواند به خود نیز نه بگوید.

شیوه صحیح نه گفتن اصولی
برای این که بتوانید از مهارت نه گفتن به روش صحیح استفاده کنید این گام ها را طی کنید:

*   اهداف  خود را روشن کنید. برای اهدافتان اولویت بندی و برنامه ریزی کنید. اهداف می تواند سلامت تن و روان، روابط مثبت و مستحکم، موفقیت های زندگی یا تحصیلی، کنار گذاشتن عادات بد یا .... باشد.

*   موانع درونی و بیرونی را که مانع تحقق این اهداف می شود شناسایی کنید. یکی از این موانع می تواند ناتوانی در شفاف کردن استانداردها و بایدها و نبایدهای شخصی باشد.

*   با بلندنظری برای خود حرمت و عزت بخواهید و بر این اساس استانداردهای درونی و بیرونی را تعریف کنید.

*   هر آنچه حرمت و عزت شما را تهدید می کند یا بیرون از استانداردهای شماست در فهرست موانع قرار دهید.

*   موانع را در فهرست نه گفتن قرار دهید و آن ها را به ترتیب ساده به دشوار، یا کوچک به بزرگ مرتب کنید.

*   نه گفتن را از موارد ساده تر شروع کنید تا تجربه ای موفقیت‌آمیز کسب کنید. بدین وسیله اعتماد به نفس و تجربه خود را افزایش دهید.

*   تصمیم گیر باشید به جای آن که منفعل و پذیرا باشید؛ مثلا در برابر وظایف روی زمین مانده همکارتان به جای آن که آن را به روز دیگری واگذار کنید؛ به صراحت بگویید این در حوزه مسئولیت من نیست. یا در رابطه عاطفی  که برایتان ابهام دارد وارد نشوید.

*   قاطعیت داشته باشید و از سرزنش اطرافیان نترسید. اگر تجربه ای در اولین حرکت به پیروزی نینجامید با قاطعیت ادامه دهید.
در آخر فراموش نکنید که نه گفتن و جرات مند بودن، یک عادت است که باید به مرور در شما ایجاد شود . پس از آن واهمه نداشته باشید و هر چه بیشتر با مهارت های صحیح این کار آشنا شوید.

*دانشجوی دکترای روانشناسی تربیتی