سلامت نیوز: بسیاری از مردم تصور می کنند که اختلال بیش فعالی فقط مربوط به دوران کودکی است در حالی که این اختلال در صورت پنهان ماندن و کنترل نشدن در دوران کودکی در بزرگسالی سلامت روانی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد و زندگی اجتماعی و خانوادگی وی را متاثر می کند.

به علاوه ممکن است علایم اختلال در کودکانی که مبتلا هستند و تحت درمان قرار دارند ، در دوران بلوغ و بزرگسالی هم دیده شود. در واقع بسیاری از بزرگسالان مبتلا به بیش فعالی نمی دانند که بهADHD مبتلا هستند و ریشه بسیاری از مشکلات روزمره و مشکلات ارتباطی شان به این اختلال مرتبط است. مشکلاتی نظیر بی نظمی شدید یا بدقولی های فراوان معمولا به عنوان علایم بیش فعالی بزرگسالان شناخته می شود. باید به یاد داشت که این علایم از دوران کودکی وجود دارد و تا سنین بلوغ و بزرگسالی تداوم می یابد و زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد. بهترین راه برای تشخیص این عارضه شناسایی مهم ترین علایم آن مانند فراموشی دایمی، بدقولی ، نداشتن تمرکز، بی قراری دائمی و وارسی دائم اشیاو... است اما بسیاری از علایم هم با جزئیات متفاوتی در بزرگسالان خود را نشان می دهد. درباره این عارضه با دکتر رضا مهدوی روان پزشک گفت وگویی کرده ایم که در پی می آید.

بی نظمی روزمره

به گفته دکتر مهدوی یکی از مهم ترین ویژگی بزرگسالان مبتلا به ADHDبی نظمی و شلختگی در انجام کارهای روزانه است. این افراد اصولا نمی توانند نظم و ترتیب را در برنامه روزانه خود قرار دهند و هر تلاشی که برای نظم بخشیدن به امور می کنند بی حاصل است و نمی توانند به آن پای بند بمانند.

این افراد نمی توانند به خوبی روی کاری که در حال انجام آن هستند و یا قرار است انجام دهند تمرکز داشته باشند و به همین دلیل در بسیاری از مواقع دیگران از بی دقتی، فراموشی و بی نظمی آن ها شکایت دارند. دکتر مهدوی ادامه می دهد: گاهی بی قراری درونی در این افراد مشاهده می شود که به صورت عصبانیت انفجاری یا تحریک پذیری بسیار بالا خود را نشان می دهدو با کوچک ترین محرکی آن ها از کوره در می روند.

وی با اشاره به این که شرح حال گیری صحیح بهترین راه برای شناسایی اختلال در افراد بزرگسال است، تاکید می کند: بی قراری و بی نظمی مفرط به تنهایی نمی تواند نشانه ADHD باشد و فقط با گرفتن شرح حال دقیق از بیماران و گفت وگو با والدین است که می توان به تشخیص قطعی بیماری رسید. علایم بیش فعالی در دوران کودکی بارزتر است و بیشتر بزرگسالان بیش فعال در دوران کودکی نیز بچه های شیطان، بی قرار و پرجنب و جوشی بوده اند و درمان نشده اند. حتی در مواردی که اختلال کنترل شده است، بعضی علایم با فرد به دوران بزرگسالی می آید و اطرافیان را آزار می دهد. بسته به این که فرد در چه محیطی قرار بگیرد علایم پررنگ یا کمرنگ می شود. بدون شک حضور در یک خانواده پرتنش و آسیب پذیر علایم را پررنگ می کند و حضور در خانواده ای آرام باعث کنترل شدن علایم می شود.

علایم خاص ADHD بزرگسالی

بی نظمی به عنوان یک شاخص ، مشکلات بسیار زیادی را برای یک فرد بزرگسال نسبت به یک کودک به وجود می آورد. این ویژگی برای پدری که مسئولیت زندگی را بر عهده دارد، مادری که باید فرزندانی را تربیت کند، فردی که حرفه دشواری دارد، به طور مستقیم کیفیت زندگی را تحت الشعاع قرار می دهد. به این ترتیب طبیعی است که مشکلات زناشویی و خانوادگی و ارتباطی این دسته از افراد زیاد باشد. آن ها اغلب مهارت گوش سپردن به دیگران را ندارند و نمی توانند به عنوان شریک زندگی به تعهدات خود به طور کامل پای بند باشند. همسر آن ها اغلب از ویژگی های شخصیتی طرف مقابل شکایت دارد و او را ملامت می کند. در صورتی که او نباید مورد سرزنش واقع شود زیرا به درمان نیاز دارد.

هم چنین دسته بزرگی از مبتلایان به این اختلال به دلیل حواس پرتی دایمی و آشفتگی روزانه از نظر شغلی به سختی ارتقا پیدا می کنند و با وجود هوش و توانمندی نمی توانند موفقیت شغلی را تجربه کنند.

مهارت گوش کردن در این افراد بسیار ضعیف است و گاهی تکرار چندباره و یادآوری های مکرر آن قدر آزار دهنده و خسته کننده می شود که اعضای خانواده بعضی امور را هرگز به فرد نمی سپارند. طفره رفتن از انجام کارها اغلب باعث می شود دیگران تصور کنند فرد تنبلی می کند یا احساس مسئولیت ندارد؛ در حالی که وی قادر نیست کاری را به نحو احسن انجام دهد. بسیاری از درگیری های زناشویی، مسائل کاری و مشکلات ارتباطی مبتلایان از این موضوع ناشی می شود. هم چنین یکی دیگر از شکایت های تکرارشونده اطرافیان و اعضای خانواده مبتلایان به ADHD این است که نمی توانند به قول خود سر ساعت عمل کنند. تنظیم وقت برای آن ها بسیار دشوار است و حتی وقتی ساعتی را برای انجام کاری در نظر می گیرند، به دلیل انجام کارهای پیش بینی نشده به قول خود عمل نمی کنند.

در واقع آن ها نمی توانند مدت زمان انجام کاری را به درستی تخمین بزنند و برای بار بعد آن را تصحیح کنند. آن ها هر بار مدت زمان خاصی را پیش بینی می کنند و هر بار شکست می خورند و بدون این که بخواهند تجدیدنظر کنند، آن را ادامه می دهند. گاهی کنترل احساسات خود را از دست می دهند و با کوچک ترین محرکی از کوره در می روند و اگر واکنش جدی نبینند، به همان سرعت آرام می شوند. در برنامه ریزی نیز هرگز موفق نیستند زیرا اولویت های خود را به درستی نمی چینند. ممکن است در حالی که یک کار ضروری در پیش دارند ساعت ها وقت خود را معطوف به یک کار بی اهمیت کنند.

راه های مقابله با اختلال

به گفته دکتر مهدوی مراجعه به روان پزشک اولین توصیه ما به این افراد است. مراجعه کنندگان نباید از مصرف داروهای مرتبط با این اختلال مانند ریتالین بهراسند زیرا بیشتر این داروها به کنترل علایم کمک می کند.

درباره دیگر روش ها هم باید گفت روان درمانی و آرام کردن محیط زندگی فرد، بسیار کمک کننده است . کاهش محرک های محیطی و رفع تنش از سوی اعضای خانواده بسیار موثر است .همراه با کاهش استرس های محیطی، بی قراری و ناآرامی فرد کاهش پیدا می کند و فرد بهتر می تواند مشکلات خود را حل کند. نقش همسر نیز بسیار پررنگ است و اگر همسر خود دچار پرخاشگری یا اختلالات شخصیتی باشد، طبیعی است که نمی تواند به همسرش کمک کند. در مراجعه به روان پزشک بهتر است همسر فرد در جریان بیماری، شیوه های مداخله، درمان و... قرار بگیرد تا بتواند روند درمان را سرعت ببخشد. این اختلال در صورت درمان نشدن بسیار آسیب زننده است و بروز دسته ای دیگر از اختلالات را به همراه دارد. عده زیادی از این افراد ممکن است در دوران بلوغ به اعتیاد و انجام کارهای خلاف گرایش پیدا کنند.

در طول زمان این فرد به شخصیت ضداجتماعی تبدیل می شود و از آن جا که از دوران کودکی همواره کودکی ناآرام بوده است، تصور می کنند او از یک اختلال شخصیتی درمان ناپذیر و دشوار رنج می برد در حالی که چنین نیست و مبتلایان به ADHD می توانند با مصرف دارو تا حد زیادی بیماری خود را کنترل کنند. وی با اشاره به این که این اختلال شامل طیف گسترده ای می شود، تاکید می کند: بسته به علایم و زمان تشخیص اختلال قابل کنترل و درمان است. در واقع بخشی از علایم به طور کامل درمان و بخشی کنترل می شود. بخشی از علایم بیماری که ناشی از به هم خوردن تنظیم برخی ناقل های شیمیایی موجود در مغز است با افزایش سن و مصرف دارو، بهبود پیدا می کند.

 با این حال ممکن است بعضی از علایم با فرد باقی بماند. در این مرحله آن چه نگران کننده است، عوارض ناشی از اختلال است که اگر رها شود سخت تر درمان می شود مثل اعتیاد یا ابتلا به اختلالات شخصیتی که زمان و انرژی زیادی باید برای رفع آن صرف کرد.

منبع: روزنامه خراسان