سلامت نیوز : مدیرگروه تحقیقات تغذیه انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور نسبت به افزایش شیوع چاقی در کودکان هشدار داد.

دکتر تیرنگ نیستانی در گفت‌وگو با (ایسنا)، گفت: امروزه چاقی اطفال مساله‌ساز شده و شیوع آن در حال افزایش است. هر چند عوامل تعیین کننده چاقی کودکان در جامعه ایرانی هنوز جای بحث و تحقیق دارد اما در یک کلام می‌توان گفت هر زمان که دخل انرژی بیشتر از خرجش باشد، به شکل بافت چربی ذخیره شده و موجب چاقی می‌شود.

نقش مناسبات اجتماعی در چاق شدن کودکان

وی افزود: بی‌تردید مناسبات اجتماعی در این مساله نقش داشته و دارند. به عنوان مثال افزایش جمعیت که به دنبال آن مساحت مدارس کم و کمتر می‌شود، حیاط‌ها کوچک‌تر و امکان تفریح و بازی کودکان محدود می‌شود، جنبه‌هایی هستند که خرج انرژی را کمتر می‌کنند. بر این اساس کودکان آنچنان که باید فعالیت ندارند.

این متخصص تغذیه پیشرفت تکنولوژی، 24 ساعته شدن برنامه‌های تلویزیون، امکان دسترسی کودکان به رایانه و سرگرم کردن خود در حالت نشسته را از دیگر جنبه‌های کاهش خرج انرژی عنوان کرد و افزود: بی‌تردید فعالیت‌هایی که کودکان حدود دو دهه گذشته به عنوان سرگرمی انجام می‌دادند که از نظر رشد فکری و جسمی خوب بود ، امروزه کنار گذاشته می‌شوند. از طرفی هم وقتی قرار است کودکی ساعت‌ها وقت خود را صرف رایانه و تلویزیون کند طبیعی است که بسیاری اوقات خود را با تنقلاتی غنی از کالری اما فقیر از مواد مغذی، سرگرم ‌کند.

کودکان طبقات اقتصادی پایین، فربه‌تر از سایرین

دبیر کمیته گروه رژیم شناسان انجمن تغذیه ایران با اشاره به نتایج مطالعات متعدد در ایران و سایر کشورها مبنی بر بالاتر بودن وقوع فربهی و پروزنی در طبقات پایین‌تر اقتصادی، گفت: این موضوع خود یک زنگ خطر است؛ چرا که از آنجا که در طبقات پایین‌تر اقتصادی توانایی خرید مواد غذایی مغذی و غنی (مانند لبنیات، حبوبات، انواع گوشت، تخم مرغ و ...) کمتر است این افراد به مصرف مواد غذایی غنی از کالری اما فقیر از مواد مغذی روی می‌آورند. این مبحث یکی از مکانیسم‌هایی است که حالت گرسنگی سلولی در افراد ایجاد می‌کند و به طوری که علت آن هنوز مشخص نیست به نوعی فرد را به دریافت کالری اضافه ترغیب کرده و چاقی را سبب می‌شوند.

وی افزود: نگاهی به آمارهای مصرف مواد غذایی و مطالعات انجام شده در کشور، نشان می‌دهد معمولا زمانی که استطاعت مالی کم می‌شود گروه‌های غذایی نظیر لبنیات، میوه‌ها، سبزی‌ها و گوشت معمولا قربانی می‌شوند و از طرف دیگر مواد غذایی که از نظر نشاسته و کالری غنی‌تر هستند اما مواد مغذی کمتری دارند مانند انواع‌ آرد، نان، ماکارونی و ... بیشتر خریداری و مصرف می‌شوند.

نیستانی با اشاره به نقش صنایع در گسترش روزافزون چاقی در کودکان، ادامه داد: صنایع با تولید روزافزون انواع تنقلات سرشار از کالری و بسیار فقیر از مواد مغذی، طبیعتا پیشخوان مغازه‌ها را پر می‌کنند و تلویزیون هم همواره این مواد را تبلیغ می‌کند. بوفه‌های بسیاری از مدارس نیز به لحاظ سودآور بودن، این تنقلات را به کودکان می‌فروشند. به این ترتیب است که عوامل مختلف دست به دست هم می‌دهند تا از یک طرف خرج انرژی در کودکان کاهش و از طرف دیگر دخل‌شان افزایش یابد.

وی در این باره ادامه داد: سلول‌های چربی تا حدود 17 سالگی این توانایی را دارند که تعدادشان زیاد شود. به این ترتیب افزایش دریافت کالری محرکی برای تکثیر سلول‌های چربی و زیاد و زیادتر شدن یاخته‌های چربی است. گفته می‌شود معمولا از حدود 17 – 18 سالگی به بعد توانایی تکثیر سلول‌های چربی تقلیل می‌یابد. به این معنا که اگر کودکی بلوغ خود را طی ‌کند و به جوانی چاق تبدیل ‌شود تعداد سلول‌های چربی این فرد در مقایسه با فرد همسن اما با وزن عادی، بیشتر است. گفته می‌شود این وضعیت یکی از موانع درمان پروزنی و فربهی است.

این متخصص تغذیه افزود: درمان این نوع از فربهی و پروزنی که پایه آن بالاتر بودن تعداد یاخته‌های چربی است در مقایسه با حالت دیگر که تعداد یاخته‌های چربی عادی است اما حجم‌شان زیاد شده و معمولا بعد از سنین بلوغ و نوجوانی رخ می‌دهد، سخت‌تر است و امکان بازگشت فرد بیشتر است. نتیجه این خواهد شد که اگر یک کودک فربه و چاق به جوان چاق و نهایتا بزرگسال چاق خواهد شد و شانس ابتلا به انواع بیماری‌های مزمن غیرواگیر نظیر بیماری‌های قلب و عروق، دیابت، پرفشاری خون، انواع بدخیمی‌ها، آسم ناراحتی‌های تنفسی، قطع تنفس هنگام خواب و ... در وی بیشتر از سایرین است. بنابراین سوء تغذیه دوران کودکی به سوء تغذیه دوران بزرگسالی با تصویر و سیمایی دیگر تبدیل می‌شود.

از سیری سلول تا سیری شکم...

وی افزود: بخشی از این داستان به مبحث امنیت تغذیه و غذا، مربوط می‌شود. امنیت تغذیه‌ای به سیری سلول می‌نگرد نه سیری شکم، اما امنیت غذایی به دسترسی آحاد جامعه در تمام زمان‌ها به غذای کافی و سالم می‌نگرد. بنابراین امنیت تغذیه‌ای نقش مهمی را ایفا می‌کند که در سطح سیاستگذاری کلان کشور طراحی می‌شود.

نیستانی کنترل میزان غذای مصرفی کودک در سطح خانوار را بسیار مهم دانست و گفت: در کودکانی که مستعد افزایش وزن بوده و زمینه خانوادگی وی برای چاقی کودک مهیاست نباید میزان مصرف غذا بر سر سفره را آزاد گذاشت. مادر باید میزان غذای مصرفی کودک را تعیین کند؛ این موضوع یکی از کلیدی‌ترین نکات در کنترل وزن کودکان است.

وی بر محدودیت امکان خرید آزادانه مواد غذایی توسط کودکان تاکید کرد و افزود: خانواده باید در طول هفته از یک برنامه غذایی سالم تبعیت ‌کند؛ چرا که امکان تبعیت کودک از یک غذای سالم وجود ندارد مگر آن که در دل خانواده باشد.

شانس پروزنی و چاقی با کودکانی که صبحانه نمی‌خورند...

این متخصص تغذیه صرف وعده صبحانه را بسیار مهم دانست و گفت: نشان داده شده شانس پروزنی و چاقی در کودکانی که به هر دلیلی صبحانه نمی‌خورند، بیشتر است. بنابراین صرف وعده صبحانه بسیار اهمیت دارد. پس از صبحانه نیز مساله میان وعده مغذی بسیار مهم است؛ چرا که میان وعده سهمی از کالری دریافتی و مواد مغذی مورد نیاز را تامین کند و موجب شود که کودک با ولع و گرسنگی محض بر سر سفره نهار یا شام حاضر نشود. همچنین تعداد روزهایی که کودک خارج از منزل غذا می‌خورد هم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.