سلامت نیوز : اگر سال‌های گذشته به ندرت می‌شنیدیم که هوای قم در وضعیت هشدار قرار گرفته، جا می‌خوردیم و حسابی می‌ترسیدیم که نکند روزی برسد که به بلای پایتخت نشینان دچار شویم و از ترس خفه شدن، از خانه بیرون نیاییم. حالا مدت‌هاست که دیگر شنیدن زنگ خطر آلودگی هوا در قم کسی را متعجب نمی‌کند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از مهر ؛ دیگر شنیدن این توصیه‌ها که بیماران قلبی و آسمی و کودکان و سالمندان از خانه خارج نشوند، یا از وسایل نقلیه شخصی استفاده نشود و به جای آن از حمل و نقل عمومی استفاده شود، آنقدر تکراری و عادی شده که کسی رغبت شنیدن آنها را ندارد.

تجربه روزهایی که موجی از آلودگی، هوای قم را تسخیر می‌کند هر روز بیشتر می‌شود، تا جایی که امسال همین هیولای نفس‌گیر ریزدانه که جنگ نابرابر را با ریه‌های شهروندان آغاز کرده، اهالی قم را چندین روز خانه نشین کرد. این مهمان ناخوانده، انگار دوری از کلانشهر قم را تاب نمی‌آورد و هنوز که نرفته، دوباره باز می‌گردد و چنان بر گلوی شهروندان می‌فشارد که نفس آنها به شماره می‌افتد.

تعداد روزهایی که شدت آلودگی هوا به مرز هشدار می‌رسد آنقدر زیاد است که دیگر هفته هوای پاک و روز سلامتی و... به آرزوهای دست نیافتنی پیوسته است. آمارها هم نشان می‌دهد که وضع آلودگی هوا هر سال بدتر از سال قبل است.

به راستی مهم‌ترین دلایل آلودگی هوا چیست؟ و چه نهادها یا عواملی مقصران پرونده آلودگی هوا هستند؛ گرد و غبار، وسایل نقلیه فرسوده و غیر استاندارد، صنایع آلاینده، سوخت غیراستاندارد یا... .

تبدیل دشت‌های پرشکوه به کانون پیدایش گردوغبار

در پرونده گرد و غبار، زمزمه‌هایی شنیده می‌شد که برای رفع اتهام از کارهای نکرده مسئولان قم، پای ریزگردها به میان کشیده شود اما مدیرکل محیط زیست استان در گفتگو با خبرنگار مهر گویا نظر دیگری دارد.

محمود علی رکنی معتقد است که پیدایش بیش از 90 درصد گرد و غبار در قم منشأ محلی دارد. یعنی همان دشت‌های پرشکوه و خرم که وصف آن، حسرت به دل قمی‌ها می‌گذارد، امروز به کانون‌های پیدایش گرد و غبار تبدیل شده‌اند. این غبارها چنان نرم و ریز و آماده عزیمت‌اند که با کوچک‌ترین نسیم، به مهمانی ناخوانده می‌روند و مثل هیولا بر سر میزبان فرود می‌آیند.

اگر پرونده این جنایت زیست محیطی را پی بگیرید، رد پای دیگرانی هم در آن باز می‌شود. غصب حقابه‌های کشاورزی و زیست محیطی و خشکاندن دو رودخانه خروشان قمرود و قره چای بزرگ‌ترین جرم آنهایی است که در بالادست این رودخانه‌ها آنقدر سد و بند زده‌اند که تا دلشان نخواهد یک قطره آب هم به لب‌های تشنه کویر قم نمی‌رسد.

عاملان دیگر این پدیده نامبارک، خودی‌ها هستند که نه تنها مدیریت استفاده بهینه از منابع آبی ندارند و این مایه حیاتی را به امان خدا رها کرده‌اند، در این سال‌ها نتوانسته‌اند حقوق از دست رفته قمی‌ها را به چنگ آورند.

نابودی شریان‌های تنفسی

اما از دشت‌های پرشکوه گفته‌ایم و از باغ‌های تودرتو و دلگشای اطراف شهر نگوئیم، ظلم است به قدیمی‌ترها که از فراغ آن روزهای پاک و سرسبز در حیرت‌اند، و جدیدی‌ها که در حسرت یک دم هوای پاک می‌نالند.

شهروندان قم روزهایی را به یاد دارند که 15 هزار هکتار باغ انار، همچون کمربند سبز دور تا دور قم را احاطه کرده بود و آن سوی دیوار خانه و قلب حیاط شان پر از درخت و سبزه بود، اما چنان بلایی بر سر این شریان‌های تنفسی آمده که در خوشبینانه‌ترین حالت 500 تا هزار هکتار از این باغ‌ها، آن هم با درختان قامت خمیده و نیمه جان باقی مانده‌اند.

نتیجه تاخت و تاز بر طبیعی‌ترین سیستم تولید اکسیژن این شد که ریزترین ذرات آلاینده بدون کوچک‌ترین مانع، مزاحم شهروندان می‌شوند و هر بلایی که دلشان می‌خواهد بر سر آنها در می‌آورند.

اگرچه در تامین حقابه‌های کشاورزی و زیست محیطی کمترین کاری نشده است، اما در توسعه فضای سبز اطراف و داخل شهر تحرک‌هایی مشاهده می‌شود که البته کمبود اعتبار مانع از توسعه این فعالیت‌ها است.

این دو مورد - قطع حقابه‌ها و نابودی باغ‌ها - در ورود ریزگردها به داخل شهر نقش زیادی دارند اما عوامل مهم دیگری در آلودگی هوای قم نقش دارند که پرداختن به آنها ممکن است برای برخی نهادها و سازمان‌ها خوشایند نباشد.

وسایل نقلیه،‌ عامل 70 درصد آلودگی هوا

عامل دیگری که به گفته مدیرکل محیط زیست استان، منشأ 70 درصد آلودگی‌های درون شهر محسوب می‌شود، تردد وسایل نقلیه فرسوده و غیر استاندارد است.

اینکه نام وسایل نقلیه برده شود ممکن است تصور شود، منظور کارشناسان، وسایل نقلیه سنگین و باری است. این تصور با اظهارات سرهنگ ترکاشوند رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی که معتقد است آلودگی ناشی از یک دستگاه موتورسیکلت به مراتب بیشتر از یک خودرو سنگین دیزلی است، رنگ دیگری می‌گیرد.

به گفته وی در حال حاضر 350 هزار دستگاه موتورسیکلت در قم شماره گذاری شده‌اند. اگر تعداد این موتورسیکلت‌ها با جمعیت فعلی قم محاسبه شود، می‌توان بدون اغراق گفت که قم یکی از استان‌های مطرح در برخورداری از این وسیله نقلیه است.

صرفنظر از خطرات جانی و مزاحمت‌ها و نادیده گرفتن ملاحظات ایمنی در استفاده از موتورسیکلت، این قصور متوجه شرکت‌های ساخت موتورسیکلت و راهنمایی و رانندگی است که چرا این وسیله نقلیه، بدون معاینه فنی تولید می‌شوند و به وفور در سطح شهر تردد می‌کنند.

از سوی دیگر، خودروهای زیادی در سطح شهر از کنار ماموران راهنمایی و رانندگی عبور می‌کنند که فاقد معاینه فنی هستند ولی اهتمام کافی و جدی در توقف این خودروها وجود ندارد.

تولید خودروهای غیراستاندارد و تردد خودروهای فرسوده و از رده خارج معضل دیگری است که آلودگی هوای قم را تشدید می‌کنند، در حالی که قرار بود خودروهای استاندارد تولید و خودروهای فرسوده از رده خارج شوند ولی با اینکه شرکت‌های خودروساز از رعایت استانداردهای لازم در تولید خودرو سر باز می‌زنند، شماره‌گذاری محصولات آنها با قوت ادامه دارد که این کار نشان دهنده کوتاهی و قصور وزارت صنایع و نیروی انتظامی است.

در مسئله از رده خارج کردن خودروهای قدیمی و فرسوده هم آن گونه که به نظر می‌رسد رغبت چندانی وجود ندارد چراکه مالکان این خودروها احساس می‌کنند حقوق آنها در نوسازی خودروها رعایت نمی‌شود.

اگر تولید سوخت‌های بی‌کیفیت و بدون استاندارد به این پرونده سیاه اضافه شود، می‌توان به عمق کوتاهی‌ها و قصور نهادهای مسئول و دست اندرکار پی برد.

همان گونه که می‌دانیم، اهتمام جدی برای کاهش آلودگی از مبدأ از موثرترین راهکارهای کاهش آلودگی هوا است، بنابراین ساخت و طراحی وسایل نقلیه موتوری که از حداقل سوخت استفاده کنند، تبدیل سوخت خودروها به CNG در مقابل بنزین و نیز کاهش تولید و واردات بنزین بی‌کیفیت، توجه به معاینه فنی و تنظیم موتور خودروها و... می‌تواند چاره کار باشد.

روند لاک پشتی انتقال صنایع آلاینده

متهمان دیگر پرونده آلودگی هوای قم، صنایع آلاینده در محدوده شهر و استفاده از وسایل گرمایشی است که به گفته مدیرکل محیط زیست، مسببان 30 درصد آلودگی هوا در قم هستند.

قرار بود صنایع آلاینده از محدوده شهری به خارج از شهر منتقل شوند اما به دلایل مختلف از جمله کمبود منابع مالی، این طرح روند لاک پشتی خود را طی می‌کند. اگرچه برای ساماندهی صنایع آلاینده کارهایی انجام شده است ولی این واحدها عمدتا در حاشیه شهر همچنان جولان می‌دهند و صاحبان آنها چندان هم برای انتقال به بیرون از شهر رغبت ندارند.

پس اگر شهر، عاری از صنایع آلاینده شد و از انرژی‌های تجدیدپذیر برای کارهایی همچون پخت و پز، روشنایی، حرارتی، الکتریکی، مکانیکی و... استفاده شود، می‌توان امیدوار بود که در کاهش آلودگی هوا اهتمام جدی صورت گرفته است.

بنابراین اگر مسئولان به فکر تامین حقابه‌های تالاب‌ها و دریاچه‌ها نباشد، اگر کمربند سبز شهر بسته نشود، اگر از تردد وسایل نقلیه فرسوده و از رده خارج جلوگیری نشود و شرکت‌های خودروساز از تولید خودروهای غیراستاندارد دست نکشند، اگر همچنان بنزین بی‌کیفیت در باک وسایل نقلیه ریخته شود، اگر حمل و نقل عمومی توسعه نیابد، اگر روند لاک پشتی انتقال صنایع آلاینده جای خود را به موجود تیزپا ندهد و اگر نهادهای مسئول و مورد خطاب به بهانه کمبود اعتبار، همچنان وظایف قانونی خود را زمین بگذارند، باید با آسمان آبی و خورشید درخشان خداحافظی کنیم و زنگ هشدار آلودگی هوا هر روز به صدا درآید و بر شمار قربانیان این پدیده هولناک افزوده شود.