سلامت نیوز: گروهی ١٠نفره از محققان ایرانی دانشگاه‌های آمریکا، انگلیس و کانادا با بررسی جدیدترین اطلاعات ماهواره‌ای ناسا شرایط دریاچه ارومیه را مورد بررسی قرار دادند. نتیجه کار این گروه که در نشریه بین‌المللی «پژوهش دریاچه‌های بزرگ» به چاپ رسیده است، نشان می‌دهد سطح دریاچه در شهریور٩٣ تقریبا به ١٢درصد میزان آن در سال١٣٥١ رسیده است. همچنین حجم آب دریاچه در همین مدت ٨٠درصد کاهش یافته است.

به گزارش سلامت نیوز، روزنامه شرق در ادامه نوشت: یافته‌های این گروه تحقیقاتی متخصص و سرشناس در علوم هیدرولوژی و مدیریت منابع آب نشان می‌دهد دریاچه ارومیه به هیچ‌وجه با یک مرگ تدریجی مواجه نیست، بلکه با یک مرگ ناگهانی دست‌وپنجه نرم می‌کند که نمی‌توان آن را بر گردن تغییر اقلیم یا خشکسالی‌های اخیر انداخت.

دکتر «امیر آقاکوچک» استاد عمران و محیط‌زیست دانشگاه کالیفرنیا در ایرواین و از اعضای سرشناس این تیم تحقیقاتی می‌گوید: «یکی از فرضیه‌های محتمل در مورد علت تغییرات دریاچه ارومیه خشکسالی و تغییرات آب و هواست.» اما این محققان با بررسی بارندگی و اطلاعات خشکسالی در منطقه نشان داده‌اند خشکسالی نمی‌تواند عامل اصلی در تغییرات سطح و حجم آب دریاچه ارومیه باشد.

دکتر «آقاکوچک» می‌افزاید: «در واقع سطح و حجم آب دریاچه ارومیه حتی در بدترین خشکسالی منطقه در اواخر دهه٧٠خورشیدی تغییر قابل‌توجهی نشان نداده است، در حالی‌که بیشترین تغییرات سطح و حجم آب دریاچه در طول دوسال گذشته روی داده که پربارش‌تر از دوره خشک در دهه‌٧٠ بوده است. خوشبختانه به خاطر بارندگی‌های اخیر در منطقه وضعیت دریاچه بسیار بهتر از ماه شهریور است، اما اطلاعات ماهواره‌ای هنوز برای بررسی میزان افزایش سطح دریاچه در دسترس نیست.»بر اساس نتیجه‌گیری این گروه تحقیقاتی، فعالیت‌های انسانی در منطقه مهم‌ترین علت خشکی دریاچه هستند.

دکتر «کاوه مدنی»، استاد برجسته مدیریت منابع آب و محیط‌زیست در امپریال کالج لندن و از دیگر اعضای اصلی این تیم تحقیقاتی، می‌گوید: «به‌طور کلی می‌توان گفت دریاچه ارومیه قربانی خودخواهی‌های بشر در منطقه شده است. این خودخواهی عامل کاهش شدید ورودی‌های آب به دریاچه در اثر احداث سدهای متعدد، گسترش شبکه‌های آبیاری و زهکشی و برداشت بی‌رویه آب زیرزمینی بوده است.»

او سوءمدیریت را عامل اصلی خشکی دریاچه ارومیه و بحران آب در ایران می‌داند و اضافه می‌کند: «گسترش طرح‌های سازه‌ای و مدیریت غیریکپارچه، ناهماهنگ و رقابتی، عوامل واردآمدن صدمات جبران‌ناپذیر بر دریاچه ارومیه و سایر منابع آبی و محیط‌زیستی کشور هستند که گریبانگیر نسل کنونی و نسل‌های آتی ایرانیان خواهد بود.» دکتر «مدنی» عقیده دارد وضعیت بهتر دریاچه به سبب بارندگی‌های اخیر به هیچ‌وجه نشانه‌ای از برطرف‌شدن اساسی مشکلات مدیریت در منطقه نیست و درصورتی‌که راهکارهای اساسی برای کاهش مصرف آب در بالادست دریاچه اجرایی نشود، شرایط مطلوب‌تر کنونی دریاچه پایدار نخواهد بود و خشکی دریاچه ادامه خواهد داشت.

مقاله این گروه برجسته تحقیقاتی با عنوان «سندرم دریای آرال، دریاچه ارومیه را می‌خشکاند: فراخوان برای اقدام عملی»، ادعا می‌کند دریاچه ارومیه از سندرم آرال رنج می‌برد. به بیان دیگر این صاحبنظران معتقدند دریاچه ارومیه دقیقا به همان بیماری گرفتار شده که دریای آرال سال‌ها از آن رنج برده است. شایان ذکر است دریای آرال به‌دلیل گسترش بیش از حد برداشت‌های آب برای توسعه کشاورزی و صنایع در شوروی سابق، ظرف مدت کوتاهی تقریبا خشک شد و مساحت آن به زیر ١٠درصد رسید که شباهت بسیار زیادی به پدیده رخ‌داده در شمال غرب ایران دارد. عواقب زیست‌محیطی و اقتصادی خشک‌شدن دریاچه ارومیه تهدید مهمی برای رشد و سلامت شمال‌غرب ایران محسوب می‌شود.

تاثیر ریزگردهای ناشی از خشک‌شدن دریاچه بر سلامت مردم فراتر از محدوده آذربایجان بوده و حتی سایر ایرانیان و کشورهای همسایه را نیز تهدید می‌کند. نویسندگان این مقاله بر ضرورت یک فراخوان بین‌المللی جهت مطالعه و حل مشکلات دریاچه ارومیه تاکید کرده و در مورد اجرای روش‌های ناسازگار با توسعه پایدار از جمله انتقال آب از حوضه‌های دیگر برای حل مشکل دریاچه ارومیه هشدار می‌دهند. باتوجه به نمونه‌های مشابه در کشورهای توسعه‌یافته، تجربیات بین‌المللی در این زمینه می‌تواند به روند احیای دریاچه کمک کند. امید است که با استفاده از توان محققان داخلی و خارجی قبل از اینکه ارومیه کاملا به سرنوشت آرال مبتلا شود، برنامه‌ای جدی و عملی برای نجات دریاچه ارومیه طراحی و اجرا شود.

محققان ایرانی حوزه منابع آب در انگلستان و آمریکای‌شمالی امیدوارند که افزایش آگاهی‌ عمومی‌ پیرامون معضلات بحران کم‌آبی، سوء‌مدیریت و پسماند بتواند راه را برای بازسازی توازن میان منابع آبی طبیعی موجود و نیازهای آبی (تقاضا) هموار کند. سه‌استان آذربایجان‌شرقی‌، آذربایجان‌غربی و کردستان به‌همراه دولت ایران در جهت احیای دریاچه همکاری می‌کنند و تدابیری از قبیل توقف سدسازی بر رودهای روان به دریاچه، مدیریت هرچه‌بهتر ذخایر آبی موجود، تعدیل و تنظیم بهره‌برداری از زمین‌های کشاورزی را اندیشیده‌اند. به عقیده دانشمندان ایرانی این قبیل تغییرات می‌تواند جریان‌های آبی ورودی به دریاچه را افزایش داده، برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب سطحی و زمینی‌ را در بالادست محدود و کنترل کرده و نمک‌زایی‌ دریاچه و توفان‌های شن را تقلیل دهد، اما درنهایت، این‌گونه تدابیر حتی در خوشبینانه‌ترین حالت هم نمی‌توانند به احیای دریاچه منجر شوند.

این تیم تحقیقاتی تاکید می‌کند برنامه‌های مدیریت تقاضا با هدف کاهش مصرف آب در این حوضه آبریز، باید بی‌درنگ اعمال شوند؛ طرح‌های انتقال آب در اقصی‌نقاط کشور که پیامد‌های سنگین و فلج‌کننده اجتماعی، اقتصادی و زیست‌بومی دربرخواهند داشت، بازبینی اساسی‌ شوند و سازوکارهای جبران زیان‌های اقتصادی که مصرف‌کنندگان فعلی آب متحمل خواهند شد، طراحی و عملیاتی شوند. این متخصصان معتقدند که بدون یک برنامه عملگرایانه، کشور به‌صورت فزاینده‌ای با تنش‌های آبی‌ شدید مواجه خواهد شد، حتی اگر نزولات جوی از حد متوسط بیشتر شود.