سلامت نیوز: طی ۲ دهه اخیر تغییرات جمعیت شناختی گسترده ای را در عرصه جهانی و ازجمله در ایران شاهد بوده ایم. این تغییرات باعث شده است تا هرم سنی در جامعه جهانی به سمت پیر شدن حرکت کند. به گفته کارشناسان اصلاح و بهبود شاخص های بهداشتی و افزایش طول عمر از مهم ترین دلایل فرآیند سالمندتر شدن جمعیت در ایران محسوب می شود.

امسال روز جهانی بهداشت تحت عنوان سلامت و سالمندان نامگذاری شده است و این در حالی است که افزایش طول عمر به تنهایی نمی تواند شاخص ممتازی تلقی شود، چرا که علاوه بر افزایش طول عمر بحث کیفیت زندگی نیز اهمیت زیادی دارد.دکتر علیرضا زالی، قائم مقام سازمان نظام پزشکی ضمن بیان این مطلب به ایسنا می گوید: در ایران به طور متوسط افراد از سن ۵۵ سالگی بیماری ها و مشکلات متعدد جسمی و روانی را تجربه می کنند اگر شاخص امید به زندگی ۷۳ سال در نظر گرفته شود، در عمل افراد ۱۸ سال از عمر خود را با بیماری های مختلف و مشکلات ناشی از آن سپری می کنند. بنابراین امروزه اصلاح شاخص امید به زندگی که براساس کیفیت زندگی تنظیم شده باشد، از اهمیت زیادی برخوردار است.

بیماری های قلبی و سالمندی

یکی از شایع ترین بیماری های دوره سالمندی در کشور ما بیماری های قلبی است. دکتر طاهره سماوات رئیس اداره قلب و عروق وزارت بهداشت با بیان این نکته به خراسان می گوید: از آن جا که افزایش سن یکی از مهم ترین عوامل خطر این دسته از بیماری هاست، طبیعی است که سالمندان با این دسته از بیماری ها مواجه باشند. به طور کلی بیماری های عروق کرونر به دلیل آترواسکلروز یا تصلب شرایین با افزایش سن ارتباط مستقیمی دارد و همچنین عضله قلب در سنین بالا طی فرآیند پیر شدن بدن تسلیم فرآیند سالمندی می شود و سلول های قلب به دلیل سالخوردگی تغییر ماهیت می دهد و قلب مانند بقیه اعضای بدن دچار اختلال در عملکرد طبیعی خود می شود.بنابراین نارسایی قلب به علت سن بالا و بیماری های عروق کرونر در سالمندان شیوع دارد البته تمام عروق بدن مانند عروق مغزی در سنین بالا ممکن است دچار تصلب شرایین شود چنان که بیماری های مغزی در سالمندان شایع تر است.

گاهی دریچه آئورت قلب در سالمندان ضخیم یا اسکلروزه می شود و در مواردی به علت از دست دادن کارکرد و گشاد یا تنگ شدن آن به تعویض دریچه اقدام می شود.

دکتر سماوات با اشاره به این که با وجود تمام این مسائل می توان یک سالمند سالم بود، تصریح می کند: سیر بسیاری از این بیماری ها قابل کند شدن و خود بیماری قابل پیشگیری است و نتایج مطالعات نشان داده است اگر بتوانیم عوامل خطر را از سنین کودکی حذف کنیم، سالمندان سالم تری خواهیم داشت.رئیس اداره قلب و عروق وزارت بهداشت با بیان این که بیماری های دوران سالمندی تکرارشونده و درمان های طولانی تر و پیچیده تری دارند تاکید می کند: درست به همین دلیل است که بر نقش پیشگیری در بروز بیماری های قلبی و عروقی تاکید زیادی می شود؛ زیرا درمان عوارض قلبی و عروقی نه فقط دشوارتر است بلکه هزینه اقتصادی سنگینی روی دوش سالمند می گذارد. از آن جا که بیشتر سالمندان استقلال اقتصادی ندارند، مشکلات درمانی آن ها پیچیده تر و دشوارتر هم می شود.

از طرفی جسم فرد سالمند هم توان مقابله با بیماری را ندارد بنابراین روش مواجهه با یک سالمند مبتلا به عارضه قلبی با یک فرد میانسال به کلی متفاوت است.

به گفته دکتر سماوات از آن جا که پیشگیری از بیماری های قلبی و عروقی نیازمند همکاری های چند بخشی است، وزارت بهداشت تلاش می کند با جلب همکاری بقیه نهادها و سازمان ها برنامه ای به منظور انجام معاینات قلبی برای کارمندان دولت و اطلاع رسانی و آموزش درباره این دسته از بیمار ی ها طراحی کند و امیدواریم تا ۲ ماه آینده آموزش غیرحضوری کارمندان دولت درباره این بیماری ها آغاز شود.

چالش های سلامت سالمندان

بدون شک نامگذاری روز جهانی بهداشت تحت عنوان سلامت سالمندان از اهمیت این حوزه در نظام سلامت جوامع مختلف خبر می دهد اما این حوزه در کشور ما با چالش های متعددی روبه رو است. یکی از مهم ترین این چالش ها جزیره ای بودن مراکز تصمیم گیر در حوزه سالمندی است. دکتر علیرضا زالی قائم مقام سازمان نظام پزشکی با بیان این مطلب به ایسنا می گوید: هرچند تاسیس اداره سالمندان وزارت بهداشت یک گام به جلو تلقی می شود اما به دلیل پیچیدگی های حاکم بر پدیده سالمندی این اقدام کافی نیست. به عبارتی دیگر باید در تمام بخش ها یک رویکرد جامع، فراگیر و نظام مند نسبت به پدیده سالمندی داشته باشیم و به فکر تغییر فضاهای فیزیکی شهری، فراهم سازی تسهیلات ترافیکی و تردد، فراهم سازی محیط های دارای ضریب ایمنی بیشتر و کاهش آلاینده های صنعتی باشیم. متاسفانه در حال حاضر با حمایت نکردن سازمان های بیمه گر از برنامه های پیشگیرانه روبه رو هستیم، در صورتی که بحث چکاپ و غربالگری سالیانه بسیاری از بیماری ها درسنین سالمندی در اولویت درمان قرار دارد.

بنابراین تامین اعتبارات و بار مالی برای دسته ای از بیماری های غیرواگیر شایع در دوران سالمندی اهمیت بسیاری دارد.

همچنین اقدامات بازتوانی و توانبخشی در این گروه از بیماران جدی تر است و بحث بازگشت به شرایط اولیه زندگی و بازیابی کیفیت زندگی به دلیل نبود مراکز توان بخشی کافی در کشور از معضلات جدی سلامت سالمندان در کشور محسوب می شود.

دکتر زالی با اشاره به این که عوارض ناشی از سالمندی و برخی از بیماری های خاص دوران سالمندی پدیده پیر شدن را تشدید می کند.

اضافه می کند: متاسفانه در حال حاضر در جامعه سالمندان کشور بروز اختلالات روانی، افسردگی، اضطراب، کاهش امید و نشاط اجتماعی را شاهد هستیم و این موضوع نشان دهنده این است که علاوه بر تامین مبانی مستقیم سلامت برای جامعه سالمندی، اگر دیگر جنبه های اجتماعی، اقتصادی و کیفیتی برای جامعه سالمندی در کشور تعریف نشود، هرگونه مداخله ای در این عرصه ناکارآمد خواهد بود. در این راستا توسعه مراکز جامع سالمندی از نیازهای ضروری کشور است تا نه فقط به مقوله درمان بیماری ها، بلکه به طراحی سازوکارهای مختلف مبتنی بر سلامت برای افزایش کیفیت و شادابی زندگی این افراد پرداخته شود.

نتایج مطالعات نشان داده است که اگر مراقبت های ویژه برای نگهداری از سالمندان در سنین بالا انجام شود، حتی افراد بالای ۸۰ سال از زندگی مستقل برخوردار می شوند و با اعتماد به نفس بالا خواهند توانست از زندگی لذت ببرند. همچنین می توان از ظرفیت های سالمندی در جامعه به نحوی استفاده کرد که این دسته از افراد بتوانند به انواع مشارکت های اجتماعی روآورند. به عنوان مثال اقدام اخیر شهرداری تهران در رابطه با توسعه محله محوری می تواند گامی در راستای بهره گرفتن از تجربه های پیشکسوتان و سالمندان در تصمیم گیری های محلی باشد.

یک توصیه جدی

انجام ورزش های پرتحرک مثل فوتبال، دویدن سریع و یا ورزش های رزمی به سالمندان توصیه نمی شود. دکتر احمد رئیس السادات دبیر انجمن طب فیزیکی و توان بخشی ایران با بیان این که ورزش در دوران سالمندی به حفظ سلامت و افزایش طول عمر کمک زیادی می کند به ایسنا می گوید: ورزش در سالمندی به اندازه دارو اهمیت دارد و حتما باید توسط پزشک متخصص یا درمانگر باتجربه تجویز شود و مواردی نظیر نوع ورزش، شدت، مدت زمان و تعداد جلسه های آن در طول هفته مشخص باشد. نکته این جاست که حتی مجموعه ای از تغییرات کوچک در شیوه زندگی سالمندان می تواند آثار قابل توجهی بر کیفیت زندگی آنان بگذارد و اگر متناسب با شرایط فیزیکی بیمار و یا بیماری های زمینه ای وی باشد، از بروز بسیاری از عوارض عصبی- اسکلتی، عضلانی و ضعف عمومی سالمندان جلوگیری کند.

وی ادامه می دهد: ورزش هایی که در آن بیمار کمر و پشت خود را خم می کند و یا ورزش هایی که عضلات پشت پا و ران را کش می دهد، ممکن است برای مبتلایان به تنگی کانال نخاع مفید باشد اما برای مبتلایان به پوکی استخوان مفید نیست برعکس تقویت عضلات بازکننده پشتی برای مبتلایان به پوکی استخوان مفید است اما درد و ناراحتی مبتلایان به تنگی کانال نخاع را تشدید می کند.همچنین انجام ورزش های تقویت کننده عضلات باعث بهبود خمیدگی قامت و پیاده روی باعث افزایش تراکم استخوان در سالمندان می شود.