سلامت نیوز: پرداختن به موضوع مهمی مانند پرورش فضیلت های اخلاقی در کودکان با توجه به این که جامعه ما از آسیب های اجتماعی متعدد در رنج است و این امر نسل آینده کشور را تهدید می کند، باید جدی گرفته شود و مورد توجه اقشار مختلف مردم قرار گیرد.

 از سوی دیگر نتایج مطالعات نشان می دهد کم رنگ شدن فضیلت های اخلاقی و انسانی، علت اصلی نبود رابطه پایدار و هدفمند بین افراد مختلف در جامعه است. پرورش این فضیلت ها آموختنی است و کودکان به وسیله آن از آسیب های اجتماعی و روانی مصونیت پیدا می کنند، یکی از وظایف عمده اما فراموش شده والدین است. والدین قادر هستند با آموزش ۷ فضیلت مهم به کودکان، آن ها را برای در پیش گرفتن یک زندگی سالم در آینده آماده کنند.با این مقدمه با این فضیلت های اساسی آشنا می شویم.

فضیلت اساسی

7فضیلت اساسی که نقش مهمی در سالم زیستن افراد دارد، عبارت است از همدلی،وجدان، خویشتن داری، احترام، مهربانی ، بردباری و انصاف که ۳ فضیلت اول یعنی همدلی، وجدان وخویشتن داری سنگ بنای اصلی اخلاق در افراد است.مسعود هنربخش کارشناس ارشد روان شناسی بالینی و کارشناس مسئول دفتر پیشگیری از آسیب های اجتماعی سازمان بهزیستی خراسان رضوی با بیان این مطلب به خراسان ادامه می دهد: اگر کودکان به این سلاح ها مجهز نباشند، به شدت آسیب پذیر می شوند و در برابر دشواری هایی که در جامعه با آن رو به رو می شوند، بی سلاح می مانند.

بنابراین داشتن این فضیلت ها نه فقط در زندگی اجتماعی افراد بلکه در زندگی فردی نیز تاثیر چشمگیری دارد و باعث می شود افراد بتوانند رابطه و رفتارهای با ثبات، معنادار و هدفمندی با دیگران داشته باشند و کیفیت زندگی خود را افزایش دهند. در این جا اشاره وار به هر یک از این فضیلت ها می پردازیم زیرا بسیاری از افراد معنای حقیقی این واژه ها را نمی دانند.

همدلی، وجدان، خویشتن داری

اولین گام برای برقراری ارتباط سالم با دیگران توانایی درک احساسات دیگران است و مفهوم همدلی در همین نکته نهفته است. احساس همدلی به فرد کمک می کند نسبت به نیازها و احساسات دیگران حساس تر باشد و تمایل بیشتری برای کمک به دیگران داشته باشد. همدلی باعث می شود، فرد با دیگران با عطوفت بیشتری برخورد کند و رنج های عاطفی احتمالی دیگران را رفع کند. رفتار آزاردهنده ای در فردی که همدلی دارد، وجود ندارد و وی تلاش می کند نسبت به احساسات دیگران خود را مسئول و متعهد بداند. به گفته هنربخش همدلی مفهومی است که یک نوزاد ۶ ماهه متوجه آن می شود و طبیعی است که سیر رشدی قابل توجهی از نوزادی تا سنین بالاتر دارد.

بنابراین درک اهمیت همدلی در درجه اول برای والدین بسیار حیاتی و مهم است و لازم است والدین خود به این سلاح مجهز باشند و توانایی همدلی کردن را داشته باشند. از سوی دیگر وجدان، همان ندای درونی فطرت انسان است که به فرد این قدرت را می دهد که نادرست را از درست تشخیص دهد. وقتی فردی از مسیر درست خارج شود و به علت انجام عمل غیر اخلاقی احساس گناه کند، در معرض ابتلا به انواع اختلالات روانی قرار خواهد گرفت. با تقویت وجدان فرد می تواند با وجود وسوسه، تحریک و تهییج  شدن به انجام عمل غیراخلاقی، رفتار اخلاقی و صحیح داشته باشد وجدان در حقیقت سنگ بنای صداقت و مسئولیت پذیری افراد است. به نظر می رسد کودک تا ۴ سالگی خود محورانه عمل می کند و دوست دارد کارها را به شیوه ای که خود می خواهد انجام بدهد اما از این سن به بعد یاد می گیرد که برای این که به درد سر نیفتد یک سری کارها را انجام ندهد. در واقع در این سن وجدان بیرونی وجود دارد اما با طی شدن مراحل رشد و تکامل وجدان درونی به تکامل می رسد. اگر وجدان در کودک شکل نگیرد وی هیچ زمان پیامد رفتارهای خود را در نظر نمی گیرد و در مقابل رفتارهای خود مسئولیت پذیری نخواهد داشت.

این کارشناس مسئول سازمان بهزیستی با اشاره به قابلیت بعدی که در حال حاضر به علت غلبه فرزندسالاری در بیشتر خانواده های ایرانی مغفول مانده است، تصریح می کند: خویشتن داری همان ویژگی است که در بیشتر کودکان ما شکل نمی گیرد زیرا کودکان هر تمایل و احساس خود را بلافاصله به رفتار تبدیل می کنند. در واقع در خویشتن داری کودک یاد می گیرد که هر احساس یا تمایل خود را به رفتار تبدیل نکند و خود را کنترل کند.

برای درک مفهوم خویشتن داری می توانیم به ماه مبارک رمضان اشاره کنیم که اوج خویشتن داری افراد است.زیرا در حالی که افراد تمایل به خوردن یا نوشیدن دارند، اما از این کار اجتناب می کنند. فرد خویشتن دار از رفتارهای عجولانه پرهیز می کند و همواره می اندیشد که «دفعه بعدی هم وجود دارد» به عبارتی همه چیز را در «حال» خلاصه نمی کند و برآورده شدن خواسته یا نیازش را به آینده موکول می کند.

این فضیلت به کودکان کمک می کند به خود متکی باشند و کسب استقلال کنند. فرد خویشتن دار قادر است به علت کنترل خواسته هایش فضیلت های دیگری مثل بخشندگی را در خود پرورش دهد.

احترام، مهربانی، بردباری، انصاف

هم چنین کودکان باید یاد بگیرند به دیگران احترام بگذارند و طوری رفتار کنند که دوست دارند با خودشان هم همان رفتار شود. به گفته هنربخش وقتی فضیلتی مثل احترام در کودک پرورش می یابد، از بسیاری از آسیب ها مانند خشونت و بی عدالتی پیشگیری می شود. ثابت شده است که علت افزایش خشونت در روابط زوج باور نداشتن به اصل احترام متقابل در زندگی مشترک است. کودکی که یاد می گیرد به دیگران احترام بگذارد و طوری رفتار کند که دوست دارد با او رفتار کنند هرگز پا را از دایره اخلاق بیرون نمی گذارد. در مهربانی توجه به رفاه و آسایش دیگران اهمیت اساسی دارد و نقطه مقابل خودخواهی است. این فضیلت به فرد اجازه می دهد که دلسوز و غمخوار دیگران باشد و برای آن ها وقت بگذارد. در بردباری فرد می تواند با توانایی و درک عقاید و نظر دیگران و بدون قضاوت ارزشی نسبت به آن ها، بردباری به خرج دهد و در تعامل صحیح با دیگران به سر ببرد.

فرد بردبار بدون پای بندی به تعصبات کورکورانه خود و ضمن احترام به حقوق دیگران تلاش می کند پا را از دایره اخلاق بیرون نگذارد و همراه و همدم دیگران در شرایط دشوار زندگی باشد.

هم چنین در قابلیت انصاف، فرد می آموزد که عادلانه ، منصفانه و بی طرفانه رفتار کند و این انصاف را به ارتباطات انسانی نیز تسری می دهد.در پیش گرفتن بردباری و انصاف باعث می شود که کیفیت روابط انسانی افزایش یابد و با این ویژگی دشواری های زندگی فردی و اجتماعی بهتر رفع می شود.
بازی های رایانه ای خویشتن داری کودکان را ضعیف می کند

بازی های رایانه ای که کودکان انجام می دهند تاثیر مستقیمی بر تضعیف قدرت خویشتن داری آن ها دارد. مسعود هنربخش کارشناس ارشد روان شناسی بالینی با بیان این مطلب به خراسان می گوید: در این بازی ها کودک در فضای مجازی علاوه بر این که در معرض خشونت قرار می گیرد برای کسب امتیاز و شکست رقیب دست به هر رفتاری می زند و قدرت کنترل احساسات و تمایلات خود را از دست می دهد. کودک در این فضا تلاش می کند پیروز شود و به این علت که به شدت در معرض خشونت قرار دارد، حساسیت خود را نسبت به خشونت ورزیدن از دست می دهد و آسیب زدن به دیگران در فضای واقعی هم برایش آسان تر می شود. هنربخش با تاکید بر این که والدین باید نسبت به پرورش فضیلت های اخلاقی در کودکان از سنین پایین اقدام کنند، تاکید می کند: این باور نادرست دیرینه که «بچه ها نمی فهمند» باید از ذهن والدین ایرانی برای همیشه پاک شود و آن ها نسبت به آموزش و پرورش این فضیلت ها از همان دوران کودکی اقدام کنند. متاسفانه هم اکنون برخی والدین نسبت به مسائل تربیتی کودکان کوتاهی می کنند در صورتی که سنگ بنای موفقیت و زندگی سالم کودکان با آموزش این فضیلت ها گذاشته می شود.

منبع: روزنامه خراسان