سلامت نیوز : توفان شن به 100 روستا در سیستان حمله کرده و زندگی روزمره مردم را مختل ساخته است. این درحالی است که دولت کارگروهی برای نجات جان دریاچه ارومیه تشکیل داده اما جان هامون با آب شیرین که تامین‌کننده زندگی کشاورزی و روستایی مردم سیستان است، کم‌اهمیت مانده است. وزش باد شدید و توفان شن برای دومین‌بار متوالی در طی ماه گذشته ادارات زهک و هیرمند را به تعطیلی کشاند و موجب مدفون شدن تعداد بیش از یکصد روستا و روانه ساختن صدها نفر به مراکز بهداشتی و درمانی شد.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان ؛ شدت وزش باد در سیستان طی دو روز گذشته به‌سرعت 100 کیلومتر در ساعت رسید و به‌دلیل محاصره روستاهای منطقه در مسیر شن‌های روان  بسیاری از محورهای مواصلاتی روستاهای هیرمند و زهک مسدود شد. سال‌هاست که توفان شن به‌دلیل خشک شدن دریاچه هامون و تبدیل بادهای 120 روزه به بادهای 180 روزه نفس مردم را گرفته است و روزگار آنها را تیره و تار کرده است. علی ارواحی، کارشناس تالاب به آرمان می‌گوید: «بعد از خشک شدن تالاب هامون با پدیده گردوغبار و ریزگردها روبه‌رو هستیم. مشکلی که به اکوسیستم منطقه و زندگی انسانی آسیب‌هایی وارد آورده است».
 

روستاهایی مملو از شن

توفان شن از روز گذشته آغاز و تا سه‌شنبه ادامه خواهد داشت. مدیرعامل هلال‌احمر سیستان و بلوچستان از امدادرسانی به پنج‌هزار خانوار درگیر توفان شن خبر داد. رسول راشکی، در تشریح جزئیات امدادرسانی به آسیب‌دیدگان سیستان و بلوچستانی در جریان توفان شن، گفت: براثر توفان شن مسیر ارتباطی 78 روستا در منطقه هیرمند مسدود شد. وی با بیان اینکه پنج‌هزار خانوار به‌دلیل وزش توفان‌های شن دچار حادثه شده‌اند به ایسنا گفت: با هماهنگی صورت‌گرفته، 40 تن موادغذایی میان این افراد توزیع شد. مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر سیستان و بلوچستان با بیان اینکه اقلامی همچون برنج، روغن، حبوبات، چای، قند و ... میان این افراد توزیع شده است، افزود: شرایط خاص منطقه‌ای و خشکسالی شمال منطقه و خشک‌شدن تالاب هامون سبب شد که توفان شن همراه با گرد و غبار و شن‌های درشت باشد. راشکی با بیان اینکه معمولا توفان‌های 120 روزه سیستان تا اواخر مردادماه می‌وزید، ادامه داد: وزش این توفان‌ها تا میانه شهریورماه نشان از طولانی‌شدن این توفان‌ها دارد.

مواد غذایی پر از خاک و شن

موسی بزی، یکی از ساکنان شهرستان هیرمند با بیان اینکه حیات انسان‌ها در این منطقه به مخاطره افتاده است، گفت: در خبرها شنیدیم که دولت جدید برای کمک به احیای دریاچه ارومیه کارگروه ویژه راه‌اندازی کرده اما تالاب هامون که حیات انسان‌ها به آن گره خورده است، محروم مانده و کمتر سخنی از آن در میان است. وی گفت: مردم با توفان شن روبه‌رویند، مغازه‌ها تعطیل شده، مواد غذایی پر از خاک و شن است و شبانه‌روز بر سر ما خاک می‌ریزد. او به مهر گفت؛ شرایط ما به گونه‌ای است که نفس کشیدن برای ما سخت شده و تا پشت پنجره‌هایمان از خاک انباشته است اما اقدامی تاکنون برای رهایی ما از این وضعیت نشده است اما مردم انتظار دارند دولت جدید راه‌حلی جدید پیش پای آنها بگذارد. علی عنایت یکی از ساکنان روستای زاهدان کهنه نیز در منطقه سیستان گفت: بسیاری از معابر منطقه پر از خاک شده است و ماشین‌آلاتی برای خاک‌روبی وجود ندارد. وی ادامه داد: بسیاری از کوچه‌ها به دلیل انباشته شدن خاک مسدود شده و مردم از روی پشت‌بام‌ها تردد می‌کنند و در بسیاری از ساعات شبانه‌روز مردم در خانه‌ها محبوس هستند و درصورت فروکش کردن توفان باید روزهای متوالی وقتشان را برای بازکردن راهی برای عبور زنان و کودکان صرف کنند.

بیش از 100 روستا در محاصره شن

در همین حال فرماندار شهرستان زهک از محاصره تعداد 57 روستا به‌دلیل حرکت شن‌های روان در این منطقه خبر داد و گفت: با شدت گرفتن وزش توفان و گرد و خاک در منطقه سیستان، میزان آلودگی هوا ناشی از حرکت شن‌های روان در شهرستان زهک افزایش یافته است.حبیب پیری اظهار کرد: غلظت گرد و غبار و کاهش شعاع دید در طی دو روز گذشته بسیاری از امورات روزمره مردم را مختل و ادارات دولتی را به تعطیلی کشاند. وی با بیان اینکه تعداد دستگاه‌ها و ماشین‌آلات راهسازی در این منطقه کمتر تناسبی با حجم شن‌های روان دارد، اظهار کرد: با این وجود تلاش برای بازگشایی راه‌های مواصلاتی و کمک به مردم روستاهای منطقه ادامه دارد. وی ادامه داد: توفان شن موجب وارد آمدن خساراتی به جایگاه‌های دام، چاه‌های کشاورزی، زمین‌های زراعی و تاسیسات زیربنایی در منطقه شده است.

پیری از ساکنان این منطقه خواست به‌منظور حفظ سلامتی خود به‌ویژه سالمندان و کودکان از تردد غیرضروری خودداری کرده و درصورت حضور در فضای باز از ماسک استفاده کنند. فرماندار شهرستان مرزی هیرمند نیز با بیان اینکه وزش توفان و حرکت ماسه بادی خانه‌های مسکونی 30 خانوار در سه روستای این شهرستان را زیر شن‌های روان مدفون کرد گفت: 35 روستای شهرستان هیرمند هم اینک در مسیر حرکت ریزگردها و توفان شن قرار دارد و ساکنان این مناطق برای تردد با توجه به‌شدت آلودگی هوا دچار مشکلاتی هستند. سلطانعلی دهمرده افزود: بر اساس داده‌های سامانه سنجش آلودگی هوا در بخش قرقری شهرستان مرزی هیرمند میزان غلظت ذرات معلق در هوا طی 24ساعت گذشته در این منطقه به سه هزار و 100 میکروگرم بر مترمکعب رسید که معادل بیش از 20 برابر حد استاندارد جهانی است.

تالاب هامون، کولر شهر زابل

هامون زمانی شرایط طبیعی خودش را داشت. وجود تالاب هامون منجر به تعدیل شدن هوای شهرها و روستاهای اطراف سیستان می‌شد و درواقع هامون نقش کولر شهر زابل را ایفا می‌کرد و باعث می‌شد، ذرات گرد و غبار به‌صورت مستقیم به شهر وارد نشوند. این گفته‌های علی ارواحی، کارشناس تالاب است. وی تاکید کرد: «تغییرات اقلیمی و آب و هوایی یکی از دلایل خشک شدن هامون و سایر تالاب‌هاست. دلیل دیگر، مدیریت منابع آب است. به‌دلیل به‌وجود آمدن خشکسالی در زابل و زاهدان و کمبود آب شرب، تصمیم به ذخیره آب در نیمه چاه‌ها گرفته شد. درحوزه تالاب هامون عمده منابع آب در نیمه چاه‌ها ذخیره می‌شود. ذخیره‌سازی آب توسط نیمه چاه‌ها به خشکی بیشتر هامون دامن زده است و اگر شرایط فعلی به همین شکل پیش برود شاید دیگر هامونی نخواهیم دید.»

مردم سیستان بلوچستان دچار سل و آسم

هدایت‌ا... میرمرادزهی، نماینده شهرستان سراوان از مسئولان ذی‌ربط گله می‌کند که چندان به فکر مردم سیستان و بلوچستان نیستند. این نماینده مجلس نهم به آرمان می‌گوید: «این برای نخستین‌بار نیست که توفان شن گریبان مردم این شهر را می‌گیرد. در روستاهای سیستان بیشترین آمار سل را داریم اما کسی پیدا نمی‌شود وضعیت این استان را ساماندهی کند. تالاب بین‌المللی هامون با ۴۰۰ هزار هکتار وسعت سال‌ها است که اسیر خشکسالی و نامهربانی کشور همسایه شده است و کم‌‌آبی از سال ۷۶ دامن آن را گرفته است». وی تاکید کرد: «به‌عنوان نماینده مجلس بارها در صحن علنی از این موضوع و وضعیت مردم این نقطه از ایران صحبت کرده‌ام. حتی با معاون وزیر نیرو در دولت قبلی به افغانستان رفتم تا از مسئولانشان بخواهیم به تعهداتشان در قبال حقابه هیرمند و تالاب هامون عمل کنند. در دولت روحانی از وزیر امورخارجه، نیرو و مسئولان تقاضا داریم تا درقالب روابط بین‌المللی و پروتکل‌ها با افغانستان بر سر این وضوع به توافقاتی برسند. مردم سیستان و بلوچستان به شکلی مظلومانه با گردوغبار، کم‌آبی و بیماری سروکار دارند. حتی وزیر نیرو حمیدچیت‌چیان قرار است در مجلس حضور پیدا کند و درمورد حقابه ایران و آب‌های مرزی صحبت کند».

راهکارهای جلوگیری از خشکسالی هامون

علی ارواحی، مهندس تالاب در مورد جلوگیری از خشکسالی بیشتر تالاب هامون راهکارهایی را موثر می‌داند: «یکی از عمده‌ترین دلایل خشکسالی هامون، احداث چاه نیمه‌هاست در شرایطی که مصرف آب شرب هم در زابل و هم در زاهدان بیشتر مصرف کشاورزی دارد. از سویی دیگر باید الگوی کشاورزی اصلاح شود و از حالت سنتی تبدیل به کشاورزی پایدار و سالم شود در قالب طرحی که مدیریت منابع آب را هم در نظر داشته باشیم. درواقع شاید اجرای این طرح مدتی طول بکشد اما دارای پایداری است». این کارشناس تالاب تاکید کرد: «مطالعات تامین نیاز آبی دریاچه هامون توسط وزارت نیرو به رسمیت شناخته شود و همین‌طور حقابه دریاچه هامون را مشخص کنیم و پروتکل‌هایی را تنظیم کنیم تا همه بار خشکسالی بر عهده هامون نباشد.همه دستگاه‌ها خود را موظف بدانند تمهیداتی ببینند تا آب شرب صرف مصارف وزارت برق، نیرو و کشاورزی نشود و از خشک شدن این تالاب جلوگیری شود».

افغانستان به تعهداتش پایبند باشد

علی ارواحی معتقد است: «کار مشترک بین ایران و افغانستان یک کار فرامرزی است و افغانستان نقش کلیدی در خشکسالی این منطقه و خشکیدگی هامون دارد اما این مطلب نباید منجر شود که مسئولان و مدیران به وظایف خود عمل نکنند و از همان میزان حقابه اندک هم محافظت به عمل نیاورند».درحوالی تالاب هامون گونه نادری از پرندگان زیست می‌کنند. به‌دلیل شرایط زیست‌محیطی منطقه بسیاری از پرندگان آنجا را برای مهاجرت انتخاب می‌کنند اما حال تالاب هامون خوب نیست و در آستانه خشک شدن قرار گرفته و حالا مردم سیستان هم پا‌به‌پای پرندگان دچار کوچ شده‌اند. خاک بر حلق‌شان نشسته و تا فرق خانه‌هایشان غلبه کرده است.