سلامت نیوز:خانواده بیماران مرگ مغزی با مراحل مشکل و آسیب زننده درک مرگ مغزی روبه‌رو هستندبرخی از افراد هنگام زنده بودن با رضایت قلبی نسبت به دریافت كارت اهدای اعضا اقدام می‌كنند اهدای عضو فرد مرگ مغزی شده به دو صورت ممكن است؛ اول رضایت خانواده و دوم وصیت خود فردبنابر قانون جمهوری اسلامی ایران و اکثریت کشورهای جهان، برای اهدای عضو رضایت اولیای دم ضروری استالبته اجرای وصیت فرد منوط به این است كه تمام وراث مفاد به طور متفق وصیت نامه را بپذیرندپس از فوت این اجازه مبنا و مأخذی برای عدم استفاده وراث از تكالیف و حقوق مقرر در مورد شخص متوفی ندارد
به گزارش سلامت نیوز به نقل از قانون ، شنیدن خبر مرگ مغزی از سوی پزشك، كوهی را بر سر خانواده آوار می‌كند. پزشك می‌گوید بیمار مرگ مغزی شده با دستگاه هم بیش از هشت روز نمی‌تواند زنده بمانداما در حالی كه خانواده در شوك و بهتی عظیم فرورفته‌اند و تحمل دوری از عزیزشان را ندارند، پزشكان بحث اهدای عضو را مطرح كرده و به آن‌ها می‌گویند اگر به فکر بیماران نیازمند باشید، می‌توانید به چند نفر جان دوباره ببخشید. اکنون تصمیم با شماست. حالا خانواده باید تصمیم بزرگی بگیرند و میان مرگ عزیزشان و نجات جان چند بیمار كه مدت‌هاست در انتظار پیوند به سر می‌برند ، یكی را انتخاب كنند؛ انتخابی سخت كه به منزله آزمونی مهم و انتخاب میان مرگ و زندگی بخشیدن است.
تصمیمی به سختی مرگ
اهدای عضو را بایدتصمیمی بسیار سخت برای خانواده‌ها دانست زیرا خانواده بیماران مرگ مغزی با مراحل مشکل و آسیب زننده درک مرگ مغزی روبه‌رو هستند و همزمان با این بحران، با مشکل تصمیم برای اجازه اهدای عضو نیز روبه‌رو می‌شوند كه شرایط بحرانی خانواده، انتخاب و تصمیم‌گیری در این زمینه را سخت‌تر می‌كند و در برخی موارد تصور اینكه شاید عزیزشان دوباره به زندگی بازگردد مانع از انتخاب و تصمیمی درست برای اهدای عضو خواهد شد.
این در حالی است كه برخی از افراد هنگام زنده بودن با رضایت قلبی نسبت به دریافت كارت اهدای اعضا اقدام می‌كنند و تمایل دارند پس از مرگ، اعضای بدن‌شان بتواند به چندین نفر زندگی بخشیده و مرهمی بر آلام افرادی باشد كه سال‌هاست رنج و درد بیماری را به جان خریده‌اند.اما نكته مهم این است كه در بسیاری از موارد با وجود اینكه فرد مرگ مغزی شده در زمان حیات خود با رضایت قلبی كارت اهدای عضو را دریافت كرده اما هنگام بروز مشكل، باید اهدای عضو با رضایت خانوده صورت گیرد كه البته در مواردی نیز با توجه به اینكه فرد در زمان حیات خود رضایت قلبی برای اهدای عضو داشته اما خانواده از این عمل خودداری می‌كنند.
استفتا از فقها
اما نظر فقها در مورد پیوند اعضا چیست؟در این راستا از بسیاری مراجع عظام تقلید از جمله حضرت امام خمینی(ره)، مقام معظم رهبری، آیت ا... فاضل لنکرانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی و آیت ا... صافی و مولانا مطهری (مولوی اهل تسنن) استفتا شده است و ایشان اهدای عضو و پیوند به بیماران نیازمند اعضا را که نجات جان برخی بیماران موقوف برآن است، جایز شمرده‌اند. در عین حال اهدای عضو براساس قانون «پیوند اعضای بیماران فوت‌شده یا بیمارانی که مرگ مغزی آنان مسلم است»، مصوب 17 فروردین سال 1379 مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان، امری قانونی است. آیین‌نامه هیات وزیران نیز نحوه اجرای آن را تبیین کرده است.
رضایت خانواده و وصیت فرد در اهدای اعضا
باید گفت اهدای عضو فرد مرگ مغزی شده به دو صورت ممكن است، اول رضایت خانواده و دوم وصیت خود فرد، اما نباید فراموش كرد كه حتی در صورت وصیت فرد این كار تنها با رضایت خانواده مرگ مغزی شده امكان پذیر خواهد بود. با توجه به این موارد حال این سوال مطرح می‌شود با در نظر گرفتن لزوم رضایت اولیای دم از اهدای عضو دلیل دریافت کارت چیست؟كارشناسان در این زمینه اعتقاد دارند كه کارت اهدای عضو، نشان دهنده آرزوی قلبی فرد در مورد اهدای اعضای بدن خویش است و همین امر می‌تواند با نشان دادن خواسته فرد به اولیای دم، تصمیم‌گیری را برای آن ها در آن زمان حیاتی آسان‌تر كند و درضمن این کارت می‌تواند جنبه فرهنگ‌سازی نیز داشته باشد اما نكته‌بسیار مهمی را كه نباید از نظر دور داشت،
این است كه نزدیکان و خانواده درجریان این امر خداپسندانه یعنی رضایت فرد برای اهدای عضو قرارگیرند تا درزمان فوت فرد، غافلگیر نشوند و آن را مصیبتی افزون بر از دست دادن عزیز خود ندانند؛چراکه بنابر قانون جمهوری اسلامی ایران و اکثریت کشورهای جهان، برای اهدای عضو رضایت اولیای دم ضروری است و حتی با وجود داشتن کارت اهدای عضو درصورت عدم رضایت اولیای دم، اهدای عضو صورت نخواهد گرفت. حال این سوال مطرح است در این زمینه چه اقدامی باید صورت گیرد تا این اقدام خداپسندانه تسهیل شود؟ آیابه لحاظ حقوقی و با تصویب قانون می‌توان دریافت كارت اهدای عضو را به منزله وصیت فرد تلقی كرد؟
علی نجفی‌توانا، حقوقدان و وكیل دادگستری در این زمینه با بیان اینكه پس از فوت شخص، خانواده او طبق قانون می‌توانند مجری وصیت متوفی باشند، به البته اجرای وصیت فرد منوط به این است كه تمام ورثه مفاد به طور متفق وصیت نامه را بپذیرند .در این گونه موارد اگر یك یاچندنفر از ورثه موافق اجرای وصیت‌نامه نباشند، نسبت به سهم آن‌ها باید این مخالفت منظور شود.
این حقوقدان ادامه داد: در مورد اهدای عضو هرچند شخص با دریافت پذیرش كارت مربوطه و موافقت برای اهدای اعضا به نوعی این اختیار را به سازمان مربوطه واگذار می‌كند، اما واقعیت این است كه به دلیل اینكه پس از فوت این اجازه مبنا و مأخذی برای عدم استفاده وراث از تكالیف و حقوق مقرر در مورد شخص متوفی ندارد، پس این ابهام به‌وجود می‌آید كه اجازه مقدم، نافی اختیار موخر باشد یا حقوق موخر كه با توجه به مفاد قانون مدنی و همچنین احكام حاكم بر توارث باید معتبرتر شناخته شود.
اسقاط حقی كه ایجاد نشده
در قانون مجازات اسلامی در یك مورد خاص پیش‌بینی شده است در صورتی كه شخصی مجروح و مصدوم شده و در حالت قبل از فوت قرار دارد، می‌تواند جانی را از مجازات قصاص معاف كند. نجفی‌توانا با بیان این مطلب تصریح كرد: البته در این زمینه میان فقها و حقوقدانان اختلاف‌نظر وجود دارد كه آیا می‌توان حقی كه ایجاد نشده است، اسقاط كرد.
بعضی معتقدند اقدام این فرد، اسقاط ما لم یجب است ( به معنی از بین بردن چیزی بوده که هنوز واجب و لازم نشده است)پس نمی‌توان قبل از آنكه امری به‌وجود آمده باشد نسبت به آن اعمالی مانند واگذاری، صلح یا عفو واقع شود. اما برخی دیگر معتقدند همین كه سبب ایجاد آن امر به وجود آمد، ما می‌توانیم نسبت به واگذاری، عفو یا هرنوع استفاده دیگری اقدام كنیم.
نجفی‌توانا با بیان اینكه البته مقایسه این‌دو ، چندان به ظاهر منطقی نیست اما واقعیت این است كه در آن مورد خاص نیز قانونگذار مقرر كرده تا جانی بتواند حقوقی را كه بعد از مرگ او به‌وجود می‌آید، مورد عفو یا بخشش قرار دهد،خاطرنشان كرد: در مورد اعضای بدن نیز شاید با اعمال «قاعده قیاس» بتوان این حق را برای شخص قائل شد تا اختیار واگذاری اعضای بدن خود را داشته باشد تا بعد از فوت فرد، سازمان اهدای عضو، مجاز به استفاده از اعضای شخص متوفی باشد. اما در مقابل به نظر می‌رسد كه نمی‌توان حقوق وراث را ساقط كرد یا برای حقی كه ایجاد نشده،
این اختیار را به متوفی كه در زمان زنده بودنش مالك جان خود بوده اما بعد از فوت دیگر از خود چنین اختیاری ندارد، این امر را موجبی برای سلب حقوق وراث تلقی كنیم. هرچند از لحاظ رعایت اصل نوع دوستی و منافع اجتماعی می‌توان اعطای این حقوق را پذیرفت اما به نظر می‌رسد از لحاظ قانونی نقطه قوت به حدی است كه محروم كردن وراث از اعمال چنین حقی بسیار آسان نباشد.
نجفی توانا در پاسخ به این سوال كه آیا قانونگذار می‌تواند به لحاظ قانونی و حقوقی دریافت كارت اهدای عضو را به منزله وصیت فرد تلقی كند،خاطرنشان كرد: در مورد قانون‌گذاری بی شك این حق برای نمایندگان مجلس محفوظ است كه با تغییر قوانین در این زمینه ضوابطی را به تصویب برسانند كه این حق از وراث سلب شود، اما با توجه به موازین فقهی و سابقه‌ای كه در قوانین ما وجود دارد، این اقدام شاید نوعی بدعت در حقوق شناخته شده افراد و در فقه و قانون باشد؛ به همین دلیل نیز می‌توان پیش‌بینی كرد كه چنین حركتی با چالش‌های اجرایی مواجه شود.
تسهیل شرایط اهدای عضو
امروز به بركت پیشرفت‌های گوناگون در زمینه علم پزشكی بسیاری از اعضای بدن از جمله قلب، ریه‌ها،کبد، روده‌ها، لوزالمعده و کلیه‌ها قابل پیوند هستند. علاوه بر این اعضا، برخی از بافت‌های بدن نیز می‌توانند به بدن فرد بیمار انتقال یابد. همچنین با اهدای قرنیه نیز می‌توان بینایی رابه فردی که دچار صدمه شدید به چشم شده باز گرداند و به عبارتی آلام و دردهای فرد بیمار را تسكین بخشید. در این راستا باید گفت با توجه به فرهنگ‌سازی‌های صورت گرفته در مورد اهدای اعضا و روشن شدن آثار مثبت آن بر همگان، تعداد زیادی از افراد با ثبت‌نام و دریافت كارت اهدای عضو، خواهان این هستند كه به برخی از بیماران زندگی دوباره ببخشند. این درحالی است كه برخی از خانوداه‌های این افراد،تن به رضایت به اهدای عضو نداده و این عمل را به مثابه مثله‌كردن عزیزان خود می‌دانند. پس به نظر می‌رسد با وجود تلاش‌های فراوان برای تبیین فرهنگ اهدای عضو و زندگی بخشیدن دوباره به بیمارانی كه رنج و درد بسیاری را تحمل می‌كنند اما این اقدامات كافی نیست؛ به طوری که براساس آمارها، خانواده‌های ایرانی در زمان رویارویی با عزیز مرگ مغزی شده خود، یا رضایت نمی‌دهند یا به سختی رضایت می‌دهند.پس لازم است در این زمینه از سوی مسئولان اقدامات قانونی و حقوقی لحاظ شود تا خانواده‌ها رغبت بیشتری برای این عمل خداپسندانه داشته باشند.
روند اهدای عضو در برخی از كشورها
وقتی فردی دچار مرگ‌مغزی می‌شود، همه اعضای بدنش کار می‌کند و فقط مغز دچار مرگ شده و در این حالت فرد هرگز به زندگی برنمی‌گردد. در این بین شاید اهدای عضو عاقلانه‌ترین و البته انسانی‌ترین کاری باشد که خانواده بیمار مرگ مغزی می‌توانند انجام دهند و زندگی‌بخش چندین بیمار نیازمند عضو باشند. اهدای عضو امری مرسوم در بسیاری از کشورهاست؛ برای نمونه به اختصار به چگونگی اهدای اعضا در چند كشور جهان می‌پردازیم.
چین
زمان انتظار برای پیوند عضو در چین تنها چندروز است درحالی‌که در دیگر کشورها باید چند ماه در نوبت بود تا بتوان عمل پیوند صورت گیرد. به همین دلیل در مدت دو سال، بیش از ٤٠٠نفر آمریکا را برای دریافت پیوند کبد ترک کردهاند که از این تعداد حدود ٤٠درصد آن‌ها ساکنان ایالت‌های کالیفرنیا و نیویورک بوده و اکثر آن ها نیز به کشور چین سفر کردهاند.
برزیل
در كشور برزیل طی کمپینی که توسط باشگاه ورزشی رسیف ایجاد شده ، لیستی از افرادی که در انتظار پیوند عضو هستند، تقریبا به صفر نفر برسد. درحالی که در برزیل به افراد کارت اهدا عضو داده می‌شود و قانونی وجود دارد که خانواده اشخاصی که می‌میرند می‌توانند برای رضایت اهدای عضو بدهند، اما با این حال روند اهدای عضو در این کشور رو به کاهش است.
اتریش
در کشور اتریش فردی که نمی‌خواهد اعضای بدنش را اهدا کند، باید مخالفت خودش را پیش از مرگ اعلام کرده باشد؛ در غیراین‌صورت در صورت بروز مرگ مغزی حتما اعضای قابل‌پیوند او برداشته می‌شوند. البته این اقدام هم مخالفت‌های زیادی به همراه داشته است. بسیاری از افراد آن را نوعی اجبار می‌دانند و معتقدند پزشکان نباید درباره چنین موضوعی تا این حد خودسرانه عمل کنند.
ژاپن
نرخ اهدای عضو در ژاپن به‌طور قابل توجهی پایین‌تر از کشورهای غربی است. این موضوع به دلایل فرهنگی موجود در ژاپن و همچنین برخی بی‌اعتمادی‌ها نسبت به طب غربی است که باعث شد در سال۱۹۶۸ قانونی برای ممنوعیت پیوند عضو در این کشور اجرا شود اما بعد از 30سال از آن قانون در سال۱۹۹۷، ژاپن قانونی را برای اهدای عضو تنظیم کرد که در آن افرادی که دچار مرگ مغزی می‌شوند، می‌توانند اعضای بدن خود را اهدا کنند.
نظر شما