به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همشهری، گرچه مدیریت شهری از کاهش مخاطرات زلزله به دلیل پایش ساختمان‌های ناایمن و نوسازی بافت فرسوده سخن می‌گوید، اما برخی متخصصان ارزیابی‌های نگران‌کننده‌ای از میزان خسارت مالی و جانی ارائه می‌دهند و برخی وقوع آن را مصادف با فاجعه‌ای انسانی می‌دانند.
علیرضا زاکانی آب پاکی را روی دست همه می‌ریزد و به روشنی می‌گوید زلزله تهران جزو چهار مخاطره اصلی محسوب می‌شود و در کنار آن باید به موضوع بافت‌های ناپایدار شهری نیز توجه کرد. البته که در ادامه توضیح می‌دهد که این مسأله را باید به عنوان فرصت هم نگاه کرد، چون تهران 129 ساختمان مسکونی و تجاری ناایمن مشابه پلاسکو دارد.
همچنین 4هزار و 500 هکتار بافت فرسوده و 12هزار هکتار بافت ناپایدار در تهران سبب شده تا مسأله زلزله احتمالی پایتخت را جدی‌تر نشان دهد. شهردار تهران معتقد است که باید ساختمان‌های ناایمن را رصد و در این راستا تیم‌های ارزیاب برای ساختمان‌های بالای 6 طبقه را راهی مناطق تهران کرد و از صدور شناسنامه ایمنی برای ساختمان‌های شهر تهران خبر داد.سایر مسئولان کشور نیز نگاه ویژه به وضعیت ساختمان‌های پایتخت برای کاهش مخاطرات دارند.
مراقب زلزله 8 ریشتری در ساخت‌وسازها باشید!
محمدحسن نامی، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران کشور گسل شهرری، گسل مرکزی و مشا را سه گسل تهران عنوان می‌کند و معتقد است که در فرآیند ساخت‌وسازها باید به این موضوع توجه شود. «استفاده از مصالح ساختمانی مناسب و متناسب برای حداقل زلزله‌های 8 ریشتری می‌تواند مخاطرات زلزله را کاهش دهد.»
تهران ایمن‌تر شده!
به نظر می‌رسد وضعیت ساختمان‌های پایتخت را باید به طور جدی مورد رصد قرار داد. علی نصیری، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران به وضعیت تاب‌آوری تهران هنگام زلزله اشاره می‌کند: «اینکه بگوییم تاب‌آوری تهران تا چه حد است، باید مطالعه‌ای وجود داشته باشد. حدود 4500 بافت فرسوده و 12هزار هکتار بافت ناپایدار در مجموع داریم. اینها نقاط آسیب‌پذیر هستند.»
او بیان می‌کند: «سامانه تخمین خسارت ما در برابر زلزله تهران در سال 84 عددی را به لحاظ تعداد کشته و مصدوم نشان داد و در حال حاضر این عدد نسبت به سال 84 ، 30درصد کاهش دارد که نشان‌می‌دهد در مسیر 16ساله شهر تهران درمجموع 30درصد ایمن‌تر شده است. شهر رو به بهترشدن است. این 12هزار هکتار عدد زیادی برای شهر است و اگر زلزله بزرگ‌تر از 6.5 رخ دهد، دچار مشکل می‌شویم.»
وجود ساختمان‌های ناایمن تنها در هنگام آتش‌سوزی برای شهروندان دردسر درست نمی‌کند. تهران 129 ساختمان ناایمن دارد که لیست آنها اعلام نخواهد شد و شهردار تهران معتقد است اگر ساختمان‌های ناایمن را اعلام کنیم کسی در شهر نمی‌ماند. «لیست اعلام‌کردن کار اشتباهی است و اگر لیست ارائه کنیم از فردا کسی در شهر نمی‌ماند. مهم این است که این ساختمان‌ها ایمن شوند.
در گذشته به همه چیز به‌صورت تک‌بُعدی نگاه می‌شد و مشکل این ساختمان‌های ناایمن تنها از لحاظ آتش‌نشانی بررسی شده، اما همه چیز ایمنی آتش‌نشانی نیست. در حال حاضر ۲۲گروه از ۹ دستگاه دست‌به‌دست هم داده‌اند تا ساختمان‌های بالای 6 طبقه شناسنامه‌دار شوند. این کار را از ساختمان‌های بلند آغاز می‌کنیم و تا ساختمان‌های با طبقات پایین‌تر ادامه پیدا می‌کند.»
بیشتر مسئولان بر وضعیت ساخت‌وسازهای ناایمن و بافت فرسوده تهران هنگام وقوع زلزله اشاره می‌کنند. ممکن است برخی اقدامات برای ساعات پس از زلزله در نظر گرفته شود، ولی همیشه می‌گویند پیشگیری بهتر از درمان است. اما تهران پس از حل برخی مشکلات چقدر آمادگی برای کاهش مخاطرات دارد؟
20 درصد میزان آمادگی در برابر زلزله قوی
رضا کرمی‌محمدی، رئیس سابق سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران به وضعیت تاب‌آوری پایتخت در برابر زلزله اشاره می‌کند: «تاب‌آوری مولفه‌های مختلفی دارد. یکی از این مولفه‌ها، شدت زلزله مورد نظر است. میزان آمادگی تهران در برابر زلزله بستگی به‌شدت آن دارد. اگر زلزله‌ای کوچک و متوسط مدنظر باشد، می‌توان گفت ما تا 80-70درصد تاب‌آوری خواهیم داشت.»
او بیان می‌کند: «اما اگر با زلزله بزرگ بالای 6.5 تا 7 ریشتر مواجه باشیم، با امکانات فعلی آمادگی زیادی نداریم و بعید است در یک سال اخیر هم شرایط از دوره گذشته بهتر شده باشد.»
کرمی‌محمدی می‌گوید: «مطالعات نشان داده‌اند که چنانچه زلزله قوی در تهران بیاید، تنها 20درصد آمادگی برای مواجهه با آن وجود دارد. هماهنگی میان دستگاه‌های مختلف در میزان و ابعاد لازم وجود ندارد.»
ساختمان‌های قدیمی‌تر مثلا قبل از دهه 80 آسیب‌پذیرتر هستند
کرمی‌محمدی به نبود هماهنگی میان دستگاه‌های مختلف اشاره می‌کند: «برخی نهادها مثل وزارت نیرو و بهداشت نقش اصلی در افزایش تاب‌آوری در برابر زلزله تهران دارند. شهرداری هم با توجه به سازماندهی و گستره‌ای که در تهران دارد، نقش بسیار مهمی دارد.»
او از وضعیت ساختمان‌های تهران می‌گوید: «اگر به‌طورکلی براساس اینکه چه ساختمان‌هایی بعد از ابلاغ آیین‌نامه 2800 ساخته شده‌اند بخواهیم بیان‌کنیم می‌توانم بگویم ساختمان‌های قدیمی به‌ویژه آنهایی که قبل از دهه 80 ساخته شده‌اند، ساختمان‌های آسیب‌پذیرتری هستند.»
به گفته رئیس سابق سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران مطالعات انجام‌شده، پیش‌بینی‌های وحشتناکی در مورد وضعیت تهران بعد از زلزله قوی ارائه داده‌اند.
بیشتر افراد به وضعیت ساختمان‌های فرسوده اشاره می‌کنند، اما جالب است بدانید ساختمان‌های نوساز هم در معرض خطر هستند، چراکه همه‌جوانب ساختمانی و شهرسازی برای انجام آن در نظر گرفته نشده است و شهرداری‌ها با نگاه سودآوری ساختمان‌های خطرناک را به شهر هدیه داده‌اند.
ساختمان‌های نوساز هم در برابر زلزله مصون نیستند
مهدی زارع، استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی در رابطه با وضعیت پایتخت بیان می‌کند: «مشخصه تهران این است که از نظر تیپ شهرسازی جاهای مختلف با هم متفاوت است. مثلا در جاهای مرکزی، جنوب‌شرق و جنوب‌غرب تهران، محدوده بازار تهران و مناطق 16،12،9،10 و 17 مساحت زیادی از بافت‌های فرسوده را می‌بینیم و بخش‌هایی از مناطق 1،22 و 5 مناطقی هستند که بافت تازه‌ساز بوده و در دو دهه اخیر توسعه پیدا کرده، ولی باعث نمی‌شود بگوییم تمام بافت‌های جدید مناطق 1 و 22 چون نوساز هستند، الزاما در خطر زلزله نیستند. اینگونه نیست.»
هشدار؛ برج‌های دوقلوی ولنجک روی تقاطع گسل شمال تهران است
زارع نسبت به برخی از ساخت‌وسازها انتقاد می‌کند: «تمام مجتمع‌های مناطق شمال شهر تهران به‌ویژه برج‌هایی که در شیب‌ها و دامنه احداث شده‌اند و آنهایی که روی پهنه گسل هستند، توسعه در حریم گسل‌های فعال داده شده و توسعه آنها در 10 سال اخیر رخ داده است.»
این استاد زلزله‌شناسی با ذکر مثال، ساخت‌وساز دهه‌های اخیر را زیرسوال می‌برد: «در شمال محله ولنجک که منطقه اعیان‌نشینی است و درست جایی که گسل شمال تهران رد می‌شود، دو برج دو قلو درست روی گسل تهران در مجاورت رودخانه ولنجک، انتهای کوچه مسجد احداث شده است. از نظر احداث در دامنه به‌خاطر ناپایداری دامنه‌ها، مجاورت در رودخانه و اینکه روی گسل شمال تهران واقع شده جای بسیار خطرناکی تلقی می‌شود.»
توسعه دانشگاه علوم تحقیقات روی گسل شمال تهران است
زارع می‌افزاید: «سال 93 تا 96 شروع به ساخت کردند و سال‌های 97 و 98 کامل ساخته شد. تمام شهرک‌ها در این مناطق مانند شهرک نفت و ساختمان‌هایی که در شمال پونک و شهرک مرادآباد ساخته شد یا توسعه دانشگاه علوم تحقیقات روی فرادیواره گسل شمال تهران هستند. آنها علاوه بر اینکه روی دامنه توسعه پیدا کردند و مشکل دارد؛ آسیب‌هایی به لحاظ ناپایداری دامنه‌ای و لغزش دارد و همه اینها روی فرادیواره گسل شمال اثر گذاشته و اضافه بار دارد.
هشدار زلزله برای شمال تا جنوب تهران؛ از ولنجک تا شهرری و بهشت زهرا
این استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی به سایر مناطق ناایمن تهران اشاره می‌کند: «این ساخت‌وسازها در جاهای دیگر هم وجود دارد. بالاترین نقطه کوی دانشجو و در شمال ولنجک تماما روی فرادیواره گسل شمال تهران قرار دارد.»او معتقد است این اتفاقات تنها در شمال تهران نیست، بلکه در مناطق جنوبی هم وجود دارد: «این رخدادها در جنوبی‌ترین نقاط تهران یعنی شمال صالح‌آباد و آنجایی که بزرگراه بهشت زهرا به تهران می‌رسد هم وجود دارد.
در برخی از این خانه‌ها یعنی جنوبی‌ترین نقطه پایتخت آپارتمان‌های 8 تا 12 طبقه احداث شده که قسمت زیادی از آنها روی خاک نرم بوده و در این آپارتمان‌ها جمعیت زیادی زندگی می‌کنند.» زارع می‌گوید: «اگر یکی از اینها آسیب ببیند، می‌تواند آسیب بزرگ‌تری ایجاد کند. در دولت‌آباد شهرری هم اینگونه است.
در حاشیه بزرگراه امام علی و بزرگراه شهید آوینی نیز به همین ترتیب آپارتمان‌سازی گسترده روی خاک نرم صورت گرفته و این اضافه بار در دو دهه اخیر به دلیل سود اقتصادی رخ داده است. با یکی دو کار خوب این اشتباهات را نمی‌توان تصحیح کرد.»این استاد زلزله‌شناسی معتقد است که «شهرسازی ناپایدار اتفاقی است که می‌ماند و قابل ترمیم نیست. هر چقدر سامانه‌های مدرن و پایگاه مدیریت بحران به تهران اضافه کنید، این مشکلات در جای خود می‌مانند و به گرفتاری‌های دائمی تهران افزوده‌اند.»
در کدام مناطق تهران منتظر زلزله مهم باشیم؟
او در مورد وضعیت تهران توضیح داد: «تغییرات را مدام رصد می‌کنیم، تغییرات لرزه‌ای چیزهایی نیستند که در بازه کوتاه قابل هشدار باشند. به طور کلی همچنان تاکید داریم که در تهران مخصوصا در مناطق شمالی و مرکزی و بخش‌هایی در جنوب تهران جاهایی داریم که زلزله مهمی رخ نداده و حتما باید منتظر زلزله مهم باشیم، ولی برآورد زمانی نداریم.»
زارع در پاسخ به این سوال که چند ساختمان ممکن است در زلزله بزرگ تهران سقوط کند، می‌گوید: «عددی را هیچ کس نمی‌تواند در مورد سقوط ساختمان‌های تهران ارائه دهد، ولی ارزیابی‌ها نشان داده است که در جاهای مختلف شهر که از نیمه مرکز به سمت جنوب یعنی غیر مناطق 1 تا 5 و 21 و 22 سایر مناطق یعنی 6،7،8،9،10،11،12،13،14،15،16،17،18،19،20 مناطقی هستند که آسیب قابل ملاحظه‌ای خواهند داشت.» این استاد دانشگاه می‌افزاید: «جاهایی که بیشترین آسیب را در ارزیابی‌ها نشان داده است از نظر ساختمان مسکونی مناطق 14،15،16،17 و 13 هستند و از نظر مناطق کسب‌وکار، مناطق 12 و 18 و 19 و 20 بیشتر در معرض آسیب هستند. البته منطقه 20 از نظر مسکونی و تجاری تحت تاثیر قرار دارد.»
جلوی ساخت‌وسازهای غیراصولی را بگیرید
تهران شاهد مخاطرات بسیاری است که یکی از این مخاطرات زلزله بزرگی است که متخصصان انتظار آن را دارند. ساخت‌وسازهای ناایمن، بافت فرسوده و عدم توجه به اصول شهرسازی باعث شده این روزها همه مناطق تهران در بحران پس از زلزله به سر ببرند. برخی افراد می‌گویند که ساختمان‌های قبل دهه 80 ناایمن‌تر از بعد از آن هستند و برخی دیگر می‌گویند ساختمان‌های نوساز چنان تعریفی ندارند و در این میان به نظر می‌رسد شهرداری‌ها باید دست ساخت‌وسازهای غیراصولی را از سر پایتخت کوتاه کنند تا عمق فاجعه بیشتر نشود.
نظر شما