به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه پیام ما ،سد نهند در استان آذربایجان‌شرقی در شهرستان «هریس» و شمال شهر تبریز نزدیکی روستای «نهند» و «تازه کند» قرار گرفته است. این سد از نوع خاکی با هستۀ رسی مرکزی و با حداکثر ارتفاع ۳۵ متر بر روی رودخانۀ نهند احداث شده است و جزء حوضه‌های آبی دریاچه ارومیه محسوب می‌شود. آب این رودخانه از چشمه‌های موجود در بالادست و نیز بارش برف و باران تأمین می‌شود و هیچ کارخانه و معدنی در بالادست این رودخانه وجود ندارد که کیفیت آب پشت سد را تهدید کند.

به‌همین خاطر و به‌دلیل نزدیکی به شهر تبریز، این سد با هدف تأمین بخشی از آب شهر تبریز احداث شد. اما به‌نظر می‌رسد برخی دخالت‌های انسانی، برای حجم ذخیرۀ آب پشت این سد مشکلاتی ایجاد کرده است. نظر به گزارش‌های ارائه‌شده از سوی آب منطقه‌ای استان آذربایجان‌شرقی، حجم آب ورودی به مخازن ۱۲ سد در نیمۀ اول سال آبی جاری (اول مهر ۱۴۰۱تا ۱۵ اسفند ۱۴۰۱) در مجموع هفت درصد کمتر شده است و از دو میلیون و ۳۴۶.۴ هزار مترمکعب در مدت مشابه سال آبی گذشته، به دو میلیون و ۱۸۵.۲ هزار مترمکعب کاهش یافته است.

کمترین پرشدگی حجم مخزن سدها در استان به دو سد «نهند» و «ارسباران» با ۱۶ درصد اختصاص دارد و این دو سد در مجموع ۷.۴۶ میلیون مترمکعب آب دارند.مشاهدات میدانی در طول ۵ سال اخیر شاهد افزایش فروش زمین‌های کشاورزی به شهروندان تبریزی و ادامۀ تبدیل زمین‌ها به ویلاهای استخردار است. بنابراین، ذخیرۀ آب در بالادست رودخانه نهند به‌خصوص در زمین‌های «قیزیل قیه» روستاهای نهند، «محمودآباد» و «آغداش» افزایش یافته است.

باتوجه‌به اینکه سد نهند با هدف تأمین بخشی از آب شهر تبریز احداث شده است، با ادامۀ روند کاهش ورود آب به این مخزن عملاً در آینده به یک پروژۀ شکست‌خورده تبدیل می‌شود؛ چرا که تغییر اقلیم در کشور و به‌خصوص استان آذربایجان‌شرقی در سال‌های اخیر یکی از عوامل مهم کاهش آب‌های ورودی به پشت سدها بوده است که اثرات آن کاملاً حس می‌شود. اما فارغ از تغییر اقلیم و با نگاهی کارشناسی و متفاوت به این مسئله متوجه می‌شویم که عوامل انسانی نیز بخشی از دلایل کاهش ورود آب به پشت سد نهند است.

امروزه شهروندان شهرهای بزرگ همانند کلانشهر تبریز برای رهایی از آلودگی هوا و هیاهوی شهری،برای سفرهای کوتاه یک‌روزۀ آخرهفته و چندروزه برای تأمین آرامش روحی و داشتن محیطی به دور از ترافیک و هیاهوی شهری اقدام می‌کنند، این روند ادامه‌دار باعث شد تا شهروندان به فکر سرپناهی در سفرهای آخرهفتۀ خود باشند. خرید زمین و احداث ویلاها در فواصلی به دور از شهر و هرگونه آلودگی‌های شهری، روشی بود که شهروندان از آن استقبال کردند.

روستای نهند و مزارع و مراتع اطراف آن به‌دلیل داشتن آب‌وهوای سالم و کوهستانی با منابع آبی دائمی و از همه مهمتر نزدیکی به شهر تبریز، یکی از محل‌های پرطرفدار برای ویلاسازی است. خریداران زمین، با احداث ویلاها و کاشت درخت و ایجاد فضای سبز باعث شدند برای رفع نیاز آبی درختان، برداشت آب از سرشاخه‌های رودخانه صورت گیرد که این عمل باعث کاهش یا در مواقعی قطع آب ورودی به سد نهند (خصوصاً در فصول بهار و تابستان) شود.

این اقدامات و افزایش تعداد ویلاها و تغییر زمین‌های کشاورزی به ویلاها و باغات باعث شد در بالادست رودخانه کشمکش بین صاحبان ویلاها بر سر آب برای آبیاری درختان افزایش یابد که درنهایت و به‌مرور زمان، صاحبان به این نتیجه رسیدند که بهترین اقدام برای کاهش تنش‌ها، احداث مخازن ذخیرۀ آب (استخرهای آب) در داخل ویلاهای محصورشده است.

اهالی، بهترین زمان ذخیره‌سازی آب در داخل ویلاها را مواقعی می‌دانند که حجم آب رودخانۀ منتهی به سد نهند به‌دلیل ذوب برف و بارش باران بیشتر است. این ذخیره‌سازی‌ها در فصول بارندگی و با افزایش دبی رودخانه به‌خصوص در فصل تابستان، همراه با زمان رویش گیاهان رونق بیشتری به خود می‌گیرد که صاحبان ویلاها برای برداشت آب از رودخانه دست به انحراف مسیر رودخانه به سمت ویلاها می‌زنند.

مشاهدات میدانی در طول ۵ سال اخیر شاهد افزایش فروش زمین‌های کشاورزی به شهروندان تبریزی و ادامۀ تبدیل زمین‌ها به ویلاهای استخردار است. بنابراین، ذخیرۀ آب در بالادست رودخانه نهند به‌خصوص در زمین‌های «قیزیل قیه» روستاهای نهند، «محمودآباد» و «آغداش» افزایش یافته است. به‌طوری‌که برای رقابت در ذخیره‌سازی آب، صاحبان ویلاها اقدام به احداث استخرها با عمق بیشتر و وسعت بیشتر می‌کنند و این عمل می‌تواند یکی از عوامل کاهش ورود آب به سد نهند در کنار تغییر اقلیم باشد.

برای کنترل آب‌های ورودی به سد نهند و تأمین بخشی از نیاز آبی شهر تبریز لازم است ادارات مربوطه در این مورد حساسیت‌ زیادی داشته باشند؛ چرا که علاوه‌بر سد نهند، دریاچه ارومیه در پایین‌دست رودخانۀ نهند با احداث این سد سهم خود را از دست داده است و حتی با گسترش ویلاها و باغات در بالادست، امید برای رهاسازی مازاد آب پشت سد و یا سرریز این سد از دست رفته است.