نخست اینکه رفتارهای اجتماعی هدفمندند. ما از این رفتارها برای کسب نتایج مطلوب استفاده می کنیم. و بنابراین برخلاف سایر رفتارها که اتفاقی یا غیرعمدی هستند؛ مهارتهای اجتماعی هدف دارند.
مؤلفه های مهارت اجتماعی در ارتباطات بین فردی در مددکاری اجتماعی
به عنوان مثال وقتی شخص “الف” می خواهد شخص “ب” را به ادامه صحبت تشویق کند، به وی نگاه می کند، سرش را تکان می دهد و بی آنکه صحبتهای شخص “ب” را قطع کند از صداهای زیر لب (اوهوم)، (هوم) و (آهان) استفاده می کند.
در اینجا این رفتارها با هدف تشویق طرف مقابل به صحبت انجام می شوند. اسپستزبرگ و کوپاچ (۱۹۸۴، ص ۴۱) در این بحث از کفایت افراد در روابط میان فردی متذکر می شوند که مهارتها تواناییهایی هستند که هدفها را برآورده می سازند، حال این اهداف می توانند اختصاصی (به عنوان مثال، صحبت بدون لرزش صدا) و یا کلی (مثلاً، انجام صحیح آداب احوالپرسی) باشند.
سگرین و دیلارد (۱۹۹۳، ص۷۶) تعریف مشابهی ارائه می دهند: مهارت اجتماعی عبارت است از توانایی دستیابی صحیح و مناسب به اهداف.
دومین ویژگی رفتارهای اجتماعی ماهرانه بهم مرتبط بودنِ این تواناییهاست. یعنی آنها رفتارهای متفاوتی هستند که به منظور دستیابی به هدفی ویژه مورد استفاده قرار میگیرند و ما، بطور همزمان از آنها استفاده می کنیم. در مثال قبلی که شخص “الف” قصد داشت “ب” را تشویق به صحبت کند، ممکن است در حین صحبتهای شخص “ب” به او لبخند بزند، سرش را تکان دهد، به چشمهای اون نگاه کند و از صداهای زیر لب استفاده کند، و شخص “ب” نیز هر یک از این رفتارها را علامت تمایل طرف مقابل به ادامه صحبتهای خودش تلقی کند. از آنجا که این رفتارها هدفی مشترک دارند، پس به هم مرتبط و متقارن می باشند.
سومین ویژگی مهارتهای اجتماعی متناسب بودنِ آنها با وضعیت است. فردی از لحاظ اجتماعی ماهر است که بتواند رفتارهایش را متناسب با انتظارات دیگران تغییر دهد. به این ترتیب داشتن ارتباط ماهرانه بستگی به استفاده صحیح (از لحاظ بافتی) و تسهیل کننده (از لحاظ رفتاری) از شیوه های برقراری ارتباط مناسب و کارآمد با دیگران دارد. شواهد نشان می دهد متخصصانی که شغل آنها ایجاب می کند سبک تعاملی خاصی داشته باشند؛ در سایر روابط خود با مشکل روبرو می شوند. برای مثال معلمان مجربی که مجبورند نقش مشاور را هم بازی کنند با اشکال روبرو می شوند.
چهارمین ویژگی این تعریف آن است که مهارتهای اجتماعی در واقع واحدهای رفتاریِ مجزا هستند. فردی که از لحاظ اجتماعی مهارت دارد: قادر است رفتارهای مختلف و مناسبی داشته باشد. او این تواناییهای اجتماعی را در قالب عملکرد رفتاری پی ریزی می کند. این نکته یکی از ویژگیهای بارز ارتباط اجتماعی ماهرانه است.
پاسخ های اجتماعیِ ماهرانه سلسله مراتبی دارند. در این سلسله مراتب عناصر بزرگی مثل مصاحبه و واحدهای کوچکتری همچون نگاه کردن به مصاحبه گر و پاسخدهی به پرسشها وجود دارد. او می گوید با آموزش دادن این پاسخهای کوچکتر، می توان مهارتهای اجتماعی را ارتقا داد.مؤلفه های مهارت اجتماعی در ارتباطات بین فردی در مددکاری اجتماعی
پنجمین جنبه این تعریف، آموختنی بودن مهارتهای اجتماعی است. در حال حاضر تمامی محققان اتفاق نظر دارند که اکثر رفتارهای اجتماعی آموختنی هستند؛ زیرا کودکانی که در بین انسانها بزرگ نشده اند از لحاظ اجتماعی رفتارهایی متفاوت و نامقبول دارند و قادر به تکلم نمی باشند. همچنین شواهد نشان می دهند کودکانی که محیط خانوادگی گرمی نداشته اند؛ رفتار اجتماعی نامقبولی دارند.مؤلفه های مهارت اجتماعی در ارتباطات بین فردی در مددکاری اجتماعی
بندورا (۱۹۸۶) در نظریه شناختی اجتماعی خود می گوید تمامی رفتارها بجز رفلکس های اولیه (مثلا پلک زدن) آموختنی هستند. این یادگیری اجتماعی از طریق مدل سازی و تقلید رفتارهای بزرگسالانی چون والدین، معلمان، همشیران یا همسالان صورت می پذیرد. کودکان در دوران طفولیت مثل والِد همجنس خود راه می روند و صحبت می کنند. اما بعدها گویش همسالان خود را یاد میگیرند و در صحبت از آنها پیروی می کنند.
دومین عنصر اصلی نظریه بندورا، تقویت هایی است که دیگران در قبال رفتارهای فرد بروز می دهند. به عنوان مثال والدین برخی از رفتارهای کودکان را تشویق می کنند و برخی دیگر را نادیده گرفته و تشویق نمی کنند. بطور کلی کودکان رفتارهایی را که جهت انجامشان تشویق شده بشند یاد میگیرند و انجام میدهند. بنابراین فیدبک نقش تعیین کننده‌ای در عملکرد موثرتر دارد.
کالینز و کالینز (۱۹۹۲، ص۵) می گویند اگر در مورد کیفیت رفتارهایتان فیدبک دقیقی نگیرید ممکن است یک اشتباه را بارها تکرار کنید. این نوع مهارتها بدون فیدبک بهبود نخواهند یافت حتی برخی شواهد نشان می هند بدون فیدبک ممکن است این مهارتها را به تدریج از دست بدهیم.مؤلفه های مهارت اجتماعی در ارتباطات بین فردی در مددکاری اجتماعی
آخرین بخش تعریف مهارتهای اجتماعی و یکی دیگر از ویژگیهای دیدگاه شناختی – اجتماعی گویای این است که افراد بر این مهارتها کنترل شناختی دارند. بنابراین کسی که از لحاظ اجتماعی کمبود مهارت درد، ممکن است عناصر اصلی مهارت اجتماعی را فرا نگرفته باشد؛ اما از فرایندهای فکری لازم برای استفاده از این هناصر در تعاملات خود بی بهره باشد.
یکی از جنبه های مهم کنترل، زمان بندی رفتارهای اجتماعی است. اگر فایده رفتار اجتماعی دستیابی به نتایج مطلوب آن است، پس زمان بندیِ رفتار اهمیت زیادی دارد. بعنی باید از رفتارهای ماهرانه در مواقع مناسب استفاده کرد. مثلاً اگر می خواهیم بر توان تقویتیِ تشویق های کلامی بیافزاییم، باید از آنها بلافاصله پس از اظهارنظرهای طرف مقابل استفاده کنیم. در واقع یکی از نشانه های بی کفایتی اجتماعی، بیان بی موقع مطالب است. پس یادگیریِ زمانِ استفاده از رفتارهای اجتماعی، به اندازه ماهیت این رفتارها و نحوه انجام آنها اهمیت دارد.
برگرفته از کتاب مهارت های اجتماعی در ارتباطات میان فردی اثر هارجی، کریستین ساندرز و دیوید دیکسون؛ با ترجمه خشایار بیگی و مهرداد فیروزبخت
نظر شما