به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایرنا، مامایی یکی از پایه‌های اصلی نظام سلامت در مراقبت از مادران و نوزادان به شمار می‌رود، این حرفه که با جان انسان‌ها سر و کار دارد در سال‌های اخیر با چالش‌های جدی از جمله کاهش فرصت‌های شغلی، پایین بودن تعرفه‌ها و دیده نشدن در تصمیم‌گیری‌های کلان حوزه سلامت مواجه شده است.
آمارهای جهانی نشان می‌دهد حضور ماماهای آموزش دیده در سیستم بهداشت و درمان، نقش تعیین کننده‌ای در کاهش مرگ و میر مادران و نوزادان دارد اما در ایران ماماها از کم‌توجهی سیاست‌گذاران، فقدان حمایت صنفی و آینده شغلی مبهم گلایه دارند. امروز با مسوول انجمن مامایی استان اصفهان این موضوع را با نگاهی دقیق‌تر از جمله جایگاه، ظرفیت‌های مغفول مانده، مشکلات ساختاری و مطالباتی که سال‌هاست بی‌پاسخ مانده‌اند را بررسی کردیم.
اعظم والیان‌پور تصویر روشنی از جایگاه ماماها در نظام سلامت، چالش‌های حرفه‌ای، سهم آنها در کاهش مرگ و میر مادران و نوزادان و ضرورت حضور پررنگ‌شان در اجرای سیاست‌های جمعیتی ارائه داد.
«مامای خانواده» راهی برای افزایش جمعیت و کاهش مرگ و میر مادران
والیان‌پوربا تاکید بر نقش کلیدی ماماها در طرح جوانی جمعیت از عدم تحقق جایگاه مستقل آنان در طرح پزشک خانواده، اجرایی نشدن طرح «مامای خانواده» و همچنین کم‌توجهی به مطالبات صنفی جامعه مامایی انتقاد کرد.
وی با بیان اینکه طرح «پزشک خانواده» در صورتی اثربخش است که ماماها مستقل عمل کنند، گفت: در این طرح، هزینه‌ها به پزشک پرداخت می‌شود و ماماها سهمی از آن ندارند؛ بنابراین این ساختار برای ارتقای جایگاه ماماها مناسب نیست.
وی گفت: ما طرح جایگزین «مامای خانواده» را پیشنهاد کرده‌ایم که در آن، هر زن یا مادر، ماما و مراقب تخصصی خود را داشته باشد. اما متاسفانه این طرح هنوز اجرایی نشده و در انتظار حمایت مسوولان است.
مسوول انجمن مامایی استان اصفهان از ضعف برنامه‌ریزی مسوولان انتقاد کرد و گفت: اگر هدف وزارت بهداشت، افزایش جمعیت و سلامت مادران است، باید بگذارند زایمان طبیعی به درستی انجام شود. در طرح پزشک خانواده ماما مستقل نیست و پزشک بیشترین سهم مالی را دریافت می‌کند و سهمی به ماما نمی‌رسد.
وی گفت: طرح «مامای خانواده» اگر اجرایی شود هر زن ایرانی ماما و مراقب سلامت اختصاصی خود را دارد و او را در زمینه مراقبت بارداری، درمان عفونت‌ها، تغذیه، شیردهی، پیشگیری، سلامت کلی و شرایط سخت همراهی و مدیریت می‌کند و هزینه‌اش برای خانواده کمتر از مراجعه به متخصص خواهد بود.
وقتی ماما نباشد، سلامت مادر در خطر است
وی گفت: مامایی، تنها یک شغل نیست بلکه همراهی پیوسته و تخصصی با زنان در تمام مراحل زندگی از بلوغ و بارداری گرفته تا یائسگی و سالمندی است و نقش بی‌بدیل در تأمین و ارتقای سلامت زنان و خانواده‌ها ایفا می‌کنند.
والیان پور تاکید کرد: ماماها نه تنها مراقبان لحظه زایمانند، بلکه مشاوران بحران، همراهان پیشگیری و راهنمایان درمان در مسیر سلامت جسم و روان زنان به شمار می‌روند و می‌توانند با دانش، مهارت و ارتباط نزدیک با جامعه، نقش مدیریت بحران را به عهده بگیرند و این کلاس‌های آمادگی برای زایمان، غربالگری‌های سرطان، مراقبت‌های دوران بارداری و پس از آن و حتی حضور در اورژانس‌های بیمارستانی را شامل می‌شود.
وی تصریح کرد: با وجود این مسوولیت گسترده، بسیاری از ماماهای تازه فارغ‌التحصیل با بیکاری و بی‌ثباتی شغلی دست و پنجه نرم می‌کنند.
مسوول انجمن مامایی استان اصفهان با اشاره به نقش اصلی ماماها در کاهش مرگ و میر مادر و نوزاد گفت: در مناطقی که ماماها فعال‌تر هستند، آمار مرگ و میر مادران و نوزادان به مراتب پایین‌تر است، چرا که آنها مادران را به سمت زایمان‌های طبیعی، ایمن و فیزیولوژیک هدایت می‌کنند و این نقش حیاتی زمانی بهتر دیده می‌شود که به آنها اجازه داده شود مطابق شرح وظایف تخصصی خود عمل کنند.
والیان‌پور به نقش ماماها در آموزش مادران باردار اشاره کرد و گفت: کلاس‌های آمادگی برای زایمان که از سال ۱۳۸۵ تاکنون برگزار می‌شود، از هفته ۲۰ تا ۳۷ بارداری ادامه دارد که مادران در این کلاس‌ها تمرین بدنی، تن آرامی (ریلکسیشن) و آموزش‌های لازم برای زایمان طبیعی را فرا می‌گیرند، این کلاس‌ها در مراکز بهداشتی و بیمارستان‌ها تشکیل می‌شود.
وی همچنین از برگزاری دوره‌های تخصصی آموزشی توسط انجمن برای توانمندسازی ماماها خبر داد و گفت: این آموزش‌ها شامل نحوه برگزاری کلاس‌های آمادگی برای زایمان، هدایت زایمان‌های طبیعی و روش‌های غیر دارویی کاهش درد هستند که نتیجه این آموزش‌ها به شکل مستقیم به مادران منتقل می‌شود و سلامت آنها را تضمین می‌کند.
اشتغال، زخم کهنه جامعه مامایی
والیان‌پور از جمله درخواست‌های این صنف را پرداخت مناسب کارانه و حق‌الزحمه، به‌ویژه برای ماماهای همراه در زایشگاه‌ها و بیمارستان‌ها اعلام کرد و گفت: ما همچنین خواهان ایجاد فرصت‌های شغلی و استخدام ماماها در پست‌های مدیریتی و مسوولیت پذیر از جمله سرپرست (سوپروایزر) بیمارستان‌های تک تخصصی هستیم.
وی تصریح کرد: بدون حمایت مالی و انگیزشی، نمی‌توان از ماماها انتظار مشارکت جدی در برنامه‌های کلان سلامت را داشت. اگر ماماها فقط یک ساعت در مراکز بهداشتی یا زایشگاه‌ها فعالیت نکنند، مادران دچار مشکل می‌شوند با این حال، حقوق و دستمزد آنها با سطح مسوولیت‌شان همخوانی ندارد و بسیاری از ماماها از شرایط اشتغال ناامید شده‌اند در حالی که اگر از این ظرفیت استفاده کنیم، هم سلامت مادران بهبود می‌یابد و هم اقتصاد سلامت خانوارها متضرر نمی‌شود.
وی گفت: ما باید سلامت زنان را اولویت قرار دهیم و مادران را محور اصلی نظام سلامت بدانیم.
مسوول انجمن مامایی استان اصفهان با انتقاد از بی‌توجهی به دشواری‌های شغل مامایی که باعث پایین بودن انگیزه در میان آنها شده است، خواستار پرداخت حق‌الزحمه مناسب، سختی کار و جایگاه شایسته برای این قشر شد.
وی تاکید کرد: زایمان طبیعی با حمایت ماما نه تنها برای مادر سالم‌تر است بلکه هزینه کمتری دارد، اما به دلیل تداخل منافع و برنامه‌ریزی نادرست، سزارین در کشور چند برابر استاندارد جهانی انجام می‌شود.
والیان‌پور گفت: مامایی شغلی سخت، اورژانسی و پراسترس است و یکی از چالش‌های مهم این است که مسوولان هنوز نپذیرفته‌اند مامایی یک شغل اورژانسی است که اعصاب بسیار قوی می‌طلبد. ماما با موقعیتی بسیار حساس چون تولد یک انسان سر و کار دارد و اگر کوچک‌ترین خطایی صورت بگیرد، هم مادر و هم جنین ممکن است آسیب ببینند.
وی ادامه داد: در کنار سختی کار، متاسفانه حق‌الزحمه مناسبی نیز به ماماها پرداخت نمی‌شود در بسیاری موارد، ماما زایمان را انجام می‌دهد اما شخص دیگری حقوق آن را دریافت می‌کند. بارها گفته‌ایم که بابت هر زایمانی که ماما در زایشگاه انجام می‌دهد، باید حق‌الزحمه‌اش را به صورت شفاف دریافت کند. این کار باعث افزایش انگیزه، افزایش زایمان‌های طبیعی و کاهش سزارین خواهد شد.
والیان‌پور با اشاره به اینکه تداخل کاری با گروه‌های دیگر مانع تحقق این اهداف شده، افزود: آمار سزارین در کشور ما بسیار بالاتر از حد مجاز جهانی است. در حالی‌که طبق منابع علمی انتظار داریم فقط ۱۰ تا ۱۵ درصد زایمان‌ها سزارین باشد اما اکنون در برخی استان‌ها بیش از ۵۰ درصد زایمان‌ها به روش سزارین انجام می‌شود.
وی گفت: یکی از دلایل استقبال پایین از زایمان طبیعی، اطلاعات نادرستی است که به زنان داده می‌شود، بسیاری از زنان باردار هم‌زمان به ماما و متخصص مراجعه می‌کنند اما وقتی متخصص می‌گوید من زایمان طبیعی انجام نمی‌دهم، زن دچار ترس و دلهره می‌شود و به سزارین تن می‌دهد.
وی خونریزی بیشتر بعد از عمل، بیهوشی و عوارض آن برای مادر و نوزاد، احتمال آسم در کودکان و اختلال در شیردهی به موقع، چسبندگی‌های رحمی، جفت‌های نفوذی و خطرات بعدی را از پیامدهای سزارین‌های بی‌مورد دانست.
والیان‌پور گفت: مرگ و میر مادران اغلب به دلیل عفونت‌های بعد از سزارین رخ می‌دهد و درد بعد از سزارین بسیار بیشتر و طولانی‌تر از درد زایمان طبیعی است. زنی که زایمان طبیعی می‌کند چند ساعت دردی را تحمل می‌کند که قابل کنترل است اما در مقابل، فردی که سزارین کرده، پس از به هوش آمدن حتی نمی‌تواند حتی راه برود.
طرح جوانی جمعیت بدون ماما شکست می‌خورد
وی تصریح کرد: قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت از افزایش زایمان طبیعی تا مراقبت‌های دوران بارداری را هدف قرار داده است و در این طرح بار اصلی بر دوش ماماهاست اما متاسفانه جایگاه آنان در ساختار اجرایی این قانون دیده نشده است.
وی بر لزوم توجه مسوولان به جذب فارغ‌التحصیلان مامایی تاکید کرد و هشدار داد: اگر ماماها جذب و نقششان تقویت نشود، اهداف طرح جوانی جمعیت محقق نخواهد شد و تربیت و اشتغال ماماها باید هم‌زمان با اجرای این قانون توسعه یابد.
والیان‌پور گفت: در حال حاضر فارغ‌التحصیلان مامایی جذب مراکز بهداشت یا بیمارستان‌ها نمی‌شوند و این امر موجب سوق یافتن آنها به مشاغل کاذب می‌شود در حالی که کشور به این نیروهای متخصص نیاز حیاتی دارد.
وی گفت: افزایش جمعیت، فقط با شعار و مشوق‌های اقتصادی محقق نمی‌شود. این هدف ملی، پیش از هر چیز به مراقبت‌های مستمر و باکیفیت از زنان و مادران نیاز دارد، مراقبت‌هایی که نقش اصلی در آن را ماماها ایفا می‌کنند.
والیان‌پور تاکید کرد: آنها از نخستین مراحل بارداری تا لحظه تولد نوزاد با آموزش از سلامت مادران مراقبت می‌کنند اما در سیاست‌گذاری‌های کلان کشور اغلب نادیده گرفته می‌شوند.
وی تصریح کرد: طرح حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در حالی به‌دنبال افزایش نرخ زاد و ولد است که ساختار اشتغال، آموزش و اختیارات حرفه‌ای ماماها همچنان با چالش‌های جدی روبه‌روست.
وی گفت: چطور انتظار داریم نرخ باروری افزایش یابد، وقتی ستون مراقبت از مادران، یعنی ماما، دیده نمی‌شود؟
والیان‌پور اظهار داشت: در کشورهای توسعه یافته، محور سلامت مادر و نوزاد بر دوش ماماهاست نه متخصص زنان و در ایران هم اگر بستر حضور مستقل ماماها فراهم شود، بسیاری از بارهای اقتصادی و درمانی از دوش نظام سلامت کاسته خواهد شد.
به گزارش ایرنا، مامایی زیرشاخه ای از علوم پزشکی است که به مادران باردار و نوزادان خدماتی را ارائه می‌دهد؛ ماما وظیفه دارد قبل از بارداری، در طول بارداری، هنگام زایمان و پس از زایمان مراقبت‌های لازم را از مادر و نوزاد با هدف حفظ سلامتی آنها انجام دهد.
نظر شما