به گزارش سلامت نیوز به نقل از اطلاعات، با گذشت ۱۸ سال از تدوین مبحث ۲۱ مقررات ملی ساختمان با محور «پدافند غیرعامل»، الزام ساخت پناهگاه همچنان در حد بندهای قانونی باقی مانده است؛ بندهایی که نه در نقشه‌های ساختمانی جای گرفتند و نه در اولویت‌های مدیریت شهری. از سال ۱۳۸۶ تاکنون، پایتخت پنج شهردار را تجربه کرده، اما هیچ‌کدام این الزام حیاتی را وارد سیاست اجرایی شهر نکرده‌اند. حالا در سایه تهدیدات نوین، بار دیگر صدای بازگشت پناهگاه به معماری شهری شنیده می‌شود.
وقتی سازه‌ها دیگر تنها برای سکونت طراحی نمی‌شوند و در دل پارکینگ‌ها صحبت از تهویه، سرویس بهداشتی و آب آشامیدنی به میان می‌آید، می‌توان نشانه‌های تغییر در اولویت‌های شهرسازی را مشاهده کرد. مفاهیمی مانند پناهگاه، که سال‌ها پیش در مقررات ملی ساختمان گنجانده شدند، اما به دلیل کم‌توجهی مدیران شهری به حاشیه رفتند، اکنون در پی تغییر جنس تهدیدات دوباره در کانون توجه قرار گرفته‌اند.
الزام ساخت پناهگاه که به‌صراحت در مبحث ۲۱ ذکر شده، در تمامی این سال‌ها به اجرا نرسیده است. اکنون در حالی به آن بازمی‌گردند که تهدیدات امنیتی و مخاطرات طبیعی، بار دیگر لزوم بازنگری در اصول طراحی را گوشزد می‌کنند. بازگشت به عقب این بار نه برای توقف، که برای بازاندیشی در مفاهیمی است که زمانی هشدارشان داده شده بود.
در همین چارچوب،دکتر سید محمود فاطمی‌عقدا، رئیس سابق مرکز تحقیقات مسکن، بر ضرورت بازبینی در الزامات فنی ساختمان‌ها تأکید دارد؛ از «اتاق امن» گرفته تا پناهگاه‌های عمومی. در سوی دیگر، حمیدرضا صارمی، معاون شهرسازی شهرداری تهران، از پیاده‌سازی این مفاهیم در پروژه‌های فعلی سخن می‌گوید؛ از پارکینگ‌هایی که به فضاهای امن بدل می‌شوند تا ممنوعیت نمای شیشه‌ای در پایتخت. دو روایت از یک دغدغه مشترک: بازگشت ایمنی به متن معماری.
فاطمی‌عقدا: اتاق امن؛ طرحی مغفول در طراحی سازه‌های شهری
سید محمود فاطمی‌عقدا با اشاره به مغفول‌ماندن الزام ساخت پناهگاه، تأکید کرد که این موضوع پیش‌تر در مقررات ملی ساختمان وجود داشته، اما به‌مرور زمان به‌واسطه بی‌توجهی مدیران کنار گذاشته شده است. او گفت: «در زمان جنگ ایران و عراق ساخت پناهگاه، به‌ویژه برای ساختمان‌های عمومی و دولتی الزامی بود. حتی پس از احداث مترو، بنا بود ایستگاه‌ها نقش پناهگاه ایفا کنند».
او با استناد به مبحث ۲۱ مقررات ملی ساختمان تصریح کرد: «الزام ساخت پناهگاه از ابتدا پیش‌بینی شده بود، اما چون کسی تصور نمی‌کرد کشور دوباره با تهدید مواجه شود، این بند نیز به فراموشی سپرده شد. اکنون که تهدیدات جدی‌تر شده، تازه اجرای آن مطرح شده است.»
او با تأکید بر لزوم رویکرد آینده‌نگرانه در طراحی شهری، افزود: «کشوری مانند ایران که هم در معرض زلزله و هم در معرض تهدیدات امنیتی است، نیازمند ساخت پناهگاه‌های عمومی و خصوصی برای اسکان موقت در بحران‌ها و حفظ جان شهروندان است».
فاطمی‌عقدا همچنین به ایده «اتاق امن» در هر واحد مسکونی پس از زلزله بم اشاره کرد که هرچند به‌طور جدی مطرح شد، اما چون پس از آن زلزله بزرگی رخ نداد، از دستور کار خارج شد و هرگز اجرایی نشد.
او در پایان، با اشاره به تهدیدات نوینی مانند حملات پهپادی، پیشنهاد بازنگری در مقررات ملی ساختمان را مطرح کرد و افزود: «ساختمان‌های بلندمرتبه باید در برابر انفجار و تخریب، الزامات فنی خاصی داشته باشند.»
صارمی: از پناهگاه تا ممنوعیت نمای شیشه‌ای در تهران
حمیدرضا صارمی، معاون شهرسازی شهرداری تهران، تصریح کرد: «تدوین و نظارت بر مباحث ۲۳گانه مقررات ملی ساختمان بر عهده وزارت راه و شهرسازی است و شهرداری، به عنوان مجری، آن‌ها را برابر قانون اجرا می‌کند».
او افزود: «تمامی آیین‌نامه‌های ایمنی، به‌ویژه آیین‌نامه ۲۸۰۰ مربوط به زلزله و مقاوم‌سازی، در پروژه‌های ساختمانی جدید اعمال می‌شوند و اکنون پارکینگ‌های ساختمان‌های نوساز می‌توانند به عنوان فضای امن مورد استفاده قرار گیرند.»
صارمی با اشاره به تغییر شکل تهدیدات گفت: «جنگ ۱۲ روزه اخیر نشان داد باید الزامات جدیدی در طراحی ساختمان‌ها در نظر گرفته شود؛ از جمله تهویه، سرویس‌های بهداشتی و تأمین آب به خصوص در طبقات منفی. این موارد اکنون در پروژه‌های بزرگ‌مقیاس شهری لحاظ شده‌اند.»
او همچنین گفت که طی سال‌های اخیر، رشد صدور پروانه در بافت فرسوده تهران حدود ۶ برابر شده و ساختمان‌هایی که طبق مقررات جدید ساخته می‌شوند، تأییدیه‌های ایمنی لازم را دارند. با این حال، روند بازآفرینی شهری باید شتاب گیرد، زیرا بسیاری از مناطق همچنان فاقد تاب‌آوری لازم در برابر تهدیدات هستند.
صارمی درباره سیاست شهرداری در خصوص نمای ساختمان‌ها نیز افزود: «حدود سه سال است که صدور پروانه برای نمای شیشه‌ای یا کامپوزیت متوقف شده و این موضوع در چارچوب ابلاغیه‌ای رسمی اجرا می‌شود».
او با اشاره به ساختمان‌های حساس دولتی در بلوار کشاورز گفت: «در صورت وقوع حادثه، این ساختمان‌ها می‌توانستند منبع بحران باشند، اما خوشبختانه طی سال‌های اخیر، تمام نماهای غیراستاندارد در پایتخت حذف شده‌اند».
بازگشت اندیشه پناه به نقشه شهر
بحران‌های طبیعی و تهدیدات امنیتی، مرزهای سنتی طراحی شهری را جابه‌جا کرده‌اند. امروز ایمنی، تنها به معنای مقاوم‌سازی نیست؛ بلکه بازگشت به مفاهیمی است که زمانی در متن مقررات قرار داشتند و حالا با نگاهی دوباره به آینده، به جریان اصلی طراحی شهری بازمی‌گردند.
«پناهگاه» و «اتاق امن» اگر روزی نشانه‌های معماری زمان جنگ بودند، اکنون به عنوان الزامات جدید ایمنی، دوباره به طرح‌های توسعه شهری بازمی‌گردند. اما این بازگشت، تنها با اراده جمعی میان قانون‌گذار، طراح، و مجری ممکن خواهد شد؛ چراکه ایمنی شهری، پیش از آنکه امری فنی باشد، درک عمیق از آینده‌نگری است.
نظر شما