سلامت نیوز: آلوده بودن آب های بسته بندی شده دوباره بحث داغ رسانه های حوزه سلامت شد، موضوعی که هر چند وقت یک بار تب نگرانی جامعه را بالا می برد اما بعد از مدتی با اظهار نظرهای  مسوولان تکذیب  و به بایگانی سپرده می شود. در واقع بارها مسوولان ارشد سلامت کشور از آلودگی آب های بسته بندی شده به انواع میکروب ها و عدم نظارت کافی در مراحل تولید این نوع آب ها اظهار نگرانی کردند. سال گذشته همین موقع بود که رئیس سازمان غذا و دارو نسبت به تولید آب معدنی در برخی مکان‌های آلوده گلایه کرد و گفت: در دمای بالا مواد پلیمری بطری‌های این آب‌ها آزاد می‌شود که بسیار خطرناک است.

 به گزارش سلامت نیوز به نقل از شفقنا زندگی، رسول دیناروند درباره معضلات آب معدنی‌ها هشدار داد و گفت: مشکل آب معدنی‌ها در ایران این است که جاهایی برای تولید آن اجاره داده شده است که نزدیک منابع آلوده کننده هستند بنابراین در این زمینه باید سخت‌گیری کنیم.

وی درباره سختگیری‌های کشورهای دنیا در تولید و توزیع آب معدنی گفت‌: در کشورهای دیگر، آب معدنی را در داخل شیشه پُر می‌کنند نه در بطری‌ها، زیرا اشکال این بطری‌ها این است که در دمای بالا مواد پلیمری آن آزاد می‌شود که بسیار خطرناک است.

دیناروند نیز در خصوص احتمال سرطان زا بودن آب های معدنی نیز اظهار داشت: سرطان زا بودن آب معدنی مربوط به آب نیست، چون فلزات سنگین و آرسنیک آن دقیق کنترل می‌شود و خیلی نگران آن نیستیم، بلکه دو نگرانی دیگر وجود دارد که اولی مربوط به نیترانت است، زیرا نیترات را نمی‌توان از آب جدا کرد، بلکه اگر منبع تولید اینگونه آب‌ها مناسب نباشد جلوی تولید اینگونه آب‌ها را باید گرفت.

در هفته گذشته نیز دکتر حسین رستگار مدیرکل آزمایشگاه‌های مرجع کنترل سازمان غذا و دارو از دستور وزیر بهداشت برای بررسی آب‌های معدنی و آشامیدنی بسته‌بندی خبر داد و گفت: در حال حاضر این بررسی ها شروع شده است امیدواریم بتوانیم نتایج را زودتر از موعد مقرر اعلام کنیم.

دکتر علی محمدی: بحث سلامت آب های معدنی در کشور به موضوعی سیاسی تبدیل شده

آیا واقعا آب معدنی ها یا آب های بسته بندی شده که از نظر بسیاری از مردم جامعه سالم ترین آب برای آشامیدن هستند حتی بسیاری از خانواده ها این آب ها را به آب های لوله کشی برای مصارف آشامیدنی ترجیح می دهند نگران کننده هستند؟ برای اطلاع از صحت و سقم آلودگی آب های معدنی سراغ دکتر علی محمدی استاد بهداشت محیط و پژوهشگر سلامت آب ها دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران رفتیم اما وی از اظهار نظر در این خصوص خودداری کرد و گفت: متاسفانه بحث سلامت آب های معدنی در کشور به موضوعی سیاسی تبدیل شده است و ترجیح می دهم در این زمینه سکوت کنم. این خود نشان از حساسیت  و جدی بودن آب های بسته بندی شده دارد که موفق شدیم موضوع را از دبیر انجمن آب های آشامیدنی و بسته بندی ایران جویا شویم.

 مهم ترین دلایل افت کیفیت آب در شبکه شهری از زبان پیمان فروهر، دبیر انجمن آب های معدنی وآشامیدنی ایران

مهندس پیمان فروهر، به مهم ترین دلایل افت کیفیت آب در شبکه شهری کشور اشاره کرد و افزود: افت تدریجی کیفیت آب موجود در شبکه شهری به دلایل مختلف از جمله فرسودگی سیستم توزیع درکلانشهرها، نشت قابل توجه و ریسک ورود آلودگی به جریان آب،  افزایش تدریجی برخی پارامترهای نامطلوب نظیر نیترات و فلزات سنگین به سبب برداشت بی رویه آب از منایع زیر زمینی، تغییر در نحوه و شیوه زندگی افراد، صرف اوقات بیشتر در بیرون از منازل، نیاز به همراه داشتن آب و همچنین افزایش سطح آگاهی اقشار مختلف جامعه از اهمیت مصرف آب، موجب افزایش مصرف آب های بسته بندی و ارتقاء فرهنگ مصرف این محصولات طی سال های اخیر شده است، این در حالی است که به موازات چنین افزایشی شاهد بروز ابهامات و پرسش های توام با نگرانی برخی مصرف کنندگان در خصوص برخی موضوعات کیفی مرتبط با آب های معدنی می شویم که متاسفانه در برخی از موارد منشاء اکثر ابهامات، انتشار برخی مطالب در فضای مجازی توسط افراد ناآگاه است که مشابه آن چیزی که در خصوص سایر محصولات صنایع غذایی همچون سوسیس و کالباس طی ماه های اخیر اتفاق افتاده است .

وی در ادامه در خصوص کیفیت بطری های آب های معدنی تصریح کرد: پت یا PET نامی است که اکثر افراد با شنیدن آن بطری آب های بسته بندی شده و یا سایر نوشیدنی ها را به یاد می آورند، پلیمریست با نام کامل پلی اتیلن ترفتالئات متعلق به گروه پلی استرها که خواص منحصر به فردی نظیر شفافیت، استحکام، سبکی وزن و غیره دارد که موجب کاربرد چشمگیر این پلیمر در صنایع مختلف از جمله تولید الیاف، صنایع غذایی، دارویی، بهداشتی و برخی صنایع دیگر می شود. در واقع پت اولین بار در سال 1940 در انگلستان کشف شد که تا سه دهه در صنایع تولید الیاف مورد بهره برداری قرار گرفت و نهایتاً در سال 1970 در صنایع بسته بندی آشامیدنی ها و نوشیدنی ها بسیار پر کاربرد بود.

آلوده بودن بطری های آب معدنی به مواد سرطان زا یک شایعه است

تنها 12 درصدآب معدنی های دنیا در بطری های شیشه ای بسته بندی می شوند

فروهر با تاکید بر اینکه آلوده بودن بطری های آب های بسته بندی شده به مواد سرطان زا یک شایع است و وجه علمی ندارد گفت: تمام کشورهای دنیا از این بطری های پلی اتیلن برای بسته بندی آب ها استفاده می کنند و تنها 12 درصد آب های معدنی در دنیا در بطری های شیشه ای بسته بندی می شود. در واقع ایمنی  PET در تماس با مواد غذایی یا محصولات دارویی حاصل مطالعات، تحقیقات متعدد و نهایتا صدور مجوزهای قانونی توسط سازمان ها و نهادهای معتبر جهان از جمله FDA  ،FSA  غیره بوده است و بنابراین ایمنی پلیمر این بطری ها و عدم مخاطره بهداشتی در تماس با محتویات ، موجب استفاده روز افزون این پلیمر در صنایع مختلف از جمله صنایع دارویی نیز شده است .

ریشه اصلی شایعه سرطان زا بودن بطری های آب های معدنی

این کارشناس حوزه آب به ریشه اصلی ابهامات و نگرانی های مردم در خصوص بیماری زا بودن آبهای بسته بندی اشاره کرد و گفت:  خانم  شرلی کراو یکی از هنرمندان عرصه موسیقی آمریکا در اکتبر سال 2006 در برنامه پر بیننده ای تحت عنوان  Ellen Show  حاضر شد و در خصوص تجربیات خود از بیماری سرطان سینه گفت و گو کرد که در آن برخی توصیه های متخصص تغذیه خود در خصوص راههای پیشگیری از ابتلاء به سرطان سینه را به تماشاگران و طرفداران خود ارائه کرد که عدم مصرف آب درون بطری هایی که برای مدت طولانی در هوای گرم در خودرو یا وسیله نقلیه نگهداری شده اند و عدم استفاده از آب های بسته بندی منجمد شده یا یخ زده از جمله این توصیه ها بود که وی همچنین توصیه های فوق را در صفحه فیس بوک در اختیار هواداران هنری خود قرار داد و این توصیه ها را در زمان های مختلف در شبکه های اجتماعی منتشر می کرد در نتیجه این ادعا  پس از مدت کوتاهی توسط هواداران وی در فضای مجازی در سراسر جهان منتشر شد اگر چه بسیاری از دانشمندان صراحتا این ادعا را رد و شایعه خواندن اما در اذهان بسیاری از مردم جهان باقی ماند.

دبیر انجمن آب های آشامیدنی و بسته بندی شده در ادامه یادآورشد: متاسفانه در ماه های اخیر شاهد انتشار مطلبی در فضای مجازی با موضوع ”  افزایش فلوراید به آبهای بسته بندی در ایران با هدف افزایش تاریخ ماندگاری و مصرف ” این محصولات بوده ایم،  بگونه ای که نگارنده مدعی شده است که تاریخ مصرف آبهای بسته بندی در همه جهان تنها یک هفته و در ایران به دلیل افزایش فلوراید به آب چندین هفته یا یک سال است. متاسفانه نویسنده این مطلب با توجه به اینکه تجربه سفر به سایر کشورهای جهان را نداشته است کمترین زحمت در خصوص بررسی تاریخ مصرف آبهای بسته بندی در سایر کشورهای جهان از طریق جستجو در اینترنت را نیز به خود نداده بود و تنها به طرح ادعایی واهی و نادرست با استفاده از برداشت ذهنی خود اکتفا نموده است .

به گفته فروهر هیچ یک از استاندرادهای بین المللی در سطح جهان تاریخ مصرف مشخصی برای آبهای بسته بندی مشخص و ثبت نشده است که علت این امر امکان نگهداری محصولات مذکور برای یک یا دو سال مشروط به نگهداری مطلوب ، عدم باز شدن پلمب درب  و البته کیفیت نهایی آب درون بطری است و تاریخ مصرف یکسال که در حال حاضر در سطح جهان برای این محصولات استفاده می شود کمترین زمان قابل مصرف است که توسط تولیدکنندگان رعایت می شود بنابراین در ایران نیز همانند همه کشورهای جهان آب های بسته بندی دارای تاریخ مصرف یک سال است.

مواد نگهدارنده به آب های معدنی افزوده نمی شود

وی در ادامه تاکید کرد: اساسا در علم آب و تصفیه آب ماده ای تحت عنوان نگهدارنده و یا فرآیندی تحت عنوان نگهدارندگی آب وجود ندارد و آنچه که در تصفیه آبها به کار می رود تنها فرآیند ضدعفونی آب است که برای این کار از ترکیباتی همچون ترکیبات کلردار، تابش اشعه یو وی، تزریق گاز ازن و غیره استفاده می شود بنابراین روش های مذکور حتی در تولید آبهای معدنی طبیعی نیز غیر مجاز است و فقط باید از روش های فیزیکی استفاده نمود  و هیچ کدام از موارد مذکور به عنوان نگهدارنده تلقی نمی شود و استفاده از نگهدارنده ها در سایر رشته های صنایع غذایی همچون صنایع کنسرو رایج است .

ادعای افزایش فلوراید از بی دانشی نشات می گیرد

این کارشناس سازمان آب با تاکید بر اینکه ادعای افزایش فلوراید به آبهای بسته بندی در کشور از بی دانشی افراد نشات می گیرد گفت: در واقع حضور فلوراید در آب های بسته بندی خود از محدودیتی جدی و قابل اهمیت برخوردار است، چنانچه آبی حاوی مقادیر بیش از 5/1 میلی گیرم بر لیتر فلوراید باشد غیر قابل استفاده برای کودکان و شیرخواران است که دلیل چنین منعی بروز عارضه فلوئوروزیس یا تخریب دندانها و ناهنجاری های اسکلتی به دلیل دریافت بیش از حد فلوراید است، تولید کنندگانی که فلوراید محصولات آنها بیش از 5/1 میلیگرم در لیتر  باشد موظف به درج عبارت ” برای کودکان مناسب نمی باشد ” بر لیبل محصولات هستند.

رعایت استانداردهای بین المللی در آب های معدنی ایران

وی خاطر نشان کرد: خوشبختانه آب های زیر زمینی کشور ما از مقادیر استاندارد از فلوراید ( بطور معمول کمتر از 1 میلیگرم در لیتر ) برخوردار است که نه تنها در محدوده استاندارد بین المللی قرار دارد بلکه میزان نیاز مصرف کننده به پارامتر مذکور که نقش موثر در استحکام مینای دندان دارد را نیز بر طرف می سازد بنابراین به جرات می توان گفت که نه در ایران،  بلکه در هیچ کجای جهان با هدف نگهدارندگی و افزایش تاریخ مصرف آب اقدام به افزایش فلوراید به آن نمی کنند  چراکه اساساُ نه تنها فلوراید چنین نقش و خاصیتی ندارد بلکه خود موجب بروز محدودیت ها و نگرانی هایی در تولید محصولات می شود.

 فروهر تاکید کرد: برخی تصفیه خانه های شهری در سطح جهان که آب ورودی آنها عاری از فلوراید است با هدف تامین فلوراید مورد نیاز کودکان در سنین رشد و استحکام مینای دندان و رشد اسکلتی آنان اقدام به افزایش فلوراید به جریان آب تصفیه شده در مقادیر استاندارد می کنند. البته انجام این امر نیز مخالفانی دارد به همین سبب بسیاری از تصفیه خانه های جهان عملیات مذکور را نیز متوقف کرده اند.

تابش نور خورشید به آب های معدنی در فروشگاهها از مهم ترین نگرانی های مردم

وی همچنین تابش نور خورشید به آب های بسته بندی شده در فروشگاهها را از دیگر نگرانی مردم در استفاده از آب های معدنی عنوان کرد و گفت: یکی از متداول ترین نگرانی های روزهای اخیر مردم در خصوص آبهای بسته بندی، تابش نور خورشید به محصولاتی که در بیرون از فروشگاهها نگهداری می شوند است، که در این خصوص پیش از هر چیز لازم به توضیح است که نه تنها آبهای بسته بندی بلکه نگهداری هر یک از محصولات غذایی در مجاورت نور خورشید کار نادرست و غیر اصولی است. این در حالی است که اکثر فروشگاههای مواد غذایی در سطح کشور به دلیل کمبود فضا و کثرت تعداد محصولات و کالاها ناگزیر به نگهداری برخی از محصولات همچون آبهای بسته بندی، انواع نوشیدنی گازدار، انواع اسنک ها، انواع نانهای بسته بندی و غیره در مقابل تابش نور خورشید قرار می دهند.

تابش نور خورشید به آب های معدنی در زمان طولانی تاثیرگذار است

این پژوهشگر حوزه سلامت آب در ادامه یادآور شد: در سال های 80 تا 85 که فرهنگ مصرف آبهای بسته بندی از رشد قابل توجهی در کشور برخوردار نبود بازه ی زمانی سفارش و تخلیه آب های بسته بندی توسط مغازه داران از یک هفته تا ده روز بود این در حالی است که امروزه پس از گذشت حدود یک دهه از آن زمان، سفارش و دریافت محصولات مذکور توسط صاحبان فروشگاهها به صورت روزانه و از طریق سیستم های توزیع گرم انجام می شود بنابراین نگهداری محصولات مذکور توسط فروشگاهها حداکثر یک یا دو روز بیشتر به طول نخواهد کشید و به هیچ عنوان تابش نور خورشید به محصولات موجب نگرانی و یا بروز مخاطرات برای مصرف کنندگان نخواهد بود و تمامی مطالعات انجام گرفته و یا نگرانیها مختص به مجاورت محصولات و نور خورشید در زمانها طولانی از 1 ماه به بالا است.

فروهر در خصوص خطرات قرار گرفتن آب های معدنی در مجاورت تابش نور خورشید اظهار کرد: بر اساس تحقیقات انجام شده بر روی آبهای بسته بندی نگهداری شده در مجاورت نور آفتاب، هیچ گونه مهاجرت شیمیایی که منجر به مخاطره و یا تهدید سلامت مصرف کننده شود ثبت نشده است و تمامی مقادیر حاصل از آنالیز ها مطابق با استانداردهای جهانی مربوطه بوده است، ذکر این نکته ضروریست که محتمل ترین تغییر حاصل در آبهای بسته بندی که در مجاورت تابش اشعه آفتاب ( دراز مدت ) بوده اند تغییر خواص ارگانولپتیک  بو یا طعم است، بدین مفهوم که مصرف کننده پس از باز نمودن درب بطری محصولی که هفته ها یا ماهها در مجاورت هوای گرم و نور مستقیم خورشید بوده است احساس بوی پلیمر یا پلاستیک می کند که چنین امری به دلیل مجاورت آب با مواد مذکور و حضور مقادیر استاندارد  از برخی پارامترهای آلی ناشی از تابش نور خورشید کاملا طبیعی است.

ادعای وجود سنگ کلیه در آب های معدنی نادرست است

وی در ادامه احتمال وجود سنگ کلیه در آب های معدنی را از دیگر اطلاعات و شایعات نادرست در خصوص آب های بسته بندی شده در کشور دانست و تصریح کرد: از دیگر اطلاعات نادرست در خصوص مصرف آبهای معدنی می توان از ادعای بروز سنگ کلیه در افرادی که از آبهای معدنی استفاده می کنند نام برد و بارها شنیده شده است که افراد یکدیگر را از مصرف آبهای معدنی به دلیل احتمال ابتلا به سنگ کلیه منع می کنند. در واقع تاکنون در بسیاری از دانشگاههای پزشکی معتبر جهان مطالعات بسیاری در خصوص ارتباط بروز سنگ کلیه با مصرف آب حاوی املاح زیاد معدنی صورت گرفته است که نتایج مطالعات مذکور نشانگر این است که ترکیب آب تاثیر چندانی بر بروز سنگ کلیه ندارد و آنچه که بیشتر بر این بیماری تاثیر گذار است مقدار مصرف آب است  به عبارتی دیگر در کسانی که به اندازه ای آب می نوشند که حداقل 5/2 لیتر ادرار در 24  ساعت داشته باشند کمتر به عارضه ی سنگ کلیه دچار می شوند.

کمبود منیزیم در آب موجب افزایش احتمال بروز سنگ کلیه می شود

به گفته فروهردر تحقیقات انجام شده بر روی افراد در مناطقی که از رژیم آب سخت برخوردار بوده اند هیچ رابطه معنی داری میان مصرف آب سخت ( آب با املاح معدنی بالا ) و بروز سنگ کلیه یافت نشده است و بلکه رابطه معنی داری میان عدم دریافت منیزم کافی از طریق آب و بروز سنگ کلیه حاصل شده است  بنابراین تحقیقات نشانگرعدم ارتباط بین بروز سنگ کلیه و میزان کلسیم  بیکربنات و  یا سختی آب بود و بر عکس میزان منیزیم آب یک رابطه معکوس غیر خطی نزدیک به معنادار با بروز بیماری در مراکز استانها داشت به این مفهوم که بروز سنگ کلیه به طور معکوس با میزان منیزیم موجود در آب در ارتباط بود به عبارت دیگر کمبود منیزیم در آب موجب افزایش احتمال بروز سنگ کلیه می شود.

تاثیر مثبت املاح آب های معدنی بر عملکرد مطلوب قلب

دبیر انجمن آب های آشامیدنی و بسته بندی شده اظهار کرد: تاثیر املاح کلسیم و منیزیم محلول در آب  بر عملکرد مطلوب قلب از دیگر نگرانی ها در خصوص مصرف آب های معدنی در جامعه است. باید گفت مطالعات سال های اخیر در دانشگاههای مختلف جهان نشانگر نقش حیاتی و مهم پارامترهایی چون کلسیم و منیزیم در عملکرد قلب انسان است و کمبود این دو پارامتر در آب آشامیدنی می تواند منجر به بروز بیماری قلبی شود به گونه ای که تحقیقات بیانگر این است که در برخی مناطق با رژیم دریافت آب سبک، 85 درصد از مردم دچار عارضه قلبی می شوند.

فروهر در پایان خاطر نشان کرد: از آنجا که هر دو عامل آب و هوا (اکسیژن ) از الزامات فرآیند متابولیسم در بدن هستند هر اندازه این دو عامل از کیفیت مطلوب تری برخوردار باشد عمل متابولیسم با راندمان بیشترو در نتیجه سوخت وساز سلولی با سرعت بیشتری انجام می گیرد. به عبارتی دیگر مصرف آبی که پس از عبور از لایه های مختلف زمین حاوی انواع املاح معدنی در مقادیر مقبول و مطلوب شده است و بدون هیچ گونه آلاینده ناشی از فعالیت های انسانی و غیره از میان صخره های کوه جاری شده است عامل موثری در بهبود و افزایش سرعت سوخت و ساز در بدن محسوب می شود.

 
دکتر احمد عامری متخصص بهداشت محیط: ضرورت بررسی سلامت آب های معدنی از دو جنبه میکروبی و شیمیایی

دکتر احمد عامری متخصص بهداشت محیط در گفت و گو با خبرنگار شفقنا زندگی با بیان اینکه آب های معدنی قبل از ورود به دست مصرف کننده باید از دو جنبه میکروبی و شیمیایی مورد بررسی و نظارت قرار بگیرند اظهارکرد: در آب ممکن است عوامل بیماریزای زنده اعم از میکرب، ویروس، انگل و غیره وجود داشته باشد که با روش های جدید میکروب شناسی می توان آتها را شناسایی کرد و معمولا با کمک کلر گندزدایی و میکروب ها از بین می رود که البته این مرحله درآب های معدنی باید زمان قبل از بسته بندی و ورود به کارخانه صورت بگیرد.

در مصرف آب های معدنی باید تاریخ انقضا مورد توجه قرار گیرد

وی در ادامه تصریح کرد:  وجود برخی املاح و ترکیبات شیمیایی مانند کلسیم، منیزیم، سدیم، فلوئور، آهن، سولفات ها، بی کربنات ها، نیترات ها، نیتریت ها و غیره تا حد مجاز برای بدن لازم بوده و آب را مطبوع و گوارا می کند. بنابراین در آب های معدنی باید با انجام آزمایشات خاص این ترکیبات مورد  آزمایش قرار بگیرد که املاح بیش از حد مجاز نباشد بنابراین آب های معدی باید از نظر میکروبی و میزان مجاز ترکیبات شیمیایی مورد بررسی قرار بگیرند.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه در مصرف آب های معدنی باید تاریخ انقضا آن مورد توجه قرار بگیرد گفت: تمامی مشخصات و ترکبیبات مجاز در آب های معدنی بر روی بطری درج شده است اگر چه آب های معدنی تاریخ مصرف دارند اما ساده ترین روش ضدعفونی کردن آب جوشاندن آن است. با جوشاندن صحیح آب بسیاری از عوامل بیماریزا نظیر باکتری، کیست و تخم انگل از بین می روند.

جوشاندن بهترین ضد عفونی کننده آب

دکتر عامری در پایان خاطر نشان کرد: برای مقادیر کم آب در منازل می توان پس از جوشاندن ( به مدت سه دقیقه از شروع نقطه جوش ) آن را ضدعفونی و عاری از میکروب نمود و پس از سردشدن بدون جابجا نمودن آن در ظرف دیگر، برای شرب از آن استفاده کرد. از نظر علمی مدت زمان جوشانیدن آب در ارتفاع سطح دریا که آب در ۱۰۰ درجه سانتی گراد به جوش می آید یک دقیقه است و به ازای افزایش هر ۱۰۰۰ متر ارتفاع از سطح دریا به این زمان یک دقیقه افزوده می شود و این سه دقیقه به دلیل پرهیز از خطا در نظر گرفته شده است.