شاید با نگاهی دقیقتر و علمیتر به چنین گزاره پرمعنایی است كه مدتهاست اداره كل سلامت شهر تهران، با روی كار آمدن محمدباقر قالیباف بهعنوانشهردارتهران، به مقوله سلامت جدیتر پرداخته است و برنامهریزیهایی اساسی را در راستای ارتقای سلامت جسمی و روانی شهروندان تهرانی انجام داده، زیرساختهای لازم را فراهم كرده و آنها را به مرحله اجرا درآورده است.
شاید از همین رو باشد كه گردانندگان سومین جشنواره برترینهای پژوهش و نوآوری در حوزه مدیریت شهری در كنار سایر موضوعات ارائهشده، بخشی را نیز تحت عنوان نقش مدیریت در سلامت شهر تهران به بحث گذاشتند.
در دومین روز این جشنوارهكه اخیراًبرگزارشد، دكتر محمدمهدی گلمكانی، مدیركل سلامت شهرداری تهران، كه ریاست پانل نقش مدیریت در سلامت شهر تهران را عهدهدار بود، در سالن شماره3 مركز همایشهای برج میلاد ـ محل برگزاری جشنواره ـ حاضر شد و دكتر شیرین احمدنیا و دكتر ابوعلی ودادهیر بهعنوان سخنرانان پانل به ارائه مقالاتشان پرداختند.
نبض نیمه غایب
دكتر احمدنیا، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و عضو هیأتمدیره و مدیر گروه جامعهشناسی انجمن جامعهشناسی ایران است. عنوان مقاله او «نگاهی بر سلامت زنان در ایران و تهران» بود و موضوعش بررسی تحولات شاخصهای سلامت زنان كه هم نگاهی به وضعیت كلی بهداشت و سلامت زنان در جامعه جهانی داشت و هم بهطور خاص در مورد وضعیت سلامت زنان در شهرها و روستاهای ایران بحث میكرد.
او ابتدا به بیان ارزش سلامت پرداخت و گفت:سلامت به عبارتی یك ارزش مثبت تلقی میشود و معمولا بهترین آرزوی انسانها برای خود و برای دیگران را سلامت تشكیل میدهد.
سلامت را هم در حكم وسیله و هم در حكم هدف میتوان به تصور آورد. سلامت وسیلهای است برای دستیابی به آرزوها و ایدهآلهای زندگی، برای دستیابی به موفقیت تحصیلی و یا شغل و حرفه مطلوب و یا دستیابی به همسر مناسب و در عین حال خود یك هدف به حساب میآید زیرا تمام تلاشها و فعالیتهای انسانی در جهت نیل به زندگی توأم با سلامت و كامیابی شكل میگیرد.
در فرهنگ ایرانی نیز همواره تأكید زیادی روی این مفهوم شده و میشود. عبارت« سلام، سلامتی میآورد» برای بسیاری آشناست كه تأكید دیگری است بر اهمیت سلامت در فرهنگ ایرانی.
او گزارشی در مورد وضعیت سلامت زنان در كشورهای مختلف جهان و بهخصوص كشورهای جهان سوم ارائه داد كه نشان میداد چطور نسبت مستقیمی بین سلامت زنان و شاخصهای توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی یك كشور برقرار است
یكی از جالبترین مثالها در این مورد موضوع تنظیم خانواده بود. یك سوی تنظیم خانواده به موضوع پیچیده و كلانی چون كنترل جمعیت و فراهم كردن امكانات زندگی برای شهروندان مربوط است و سوی دیگر به نهاد كوچك خانواده وصل میشود.
تنظیم خانواده زیرمجموعه بهداشت و سلامت زنان در سالهای دوره باروری است كه دكتر احمدنیا آن را اینطور تشریح كرد: «وقتی سخن از بهداشت و سلامت زنان به میان میآید بهدلیل اهمیت و تعیینكنندگی سالهای دوره باروری زنان، آنچه معمولا كانون توجه قرار میگیرد مفهوم بهداشت باروری است كه ابعاد وسیعتری را در مقایسه با مفهوم تنظیم خانواده دربرمیگیرد.
بهداشت باروری بنا به تعریفی كه در كنفرانس بینالمللی جمعیت و توسعه در سال 1994 در قاهره از آن به عمل آمده، عبارت است از: سلامت كامل فیزیكی، ذهنی و اجتماعی و منظور از آن فقط فقدان بیماری یا ضعف در موضوعات مرتبط با سیستم باروری و كاركردها و جریانهای آن نیست.
بهداشت باروری هم بر ظرفیت تولیدمثل و آزادی برای تصمیمگیری در مورد اینكه چطور وچه وقت آن را عملی سازند، دلالت دارد و هم به اینكه انسانها از توانایی زندگی جنسی رضایتبخش و ایمن برخوردار باشند.
بهداشت باروری یكی از شاخصهای بهداشت زنان در دنیاست كه اتفاقا یكی از مهمترین حوزههای بهداشت زنان است، به این خاطر كه طیف وسیعی از شاخصها را دربرمیگیرد «برخی از شناختهشدهترین ابعاد و مولفههای بهداشت باروری عبارتند از: میزان باروری كل، میزان استفاده از روشهای پیشگیری از بارداری، نرخ مرگ و میر مادران، میزان شیوع ناباروری و شیوع عفونت اچ.آی.وی در میان زنان باردار».
دكتر احمدنیا روند تحولات و اوج و فرودهای هر یك از این شاخصها را بررسی كرد و عوامل و متغیرهایی كه در ارتقا و یا تنزل هر یك از این شاخصها مؤثر بودهاند ذكر كرد. در نهایت حاصل تمام این تعاریف و بررسیها خبر خوشی بود كه میگفت در بررسی تحولات شاخصهای سلامت زنان در كشور ایران و نیز پایتخت آن شهر تهران، شاهد بهبود قابلتوجه شاخصهای حوزه بهداشت زنان و بهویژه بهداشت باروری هستیم.
پزشكی از نگاهی دیگر
سخنران دوم دكتر ابوعلی ودادهیر بود؛ عضو هیأت علمی دپارتمان علوم اجتماعی دانشكده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه تبریز و پژوهشگر مطالعات اجتماعی علم پزشكی و ژنتیك نوین. عنوان مقاله او «پزشكیشدن جامعه و زندگی روزمره در كلانشهرهای ایران» بود.
دكتر ودادهیر مدتهاست كه روی موضوع پزشكیشدن متمركز شده و تا به حال سخنرانیهای مختلفی در اینباره داشته و مقالاتی نیز نوشته است. او پزشكیشدن را قبلا در یكی از مقالههایش به اسم «حرفه پزشكی و بازی پزشكیشدن» اینطور تعریف كرده است «استعاره پزشكیشدن، پروسهای را نشان میدهد كه به واسطه آن شمار قابلتوجهی از موضوعات، وقایع و مسائل انسانی؛ نظیر تولد، سالخوردگی، یائسگی، الكلیسم، چاقی، اعتیاد كه زمانی در جامعه عادی تلقی و در حیطهها و علوم غیرپزشكی تعریف و مدیریت میشدند، وارد قلمرو اقتدار پزشكی شده یا به نفع پزشكی مصادره شده و در نهایت از طریق رویكردها، ابزارها و مداخلههای پزشكی، كنترل و مدیریت میشوند».
با توجه به این پیشینه در مقالهای كه دكتر ودادهیر در نشست نقش مدیریت در سلامت شهر تهران ارائه داد، مسئله اصلی، شمار زیادی از مسائل و موضوعات مرتبط با زندگی اجتماعی شهری بود كه از حیطه طبیعی یا نرمال خود خارج شده و وارد قلمروی پزشكی شدهاند.
ورود آنها به عرصه پزشكی باعث مشروعیت یافتن و نهادینه شدن آنها بهعنوان موضوعات شكناپذیر پزشكی شده و به زعم دكتر ودادهیر اتفاقی كه در نتیجه چنین رویكردی افتاده است، به حاشیه رفتن و نادیده گرفته شدن مسائل و موضوعات مهمتری در حوزه سلامت شهری است؛ موضوعات و مسائلی كه توفیق پزشكی شدن را پیدا نكردهاند.
«ظهور و افول مسائل و موضوعات مرتبط با سلامت شهروندان در كلانشهرهای ایران بهویژه در 3دهه گذشته نتیجه فعالیت و اقامه دعوی و بازیهای برساختگرایانه بهویژه از جانب حرفه پزشكی بوده است. از اینرو میزان پزشكیشدن یا برساخت و بازتعریف پزشكی مسائل و موضوعات مرتبط با سلامت شهروندان، برای مثال مسئله چاقی، نقش عمدهای در ظهور و افول آنان دارد.
در حالیكه مسائل و موضوعات مهمتری در حوزه سلامت شهری وجود دارد كه از چنین شرایطی برخوردار نیستند. با وجود شرایط یا حالات بالقوه مسئلهدار نامحدودی كه سلامت شهروندان را در كلانشهرهای ایران تهدید میكند، فقط شمار محدودی از آنان توجه عمومی، رسانهای و حرفهای را بهخود جلب میكنند و یا در سطح جهانی، ملی و محلی به مثابه مسائل اصلی مرتبط با سلامت شهروندان تعریف میشوند».
او در مقالهاش این موضوع را شكافته بود كه اساسا چطور و از چه زمانی فرایندی به اسم پزشكیشدن موازی با توسعه زندگی شهری پیدا و در تمام حوزههای سلامت شهری تأثیرگذار شد.
این جلسه با پرسش و پاسخ بین ارائهدهندگان مقالات و حاضران به پایان رسید؛ پرسش و پاسخهایی كه تا بیرون از سالن برگزاری جلسه و در راهروهای مركز همایشها نیز ادامه داشت و تمامشدنی نبود.
همشهری آنلاین
نظر شما