سلامت نیوز-*امیر هوشنگ مهریار:  از دیدگاه عقل و شرع، صداقت در بازار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. صداقت بازار به این است که عوامل آن، یعنی عرضه‌کنندگان و تقاضا‌کنندگان، نوع برخوردشان با یکدیگر، فضای فیزیکی، نورپردازی، چینش کالا، فضای حاکم بر بازار و... پایدار و بر اساس واقع نمایی باشد، به‌گونه‌ای که انحراف از واقعیت یا وارونه سازی آن به هر نوع ممکن انجام نشود.

به گزارش سلامت نیوز، آرمان نوشت: صداقت، اصل اساسی در روابط اجتماعی، از جمله در موضوع عرضه و تقاضاست. تبلیغات کاذب، برچسب‌های خلاف واقع، دروغ، فریب، غش، تبانی، خلف وعده، خیانت در امانت و بی‌انصافی از مظاهر فقدان صداقت در بازار است.

نبود صداقت میان تولید‌کنندگان و تقاضا‌کنندگان، هزینه‌های فراوان به جامعه وارد می‌کند. فقدان صداقت در بازار کار و عوامل تولید، به عیب پوشانی، سرقت از کار و کم فروشی، بی‌مسئولیتی، فرصت‌طلبی و سرانجام به افت کیفیت و بازدهی پایین تولید می‌انجامد. هم اکنون وجود تقلب در برخی داد و ستدها و دیگر محافل در جامعه باعث شده افراد اطمینان خود را نسبت به خرید با کیفیت و قیمت مناسب از دست بدهند، تا جایی که افراد در بسیاری از موارد در مورد خرید و فروش اجناس اطمینان ندارند و مدام فکر می‌کنند تقلبی در کار است. این در حالی است که بروز هرگونه تقلب باعث بی‌اعتمادی در جامعه می‌شود. فرد مواجه شده با تقلب احساس آزردگی می‌کند. همچنین فرد تحت تقلب نسبت به دیگر افراد حس بد بینی و خشونت دارد.

در ایران باستان تقلب در داد و ستدها وجود داشته است. این امر باعث بروز پدیده چانه زدن بر سر قیمت بین فروشنده و مشتری شده است. پدیده چانه زدن در هنگام خرید نشان‌دهنده نداشتن رضایت خاطر از جانب مشتری نسبت به قیمت‌گذاری فروشنده است. امروزه نه تنها در جامعه ما بلکه در اغلب جوامع انسانی تقلب و دروغگویی در زمینه‌های مختلف وجود دارد. این در حالی است که داریوش در کتبیه‌های متعدد خود از اهورا مزدا می‌خواهد تا کشورش را از دشمن، خشکسالی و دروغ محافظت کند. به عبارت دیگر دروغ و تقلب به رغم تاثیرات گفتار نیک، پندار نیک و رفتار نیک باز هم در آن دوران مشاهده می‌شد. داریوش در کتبیه‌های خود دروغ را عامل بروز فتنه در کشور نام برده است. طبیعتا دروغ در دوران‌های مختلف بشری وجود داشته است. درضمن چون سیستم حکومت ایرانی در گذشته بر پایه استبداد و زورگویی بوده همگان سعی داشتند که با تحریف عقاید و تقلب حق خود را از جامعه بگیرند. باید دانست که این نوع رفتار در سطوح مختلف جامعه ادامه دارد. برای مثال با بررسی ادبیات کهن در اشعار سعدی مصرع «دروغ مصلحت آمیز به از راست فتنه انگیز» نمونه بارز وجود و نشر چنین فرهنگی در جامعه است. بنابراین این طرز تفکر در جامعه باعث بروز بی‌اعتمادی می‌شود و همگان سعی در مصون نگه داشتن خود از تحریف عقاید دارند. با بررسی فرهنگ داد و ستد در کشور باید اذعان داشت که در برخی مواقع دروغگویی‌ و تقلب‌ها جزو فرهنگ شده است.

این گونه رفتارها در جامعه باعث از بین رفتن حس اعتماد و اعتبار می‌شود. در این شرایط هر فرد بدون داشتن اعتماد به جامعه از طریق دروغگویی کار خود را پیش می‌برد. این گونه رفتارها در جامعه با تاثیرات سوء همراه است. در گذشته بزرگان و پادشاهان با شیوه‌های مختلف در پی جلب اعتماد افراد بودند؛ به نسبت آن افراد نیز برای حفاظت از جان خود مجبور به مجیز و تعارف کردن بودند. بنابراین تقلب و دروغ یک مساله عام است و شاید بتوان گفت که بخشی از فرهنگ ملی ایرانیان است. با بررسی گفت‌و‌گوهای روزمره می‌توان بر این امر تاکید کرد که اغلب افراد واقعیت‌ها را آن‌طور که هست بیان می‌کنند و به این شکل به حفظ منافع خود می‌پردازند. این شیوه رفتاری می‌تواند با ضررهای فراوان همراه باشد.

تقلب در بین فرهیختگان جامعه

بررسی‌ها نشان می‌دهد که تقلب در هر یک از مشاغل رسوخ کرده است. برای مثال امروزه حتی در محافل علمی و دانشگاهی کشور شاهد تقلب و سرقت‌های ادبی هستیم. فرهیختگان در این جامعه رشد کرده و تربیت شده‌اند. در این وضعیت برخی از آنها با شیوه‌های دروغگویی، کتمان حقیقت و... به منافع خود می‌رسند. در دو دهه اخیر به دلیل شیوع مدرک گرایی در جامعه تقلب در سطح دانشگاه و محافل علمی کشور شدت یافته است. برای مثال هم‌اکنون میدان انقلاب تهران نمونه بارز تقلب و سرقت ادبی در قالب پایان نامه نویسی، تز و پروپوزال نویسی است.

این در حالی است که اغلب افراد با گذراندن دوره‌های دکتری و کسب مهارت از این روش‌ها استفاده می‌کنند. این طرز تفکر در برخی مواقع در قالب اخذ مدارک تقلبی از کشورهای خارجی بروز می‌کند. برای مثال این پدیده در دولت‌ نهم در قالب یک مساله ویژه در بین مدیران کشور رایج بود. بنابراین جامعه دانشگاهی و فرهیخته از جامعه کلی جدا نیست و نمی‌توان از آنها توقع داشت که از کل جامعه متاثر نباشند یا اخلاقیات آنها با جامعه متفاوت باشد. در برخی سطوح کشور تقلب وجود دارد و این امر به اشکال مختلف بروز می‌کند. باید دانست این شیوه برای افراد و دیگران با صدمات متعدد همراه است. درضمن سرقت ادبی خرد هنگامی رخ می‌دهد که فرد به سبب ضعف علمی در کسب دانش لازم ناکام می‌ماند و در نتیجه مجبور به استفاده از کار دیگران می‌شود. این در حالی است که برای نقل اصطلاحات مختلف باید آن را در متن به صورت واضح و شفاف، مشخص و ماخذ نویسی کرد.

برای کاهش تقلب در اقتصاد چه کار باید کرد؟

در اقتصاد جدید رسم چانه زدن در معامله کاهش یافته است. برای مثال در اغلب سوپر مارکت‌ها یا دیگر مغازه‌ها روی اجناس قیمت گذاری شده است. این اقدام با ارائه قیمت مناسب و به شکل شفاف انجام می‌شود، اما اغلب مردم در پی رفتن به برخی مراکز خرید هستند که بتوانند با چانه زدن قیمت اجناس را کاهش دهند. در برخی از ایام اجناس به دلیل فروش فوق‌العاده با تخفیف به دست مردم می‌رسد.

افراد نسبت‌به تقلب و دروغ آگاه باشند

باید از طریق آموزش در مدارس و رسانه‌ها مردم را نسبت به تقلب در معامله و دیگر موارد آگاه کرد. از سوی دیگر باید تاکید کرد که برای کسب منافع اقتصادی استفاده از تقلب و دروغ مناسب نیست. با اقدامات فرهنگی می‌توان اهمیت دروغ را در جامعه کاهش داد. این تغییر نگرش نیازمند صرف زمان طولانی‌مدت است. درضمن همگان باید نسبت به قوانین تعریف شده در مقابل تقلب در حوزه‌های مختلف آگاه بوده و از بروز هرگونه تقلب جلوگیری کنند. بی‌شک با آگاه سازی جامعه می‌توان شدت تقلب را در جامعه کاهش داد و اعتماد مخدوش شده مردم را بازگرداند.

* روانشناس