در آخرين روزهاي سال گذشته در خبرها ديديم که يکي از دانشجويان ايراني دانشگاه مولتي‌مديا در مالزي به نام «احسان دهقان» بر اثر ابتلا به تب دنگي يا دانگ فوت شده است.
دهقان كه دانشجوي سال آخر رشته تجارت الکترونيک در دانشگاه مولتي‌مديا بود، را مي‌توان اولين قرباني ايراني بيماري تب دنگي در سال‌هاي اخير دانست.اين بيماري در ايران ديده نشده اما شمار مبتلايان به اين بيماري كه از پشه‌اي به نام آئدس به انسان منتقل مي‌شود، در مناطق مختلف شرق آسيا به طرز نگران كننده‌اي افزايش يافته است.
اين در حالي است كه تنها در يك هفته گذشته به غير از آقاي دهقان، 3 نفر كه 2 نفر آنها از اهالي كوالالامپور پايتخت مالزي بوده‌اند، توسط اين پشه آلوده و كشته شده‌اند. شمار مبتلايان به اين بيماري نيز در حد قابل توجهي افزايش يافته است.
به طوري كه طي هفته گذشته حدود يك هزار نفر به اين بيماري مبتلا شده‌اند. در اندونزي هم آمار مبتلايان به بيش از 2500 نفر رسيده است. هند، فيليپين و پاکستان هم از اين بيماري درامان نمانده‌اند.
پشه ناقل بيماري دنگي، نوعي پشه با خطوط مشكي رنگ است كه به ببر آسيايي شهرت دارد. البته تعداد افرادي كه توسط اين پشه در جهان كشته مي‌شوند با تعداد افرادي كه توسط ببر يا ديگر گربه‌سانان، مورد حمله قرار مي‌گيرند، قابل قياس نيست.
معمولا زماني تب دانگ گسترش مي‌يابد كه تعداد پشه مزبور زياد شود و اين زماني اتفاق مي‌افتد كه آب‌هاي فراواني به صورت راكد رها شده باشند و رعايت بهداشت محيط به دقت انجام نگرفته باشد. ويروس دانگ كه در كشورهاي استوايي در سرتاسر عالم گسترده است در سال 1980 براي اولين بار وارد كشور آمريكا شد.
اما اخيراً اپيدمي‌هايي در جنوب چين ، تايوان و شمال استراليا داشته است كه مويد انتشار اين بيماري به نواحي غير استوايي است و به همين خاطر نگراني از آن فراگير شده است.
اين بيماري محدوده وسيعي را از آمريكاي لاتين، آفريقا و آسيا در اختيار دارد كه در برخي سال‌ها گسترش آن تلفات سنگين انساني برجاي گذاشته است. ابتلا و تلفات ناشي از تب دنگي در مقايسه با آنفلوآنزاي مرغي كه همزمان در برخي از كشورهاي منطقه جاري و ساري است، بسيار فراگيرتر و كشنده‌تر است.
بزرگترين تلفات دنگي در سال 1981 در كوبا به وقوع پيوست و 100 هزار نفر را آلوده كرد كه از اين تعداد 168 نفر كشته شدند. در سال 1994 هم در کشور همسايه ما پاکستان، تب دانگ اپيدمي شد. گفته مي شود سالانه 100 ميليون نفر توسط اين پشه گزيده مي‌شوند كه 250 هزار نفر در سال با نوع حاد آن مواجه مي‌شوند.
تاكنون 4 نوع پشه دنگي در جهان شناسايي شده كه به دنگي يك، دو، سه و چهار موسوم هستند كه بر اساس نقاط جغرافيايي گسترده شده‌اند. علائم اين بيماري با سردرد، كمردرد و پشت درد، تب معمولاً شديد و در برخي موارد خارش و جوش در قسمت‌هاي مختلف بدن شروع مي‌شود.
اين بيماري به دليل تضعيف سيستم ايمني بدن و كاهش شديد گلبول‌هاي سفيد خون و در موارد حاد ايجاد خونريزي‌هاي داخلي، از بيماري‌هاي خونريزي دهنده و مهلك مناطق استوايي به‌شمار مي‌رود.
كي مي آيد؟
تب هموراژيك دانگ از اوايل تابستان تا اواخر پاييز اتفاق مي‌افتد، ولي اكثريت موارد از ماه‌هاي مرداد تا آبان ماه ديده مي‌شود. اين بيماري هم در شهر و هم در روستا وجود دارد. علت هم مي‌تواند حاشيه‌نشيني کنترل نشده در شهرها، عدم وجود سيستم مناسب براي دفع فضولات، افزايش انتشار و تراکم پشه ناقل، عدم کنترل مؤثر و نابود کردن پشه‌ها، افزايش انتشار ويروس دانگ و ضعف بهداشت عمومي باشد.
تب‌هاي خونريزي دهنده ويروسي، گروهي از بيماري‌ها هستند كه به لحاظ ايجاد اختلالاتي در سيستم انعقادي خون داراي علايم خونريزي هستند و به‌همين دليل مشخصه اين بيماري‌ها خونريزي از بعضي نقاط بدن است.
از اين بيماري‌ها تب کريمه –کنگو که ناقل آن کنه است، بيشتر در کشور ما ديده شده، اما پشه آئدس که ناقل تب دانگ و تب دره ريف است هم در کشور ما وجود دارد و با توجه به زياد شدن آمار مبتلايان در کشورهاي منطقه لازم است ما نيز با کسب اطلاعاتي در باره اين بيماري براي مبارزه با آن آماده باشيم.
علايمي كه به ما هشدار مي‌دهد
تب دانگ بعد از يك دوره كمون 2 تا 7 روزه اغلب در كودكان و جوانان زير 14 سال عارض مي‌شود. انسان تنها مخزن بيماري است و ابتلا در مناطق فقير و افرادي كه به نحوي با ناقل بندپاي عامل بيماري يعني آئدس اجيپتي (Aedes aegypti) در تماس هستند، ديده مي‌شود.
تب به طور ناگهاني شروع شده و به سرعت به 5/39 تا 41 درجه سانتيگراد رسيده و معمولاً با درد پيشاني يا پشت كاسه چشم همراه است و گاهي اوقات درد پشت، مقدم بر تب يا همراه با آن ظاهر مي‌شود. جوش‌هاي منتشر مسطح و ناپايدار در پوست ظاهر مي‌شود كه در خلال 24 تا 48 ساعت اول شروع تب در اثر فشار سفيد رنگ مي‌شوند.
نبض ممكن است كند شده و به فاصله كوتاهي دردهاي عضلاني و استخواني ظاهر مي‌شود. در خلال روزهاي دوم تا ششم تب، تهوع و استفراغ، بزرگي غددلنفي، از دست دادن حس چشايي و بي اشتهايي ممكن است ايجاد شود. غالباً نقاط قرمز پراكنده در پيشاني و دست و پا موجود بوده، خونمردگي‌هاي خودبخودي ممكن است ظاهر شده و خونريزي و كبودي در محل خونگيري از وريدها متداول است.
سيانوز(كبودشدن دست و پا) محيطي و اطراف دهان ممكن است ايجاد شود. تنفس سريع و اغلب به سختي صورت مي‌گيرد. نبض ضعيف، سريع و كشيده بوده و صداهاي قلبي ضعيف مي‌شود. افت فشار خون و برگ شدن کبد از علائم مهم اين مرحله محسوب مي‌شوند. بعد از دوره بحراني 24 تا 36 ساعته؛ دوران نقاهت و بهبودي، در كودكان نسبتاً سريع است.
قبل يا در خلال شوك ممكن است درجه حرارت به ميزان طبيعي برسد. در دوره نقاهت، کندي ضربان قلب و ضربان‌هاي اضافي (اكستراسيستول بطني) متداول است. بطور غير معمول عوارض ضايعه مغزي و ناشي از شوك طولاني يا گاهي اوقات خونريزي داخل جمجمه‌اي باقي مي‌ماند. در 10 تا 40 درصد بيماران و عمدتاً به‌دليل نرسيدن به موقع به بيمارستان و مراقبت‌هاي ويژه و درمان جايگزيني و كمكي، مرگ اتفاق مي‌افتد.
پيشگيري بهتر از درمان
لازم است بدانيد داروي خاصي براي درمان اين بيماري وجود ندارد و درمان براساس علايم بيماري انجام مي‌شود و به اصطلاح درمان علامتي است.بنابر اين بهتر است به روش‌هاي پيشگيري توجه و اهميت زيادتري بدهيم.
پيشگيري و كنترل تب دانگ در ارتباط مستقيم با كنترل پشه ناقل بيماري يعني آئدس اجيپتي است. در مناطق گرم و حاره به خصوص در مكان‌هايي كه مجبور هستند نسبت به ذخيره آب آشاميدني اقدام نمايند، قراردادن پوشش مناسب ظرف‌هاي مخصوص ذخيره‌سازي كه با ممانعت از تخم‌گذاري توانسته است موجب كنترل ناقل بيماري شود؛ روش مؤثري براي کنترل اين بيماري بوده است.
كنترل پشه با برنامه‌هاي ريشه كني يعني كاهش كانون‌هاي زادوولد پشه و استفاده از لاروكش‌ها و همچنين سمپاشي دقيق هوايي با حشره‌كش ها امكان پذير است.
آموزش بهداشت، آگاهي جامعه از نقش پشه به عنوان ناقل تب هموراژيك دانگ، توصيف عادت نيش زدن پشه در خلال روز و پيشگيري از گزيده شدن، زادوولد در مخازن آب خانگي و تهييج مردم در كاهش منابع تكثير پشه از طريق تخليه آب ظروف به طور منظم؛ نبايد فراموش شود.
همين بيماري‌ها هستند که اهميت استفاده از آب لوله‌كشي به عوض ذخيره آب را به ما يادآوري مي‌کنند.
