به گزارش سلامت نیوز به نقل از قانون ،اغلب پسرانی که در طرح‌های جمع آوری در خیابان ها به مراکر بهزیستی برده می‌شوند سرپرست خانوار هستند و عادت کرده اند که هر روز در خیابان ها کار کنند تا برای خانواده‌شان خرجی ببرند. آن‌ها وقتی به مراکز بهزیستی برده می شوند باید از صبح تا شب را در ساختمان‌های کهنه بهزیستی‌ به شب برسانند و این برای شان حکم زندان را دارد. البته بهزیستی هم بودجه‌ای برای ارائه خدمات بهتر به این کودکان را ندارد. حبیب‌ا‌... مسعودی فرید، معاون سازمان بهزیستی كشور در این زمینه می‌گوید: ساماندهی، حرفه آموزی و... بر عهده بهزیستی است.

بعد از مرحله شناسایی و نگهداری آن‌ها در مراکزی که باید شهرداری برای آن‌ها تهیه کند، خدمات آموزشی و... با کمک 20 ان‌جی‌او و چهار مرکز دولتی شروع می‌شود اما اگر کودکانی بی‌سرپرست بودند و سرپرستی نداشتند، وظیفه بهزیستی است که آن‌ها را غربالگری و شناسایی کند که ما قبلا این‌گونه کودکان را داشتیم که در مراکز شبه خانواده ساماندهی شدند و ان‌جی‌او‌ها هم خدمات خوبی به این کودکان ارائه دادند؛ خدماتی ازجمله بهداشتی، تحصیلی و... . سال گذشته حدود دو هزار و400 کودک در سطح استان تهران ساماندهی و حمایت شدند.

از سال 78 بحث ساماندهی کودکان خیابانی مطرح شد آن هم به این دلیل که براساس نامه شورای عالی اداری که در مورد متکدیان سازمان بهزیستی تقاضا کرد که گروه سنی زیر 18 سال از بحث متکدیان جدا شود. بر این اساس از سال 78 مراکز نگهداری شبانه روزی کودکان برای نگهداری موقت و غربالگری در سطوح مختلف راه اندازی شد.

سال 84 قرار بود مصوبه ای وجود داشته باشد که براساس آن سازمان‌هایی در خصوص این کودکان همکاری کنند که این مصوبه توسط هیات وزیران مطرح شد.

این مصوبه تعریف می کند کودکان خیابانی که در خیابان کار یا زندگی می کنند، مشمول دریافت چه خدماتی خواهند بود و درواقع فرآیندی را مثل شناسایی، جذب و ساماندهی برای این کودکان در نظر بگیرد؛ بعد هم وظایف 11دستگاه علاوه بر بهزیستی را مطرح می‌کند. شاید محور کار با توجه به جنس کار با بهزیستی است ولی این مصوبه مسائلی مثل شناسایی و جذب را بر عهده نیروی انتظامی می گذارد.

تجهیز مراکز را برعهده شهرداری و برای دستگاه‌های دیگری مثل آموزش و پرورش و اداره اتباع و دادگستری و... گذاشتند اما حالا بعد از گذشت مدت‌ها بایددید چند درصد به تعداد این مراکر اضافه شده و چه خدماتی به آن‌ها می‌دهد. این در حالی است که ان جی او ها به سختی می توانند برای مجوز تاسیس این مراکر اقدام کنند.

بچه ها را به زندان نمی بریم

کودکانی که تحت سرپرستی بهزیستی قرار می‌گیرند مراحل خاصی را در این سازمان باید طی کنند. این طور که حبیب‌ا‌... مسعودی فرید می گوید:«برای مثال اگر کودکی افسردگی، اختلال روانی دوقطبی دارد یا تحت خشونت قرار گرفته است بلافاصله به مراکز شبه خانواده نمی‌بریم. به همین دلیل مساله فرار کودکان و نوجوانان از مراکز شبه‌خانواده بسیار نادر است.

به همه استان‌ها نیز اعلام شده است در صورت وجود چنین اتفاقاتی به طورسریع به ما اطلاع داده شود. حتی در عرض چند ساعت و به صورت تلفنی هم که شده است با ما تماس بگیرند. مراکز شبه خانواده مراکزی نیستند که شبیه زندان باشند. به هر حال این کودکان به مدرسه می‌روند و در این مسیر تنها هستند.

البته گاهی هم مربی با آن‌ها همراه می‌شود اما این‌طور نیست که هر جایی که می‌خواهند بروند، مربی حضور داشته باشد. با این حال مربیان باید به شکل حرفه‌ای کار کنند و برای مثال اگر کودکی در فاز افسردگی است نباید تنها از مرکز خارج شود». این در حالی است که همچنان فرار کودکان از مراکز بهزیستی بالاست و کودکان به این مراکز اعتماد کافی ندارند.

مسعودی‌فرید می‌گوید:«موضوع کودکان بی سرپرست و بدسرپرست موضوعی جهانی است و سازمان بهزیستی وضعیت این مساله را هم در کشور خودمان و هم در سایر کشورها رصد می‌کند. برای مثال در گزارش سال ۲۰۱۵ و ۲۰۱، یک میلیون کودک در موسسات نگهداری اروپا حضور دارند یا در خود آمریکا ۲۸۰ هزار کودک در موسسات نگهداری می‌شوند.

در روسیه ۳۵۰ هزار نفر، در اندونزی ۴۰۰ هزار نفر و در ژاپن ۷۰ هزار نفر در موسسات نگهداری هستند، با این وجود همه کشورها سیاست موسسه‌زدایی را در دستور کار دارند و تلاش می‌کنند كه بچه‌ها به داخل خانواده بروند.

آسیب دیده ها را در زمان طلایی شناسایی کنیم

کودکانی که تازه از شهرستان به تهران فرار کرده یا زنانی که تازه از خانه فرار کرده اند خیلی زود باید مورد شناسایی مراکز بهزیستی قرار بگیرند. به این مدت که بسیار مهم است، زمان طلایی می گویند که 6 ساعت است. فرید دراین باره می گوید: این‌ها باید بلافاصله و بدون هیچ‌گونه فوت وقت رسیدگی شوند.

به نظر می‌رسد زمان طلایی همان لحظه‌ای است که فرد فرار می‌کند. این افراد باید بدانند جایی به اسم مرکز اورژانس اجتماعی وجود دارد که می‌توانند بلافاصله بعد از فرار با آن تماس بگیرند و در آنجا همکاران سازمان بهزیستی مداخلات لازم را انجام دهند. او با اشاره به اینکه اغلب کودکان آسیب دیده سرپرست دارند اما سرپرست آن‌ها «غیر مؤثر» هستند، افزود: برای مثال ممکن است سرپرست این کودکان به دلیل بیماری صعب العلاج، اختلالات روانی، فقر یا مصرف مواد مخدر یا الکل نتواند از کودک نگهداری کند و کودک آزاری انجام دهد.

نزدیک به ۸۵ درصد از کودکانی که در موسسات نگهداری می‌شوند، بچه‌هایی هستند که سرپرست غیرموثر دارند و دست‌کم یکی از سرپرستان آن‌ها شناسایی شده است.

وی با اشاره به فرآیند آماده سازی کودکان آسیب دیده برای حضور در مراکز شبه خانواده‌ توضیح داد: برای مثال اگر کودکی افسردگی، اختلال روانی دوقطبی دارد یا تحت خشونت قرار گرفته است،بلافاصله به مراکز شبه‌خانواده نمی‌بریم. به همین دلیل مساله فرار کودکان و نوجوانان از مراکز شبه خانواده بسیار نادر است.

به همه استان‌ها نیز اعلام شده است در صورت وجود چنین اتفاقاتی سریعا به ما اطلاع داده شود. حتی در چند ساعت و به صورت تلفنی هم که شده با ما تماس بگیرند. مراکز شبه خانواده مراکزی نیستند که شبیه زندان باشند. به هر حال این کودکان به مدرسه می‌روند و در این مسیر تنها هستند. البته گاهی هم مربی با آن‌ها همراه می‌شود اما این‌طور نیست که هر جایی که می‌خواهند بروند، مربی حضور داشته باشد.

با این حال مربیان باید به شکل حرفه‌ای کار کنند و برای مثال اگر کودکی در فاز افسردگی است نباید تنها از مرکز خارج شود. از سوی دیگر در حال حاضر حدود ۳۱ خانه سلامت و ۲۲ خانه امن در استان‌ها مشغول به فعالیت هستند. این زنان در معرض خشونت یا دختران فراری در همه مراکز مداخله در بحران پذیرش می‌شوند و مشکلی وجود ندارد اما این دو گروه باید در اسرع وقت در خانه سلامت یا در خانه امن ساماندهی شوند.وی با اشاره به علت فرار زنانی که در خانه‌های سلامت هستند نیز گفت: زنان و دخترانی که به خانه سلامت فرستاده می‌شوند همگی مجرد هستند.

در صورتی که زن متاهلی از خانه فرار کند به خانه‌های امن منتقل می‌شود اما پیش از این تفکیک صورت نمی‌گرفت. موردی که به مرکز موقت برده می‌شود تا ۲۱ روز آنجا نگه داشته می‌شود و در نهایت یک دوره دیگر ممکن است این مدت تمدید شود. ما هم از ابتدا اعتقاد داشتیم جای زنی که آسیب دیده است و دختری که فرار کرده و زنی که به خاطر خشونت خانگی یا خطر ضرب و شتم از سوی شوهر مصرف کننده شیشه از خانه خارج شده است، در یک مکان نیست.

دسته بندی کودکان آسیب دیده در بهزیستی

مسعوی فرید از دسته بندی این کودکان طی جلسه مشترک با دفتر کودکان و آسیب‌های اجتماعی خبر داد و گفت: برای مثال کودکانی که شاهد قتل بوده‌ یا در پاتوق‌ها حضور داشته‌اند و فرار کرده‌اند و ... مستقیما به داخل مراکز شبه خانواده نمی‌روند چرا که در این مراکز می‌خواهیم یک شبیه سازی از خانواده انجام دهیم.

کودکان ابتدا ارزیابی می‌شوندکه آیا اعتیاد یا سابقه تماس جنسی داشته‌اند؟ به آنها تعرض جنسی شده است یا نه؟ اگر این موارد وجود داشته باشد، کودکان در مراکز میان مدت نگهداری می‌شود، یعنی مکانی که کارهای حرفه‌ای‌تر درمانی روی آنها انجام شود و در غیر این صورت این کودکان مستقیما به مراکز شبه خانواده می‌روند.معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی با تاکید بر اینکه در صورت فرار این کودکان و بازگشت‌شان به مراکز شبه خانواده این فرآیند بار دیگر تکرار می‌شود، اظهار کرد: مگر اینکه این کودکان دچار اعتیاد شده باشند که فرآیند دیگری را طی می‌کنند.

در حال حاضر حدود شش مرکز اعتیاد کودکان از سال قبل راه اندازی شده است با توجه به اینکه این کودکان نیازمند فرآیندهای حرفه‌ای مددکاری اجتماعی هستند با نهادهای دیگر مثل آموزش و پرورش در طرح‌هایی مانند طرح نماد همراهی می‌کنیم، البته این طرح‌ها برای کودکان بدسرپرست است و در صورتی که سرپرست خوبی داشته باشند، ابتدا به درمان‌های سرپایی ارجاع داده می‌شوند که این فرآیند بر عهده وزارت بهداشت خواهد بود.