سلامت نیوز:این روزها به هر منبع خبری که سر بزنید، نوشته‌ای درباره خشکسالی، کمبود آب و پیش‌بینی‌های هشدار دهنده درباره نبود آب خواهید دید که بیش از پیش به همه ما گوشزد می کنند خشکسالی در راه است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از خراسان ،مشکل خشکسالی در ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی کشور و قرار گرفتن در کمربند خشک کره زمین، مربوط به دیروز و امروز نیست و روزبهروز هم درحال افزایش است.در همین زمینه، معاون اول رئیس جمهور ، به تازگی در مراسم بهره‌برداری از فاز اول آب شیرین‌کن بندرعباس، مسئله کمبود آب را مهم‌ترین مشکل کشور و مانع توسعه دانست. اسحاق جهانگیری ادامه داد: «کمبود آب میتواند در آینده به موضوعی پیچیده‌تر از مسائل هسته‌ای تبدیل شود». اهمیت و ضرورت مسئله آب در دنیا و کشورمان بر کسی پوشیده نیست و برای آن راه حل‌هایی در نظر گرفته شدهاست اما لازم است جدای از صرفهجویی، به راهحلهای کلانتری هم توجه شود. در پرونده امروز «زندگی سلام» به علل خشکسالی در ایران و بررسی روش‌های مقابله با خشکسالی در کشورهای مختلف پرداختهایم که هرکدام میتواند به نوعی راهگشای بحران آب در کشور ما باشد.
پیشینه تاریخی کمبود آب در ایران
در گذشته تصور میشد منابع آب نامحدودند اما امروزه حتی کشورهای پیشرفته هم محدودیت منابع آبی را درک کردهاند. آب از اساسی‌ترین الزامات فعالیتهای بشری به شمار میآید و اهمیت زیستمحیطی آن را نمیتوان نادیده گرفت. تقریباً ۱۰۰ کشور جهان هم اکنون با گسترش بیابانها مواجه هستند و بیش از 1.5 میلیارد انسان از دسترسی به آب سالم محروماند. بحران آب در ایران هم به شدت احساس میشود چرا که از کل مساحت ایران، تنها 15درصد برخوردار از پوشش گیاهی است و بیش از 85درصد کشور ما جزو مناطق خشک و نیمه خشک محسوب میشود؛ از این رو انتظار بروز بحران آب در کشور غیرمنطقی نیست و نباید فراموش کرد که بحران آب ریشهای طولانی در کشور دارد. حفر طولانی‌ترین قنات‌ها در کشور بدون دلیل نبودهاست.
برخی آمارها حکایت از آن دارد که طول حفاری‌های قنوات در ایران قدیم، بیش از فاصله زمین تا کره ماه، حدود ۳۳۰ هزارکیلومتر بوده است. ساختن آب انبارهای مختلف در شهرهای مختلف ایران و وجود الهه‌های آب و معبد آناهیتا در کشور یا حتی بررسی نیایشهای کوروش هخامنشی مبنی بر رهایی ایران از شر خشکسالی، نشان از آن دارد که دسترسی به آب در ایران از سال‌های گذشته با دشواری همراه بودهاست. دوره‌های خشکسالی ایران غیرقابل انکار است و اگر از پدربزرگها و مادربزرگهای خود سوال کنید، متوجه خواهیدشد که در دوره‌های زمانی زیادی آنها هم دچار خشکسالی و مشکلات آن بودهاند. از زمانیکه جمعیت ایران کمتر از ۱۰میلیون نفر بودهاست تا امروزکه حدود ۸۰میلیون نفر جمعیت داریم، همچنان با مشکل کمبود آب مواجه هستیم. طبق گزارش بانک جهانی، ایران از میان 192 کشور جهان در جایگاه 62 از لحاظ منابع آبی قرار دارد (129 میلیارد متر مکعب) اما با توجه به جمعیت بالای کشور، سرانه منابع آب در کشور ما از 122 کشور دنیا کمتر است. میانگین سرانه منابع آب در جهان 3.6 برابر ایران است.
چالش کمبود آب در دنیا چگونه حل میشود؟
با نگاهی به تجربه دیگر کشورها در صرفهجویی منابع آبی متوجه می‌شویم بسیاری از کشورها از روش‌های آینده‌نگر در کنار روش‌های زودبازده همزمان استفاده کردهاند تا بتوانند بهترین نتیجه ممکن را به دست بیاورند. در ادامه روش‌های مورد استفاده این کشورها را بررسی می‌کنیم.
1- استرالیا و کاهش تولید محصولات کشاورزی
کشور «استرالیا» در سال‌های 2006 و 2007 میلادی با بحران کمآبی مواجه شد. سوء مصرف آب در این کشور سبب آسیب محصولات کشاورزی در این کشور شد و اقتصاد به سمت وارداتی شدن محصولات و موادغذایی پیش رفت، برای همین تخصیص آب به بخش کشاورزی و مصرف خانگی تا 84 درصد کاهش یافت و از تولید محصولات کشاورزی که به آب زیادی نیاز داشتند، جلوگیری شد. همچنین کشاورزان در مضیقه قرار دادهشدند تا از روش‌های آبیاری قطرهای و بارانی استفاده کنند.
2- برزیل و گران کردن قیمت آب مصرفی
در سال 2013 میلادی کشور«برزیل» با بحران کمآبی روبه‌رو شد. در این سال بحران در شهر«ریودوژانیرو» بیشتر از دیگر شهرها بود و دولت برای کنترل این بحران اقدام به افزایش قیمت آب تصفیه‌شده شهری کرد. این رشد قیمت به اندازه‌ای زیاد بود که سبب کاهش مصرف شد. دولت برزیل اعلام کردهاست با افزایش قیمت آب تصفیه‌شده در کشور، مصرف 40 درصد کاهش یافتهاست.
3- ژاپن و کشت بدون خاک
یکی از بخش‌هایی که بیشترین مقدار مصرف آب در دنیا را دارد، کشاورزی است. استفاده از آبیاری قطرهای به جای غرقابی، اصلاح کشت و گونه‌های مختلف کشاورزی مقاوم در برابر کمآبی و جایگزینی کشت‌های «گلخانه‌ای» و «هیدروپونیک» (کشت بدون خاک) به جای روش‌های سنتی یکی از انواع آن است. در ژاپن با کشت طبقاتی به روش «هیدروپونیک» تا 99درصد در مصرف آب صرفهجویی کردهاند و با یک درصد آب مصرفی در کشت رایج توانسته‌اند کشت هیدروپونیک کاهو را انجام دهند. این روش کشت در مناطق کویری ایران بسیار به‌صرفه خواهدبود.
4- آمریکا و از دست دادن حق استفاده از آب!
آمریکا یکی از کشورهایی است که در سال‌های گذشته با بحران کمآبی مواجه شده ولی سیاست‌هایی را برای مقابله با این شرایط اتخاذ کردهاست. در سال 2011 میلادی ایالت فلوریدای آمریکا با بحران کمآبی روبه‌رو شد و به همین دلیل 1200 مصرف‌کننده پر‌مصرف که اغلب مصرف‌کنندگان صنعتی در این ایالت بودند، حق استفاده از آب را از دست دادند. پیش‌بینی میشود بحران کمآبی تا سال 2020 میلادی به مشکلی جدی در آمریکا تبدیل شود. بحران کمآبی در ایالت کالیفرنیای آمریکا تا جایی پیش رفته که افرادی با عنوان «پلیس آب» به در منازل شهروندان کالیفرنیایی مراجعه و آنها را از خطرات کمبود آب، مصرف صحیح آب و راهحلهایی علیه هدر رفتن آب آگاه می‌کنند.
5- سوئد و دوش‌هایی برای آینده
سوئد یکی دیگر از کشورهایی است که به راهحلهای فناورانه علیه بحران و کمبود آب پرداختهاست؛ بهعنوان مثال چندی پیش، مهندس ایرانی مقیم سوئد به نام «مهرداد محجوبی» با اختراع یک دوش متفاوت به صرفهجویی و استفاده بهینه از آب پرداخت و توانست در صدر اخبار فناوری دنیا قرار بگیرد. این دوش با عناوینی مثل «دوش فضایی» یا «دوش آینده» هم شناخته میشود که ازقابلیت تصفیه بیش از ۹۰درصد آب مصرف شده و دوباره برگرداندن آب مصرفی به سردوش برخوردار است.
مهم‌ترین دلایل کمبود آب در ایران چیست؟
اولین مرحله برای شناخت علت خشکسالی، بررسی مهم ترین عوامل آن است.
1- جغرافیای وابسته به بارش: بیش از 85درصد وسعت کشور در منطقه فراخشک، خشک و نیمه‌خشک قرار دارد. ایران شامل یک فلات مرکزی خشک است که از نظر تغذیه آبی، وابسته به دو رشته‌کوه «البزر» و «زاگرس» است. رودخانه‌ها عموماً از این دو رشته‌کوه سرچشمه می‌گیرند و ذخایر آبی در فصول گرم، برف و یخی است که در ارتفاعات از زمستان سال گذشته باقی ماندهاست.تصور کنید علاوه بر اینکه میزان بارش در ایران یک‌سوم میانگین جهانی است، در سال‌های اخیر دایم از کاهش میزان بارش خبرهایی به گوش می‌رسد.
2- هدررفتن آب در کشاورزی: آبیاری غرقابی در ایران، یکی از معضلات بسیاری از کشورهای خاورمیانه است. بیش از 80درصد آب مصرفی خاورمیانه در بخش کشاورزی مصرف میشود که این عدد در ایران به 90درصد می‌رسد، درحالی که کشاورزی تنها 15درصد از تولید ایران را شامل میشود.
3- استفاده غیراصولی از آب های زیرزمینی: یکی از مهم ترین ذخیره‌های آبی ایران، آب‌های زیرزمینی هستند که از دیرباز به وسیله قنات در فلات مرکزی حفظ میشده و جریان می‌یافتهاست. متأسفانه بر اثر کاهش بارش، بسیاری از کشاورزان و واحدهای صنعتی مجبور به حفر چاه‌های غیرمجاز و آبکشی بیش از حد از آن شده‌اند که شاید یکی دو سال مشکل آنها را حل کند اما به مرور بر مشکلات می‌افزاید. چهار دهه پیش تنها 50هزار حلقه چاه در ایران وجود داشت که سالانه حدود 9میلیارد مترمکعب از آنها برداشت میشد اما اکنون بیش از 650هزار حلقه ایجاد شده که سالانه بیش از 60میلیارد مترمکعب از آنها برداشت میشود.
4- افزایش مصرف آب در واحدهای مسکونی: مصرف آب در «تهران»، «اراک»، «اصفهان»، «شیراز»، «قزوین»، «قم»، «کرج»، «کرمان»،«مشهد»، «همدان» و «یزد» بیش از مخازن آب در این شهرهاست. 517 شهر دیگر ، مصرفی برابر با مخازن خود دارند. پنج میلیون مشترک روستایی و 14میلیون مشترک شهری در ایران وجود دارند. این جدا از واحدهای تجاری، صنعتی و کشاورزی است.
5- لوله‌کشی غیراستاندارد در مناطق شهری: طبق آمار رسمی، 30درصد آب تصفیه شده به دلیل فرسودگی لوله ها هدر می رود. جدا از این، آب لوله‌کشی در شهرهای ما فقط به صورت تصفیه‌شده ارائه میشود و مردم مجبورند برای آبیاری باغچه و شستن حیاط و خودرویشان هم از همان آب شیرین استفاده کنند.
نظر شما