سلامت نیوز:این روزها همه‌جا، از گردهمایی‌های تخصصی گرفته تا محافل خانوادگی درباره واکسن کرونا صحبت می‌شود. نکته جالب این‌که در میان همه دوگانه‌های مرسوم جامعه ایرانی، مانند یا هوای سالم یا برق، درخصوص واکسن کرونا هم چنین دوگانه‌ای شکل گرفت.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همدلی ،در مرحله اول صحبت از واکسن ایرانی-خارجی مطرح شد، و در مرحله دوم پای این‌که از کدام شرکت خارجی واکسن خریده شود به‌میان کشیده شد، آن هم نه فقط میان افراد متخصص بلکه در کف خیابان و در لابه‌لای زندگی روزمره مردم، درچنین شرایطی گروهی از متخصصان معتقدند مسئله سلامت سیاسی شده درحالی‌که نباید این‌گونه شود.

چراکه ادامه تداوم این وضعیت سبب برهم خوردن آرامش جامعه و البته بروز مشکلاتی در اجرای برنامه‌ریزی‌های انجام شده می‌شود. روزنامه همدلی دراین‌باره گفت‌وگویی با «مسعود یونسیان»، اپیدمیولوژیست و استاد دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران داشته که شرح آن در ادامه آمده است.

 آقای دکتر، طبق اطلاع‌رسانی‌های انجام شده مطالعه روی چند واکسن کرونای ایرانی درحال انجام هست که مسئولین هم نسبت به‌نتایج آن ابراز امیدواری می‌کنند، اما گروهی از کارشناسان معتقدند در چنین شرایطی همچنان خرید واکسن کرونای خارجی ضروری است، نظر شما دراین‌باره چیست و چرا این ضرورت احساس می‌شود؟در این خصوص دو دلیل اصلی وجود دارد. یک دلیل عدم اطلاع از نتیجه واکسن‌هایی است که در فاز مطالعاتی قرار دارند.

ما هنوز هیچ چیزی تحت عنوان واکسن ایرانی نداریم، درحال حاضر ما درخصوص واکسن کرونا در فاز اول مطالعاتی (از مجموع سه فاز) قرار داریم و فعلاً برای اظهار نظر درخصوص نتیجه مطالعات و این‌که آیا تا اینجا خوب یا  بد بوده زود است، چراکه فقط محققین می‌توانند درخصوص نتایج تحقیقی که درحال انجام هست نظر بدهند نه مسئولین، آن هم بعد از اجرای هر سه فاز مطالعه. بنابراین باید اجازه دهیم فاز دوم و سوم آن هم انجام شود و بعد نتایج را بررسی و اعلام کنیم.

اگرچه من هم خوشبین و امیدوار هستم که نتایج خوب باشد، اما به‌هرحال تا موقعی که نتایج نهایی اعلام نشود، نمی‌توان نتیجه تحقیق را پیش‌بینی کرد. چراکه اصولا هیچ تحقیقی نتیجه‌اش قابل پیش‌بینی نیست، اگر این‌طور بود که اصلاً تحقیقی انجام نمی‌شد، بنابراین به‌نتایج واکسن ایرانی امیدواریم اما پیش‌بینی نمی‌کنیم.

 نکته و دلیل دوم این است ‌که بعد از مشخص شدن نتیجه مطالعات (که زودتر از پایان سال نخواهد بود)، تازه باید شرکت یا شرکت‌هایی که واکسن موفقی را تولید کرده‌اند شروع کنند به ساختن واکسن، درحالی که ما «امروز» واکسن نیاز داریم. اگر امروز واکسنی وجود دارد که ما می‌توانیم با خریدن آن جان تعدادی سالمند و افرادی را که بیماری زمینه‌ای دارند، نجات دهیم و نیز سلامت پرسنل ارائه دهنده خدمات بهداشتی درمانی را حفظ کنیم و این کار را انجام ندهیم، یا با تاخیر انجام دهیم، مرتکب خطای بزرگی شده‌ایم.

مثل این‌که شما تصور کنید فردی گرسنه است، یک عده می‌گویند که الان باید غذا بخریم و به او بدهیم، گروهی هم می‌گویند که نه ما گندم کاشتیم، اجازه دهید گندم عمل بیاید، بعد آن را درو کنیم و نان درست کنیم، و به آن فرد غذا بدهیم که از گرسنگی نمیرد. اگر امروز گندم قابل تبدیل به غذا داریم، که از آن استفاده کرده و نان می‌پزیم اما اگر امروز گندمی در دست نداریم، نمی‌توانیم اجازه دهیم جمعی از گرسنگی تلف شوند به‌امید این‌که در آینده محصولی به‌دست ما برسد. بنابراین به این دو دلیل منطق حکم می‌کند که ما در اولین فرصت واکسن موثر و ایمن خریداری کنیم و برای جمعیتی که در معرض خطر هستند استفاده کنیم و اجازه دهیم محققین مرتبط با این رشته در این خصوص بررسی کنند و به مسئولین راهنمایی مناسب بدهند.

 با این وجود به چه تعدادی واکسن نیاز داریم تا مطمئن شویم وضعیت موارد ابتلا به کرونا بهتر می‌شود؟

ایده‌آل که 100درصد است. اما در مرحله فعلی تخمین بین‌المللی این است که اگر حدود 20درصد افراد جامعه یعنی کادر بهداشتی و درمانی، افراد سالمند و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای واکسینه شوند، بخش عظیمی از مشکلات مربوطه حل خواهد شد. ما اگر این دو گروه را واکسینه کنیم که شاید در کشور ما حدود 15 تا 20میلیون نفر باشند، آن‌قدر مشکلات‌مان کاهش پیدا می‌کند که دیگر معضل پاندمی را نخواهیم داشت.

  البته نمی‌گویم با این 20درصد خیالمان راحت می‌شود. ضمن این‌که من امروز نگرانم که با ورود ویروس جهش یافته (که ورود آن اجتناب‌ناپذیر است) در انتهای زمستان چه اتفاقی خواهد افتاد، اگر واکسیناسیون کرونا را امروز شروع کنیم حداقل خیالمان راحت هست که اگر موج چهارمی رخ دهد ملایم خواهد بود. چراکه اولاً کادر بهداشت و درمان خودشان ایمن هستند، دوماً افرادی که مبتلا می‌شوند حالشان وخیم نیست و کمتر به آی‌سی‌یو و تنفس مصنوعی نیاز دارند و سوماً تعداد کل مبتلایان کمتر است و می‌شود آن‌ها را مدیریت کرد. بنابراین هدف اصلی این دو گروه هستند که برای آن‌ها حداکثر 30 الی 40 میلیون دوز واکسن کرونای فوری نیاز داریم. به‌امید خدا در آینده هم که نتیجه مطالعات واکسن‌های خودمان اعلام شود و حداقل یکی دو مورد از آن‌ها اثربخش و ایمن باشند، سراغ بقیه افراد جامعه هم می‌رویم.

 اما امروز خریدن واکسن برای واکسینه کردن همین موارد اضطراری که شما گفتید، متاسفانه وارد یک دوگانه شده است، دوگانه‌ای که می‌پرسد واکسن خریداری شده مربوط به کدام شرکت باشد، این دوگانه غیر از افراد متخصص، مردم عادی در جامعه را هم درگیر خودش کرده، چنین وضعیتی چه آسیبی به عملیات احتمالی واکسیناسیون می‌زند؟بله وقتی دوگانگی ایجاد شود طبیعتاً اولین نتیجه سلب اعتماد مردم است.

یکی از مهم‌ترین عللی که معتقدند در جنوب شرق آسیا موفقیت نسبی بیشتری در کنترل بیماری نسبت به غرب مانند آمریکا و انگلیس وجود داشته همین اعتماد مردم به دولت بوده است. وقتی شما اطلاعات متناقضی را از طرف نهادهایی که یا در امر بهداشت مسئول هستند یا که مسئول نیستند اما اظهار نظر می‌کنند دریافت می‌کنید، مهم‌ترین آسیبی که این سیگنال‌های متناقض وارد می‌کند سلب اعتماد است و سلب اعتماد هم یعنی شکست برنامه‌ریزی‌های احتمالی.

معتقدم هرگونه بحث و جدلی که پشت صحنه وجود دارد باید بین متخصصان مرتبط و متعهد انجام شود و در نهایت یک تریبون رسمی اطلاعات واحدی را که مورد وثوق هست منتقل کند. از این منظر درست نیست که این تناقض‌ها به بستر جامعه کشیده شود، همان‌طور که گفتم اولین آسیب آن سلب اعتماد است که این اعتماد مهم‌ترین عامل موفقیت برای شکست پاندمی کرونا است.

 حالا شما فرض کنید در چنین شرایطی که این دوگانه به جامعه کشیده شده، بخواهیم به آن گروه سالمندان و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای، حتی کادر درمان و بهداشت، واکسن تزریق کنیم، احتمال دارد مقاومتی ایجاد شود. در چنین شرایطی برخی از مسئولین مثل آقای رئیسی، سخنگوی ستاد ملی مبارزه با کرونا گفته‌اند که تزریق واکسن کرونا مانند واکسن آنفلوآنزا اجباری نیست، درمقابل آقای ظفرقندی، رئیس نظام پزشکی گفته‌اند که تزریق واکسن کرونا الزامی است، چون درغیر این‌صورت سایر افراد جامعه را آلوده خواهند کرد، دراین‌باره نظر شما چیست؟

البته تصمیم را مسئولین باید بگیرند، ولی من فقط نظر خودم را می‌گویم، هرچیزی که شما الزام کنید مقاومت در برابر آن ایجاد می‌شود.

یعنی اگر شما امروز قصد داشته باشید بخششی هم به گروهی انجام دهید و دریافت آن را اجباری کنید، ناخودآگاه این ذهنیت پیش می‌آید که نکند می‌خواهند من را در دام پولشویی بیندازند! بنابراین معتقدم با اجبار هیچ کاری درست نمی‌شود. شما باید تزریق واکسن را اختیاری کنید، ولی باید با ادبیات صحیح و علمی فواید و ضررهای احتمالی آن را بگویید، بالاخره مردم عاقل هستند و اگر اعتمادشان را جلب کنید واکسن هم می‌زنند. اما برعکس اگر با اطلاعات و رفتارهای غلطی که بعضی وقت‌ها توسط افراد غیرمتخصص که در همه جای دنیا از آمریکا و انگلیس گرفته تا کشور خودمان هم هستند با مردم رفتار شود، خوب ممکن است اعتماد نکنند.

بنابراین به نظر من باید بدون هرگونه اجباری، برای هر فردی که تمایل و تقاضا دارد که واکسن بزند، طی یک برنامه زمان‌بندی شده این واکسن فراهم شود. از این روی دولت موظف است در اولین فرصت ممکن به‌عنوان یک اولویت به برنامه تهیه و تزریق واکسن نگاه کند. اگر اولویت‌بندی درستی وجود داشته باشد، دولت منابع مالی و روش انتقال ارز هم پیدا می‌کند.

بالاخره همان‌طور که مراحل خرید و انتقال مواد اولیه دارو به کشور انجام می‌شود، برای واکسن هم شدنی هست. آن استدلال‌هایی که بعضی مواقع مسئولین می‌گویند راه‌های ما بسته هست، سوال پیش می‌آید که اگر راه بسته است پس مواد اولیه دارو چه‌طور تهیه می‌شود؟ طبیعتا باید از همان محل واکسن‌های موثر و اثربخش تهیه شود.

بعد هم این‌که همان‌گونه که سازمان جهانی بهداشت بارها اعلام کرده باید از سیاسی کردن پاندمی کووید-19، من‌جمله بحث واکسن آن خودداری کنیم. اصولاً شرکت‌های دارویی به‌خصوص شرکت‌های بزرگ، سیاست‌های خودشان را دارند و چندان تحت تاثیر سیاست‌های دولت‌های‌شان نیستند و بسیاری از آنها اصولا چند ملیتی بوده و نمی‌توان آن‌ها را به کشور خاصی منتسب کرد.

بنابراین باید با جنبه‌های علمی با این ماجرا برخورد شود. اگر از نظر علمی دانشمندان مرتبط، امنیت و ایمنی‌بخشی واکسنی را تایید کردند طبیعتا آن موردی که هزینه مناسب‌تری در کنار ایمنی و اثربخشی مناسب دارد، باید برای مردم تهیه شود.