سلامت نیوز:7 سال زمان برد تا انواع سیاست‌های گوناگون اتحادیه اروپا جواب دهد و رفته رفته از نرخ بیكاری جوانان كاسته شود. ظرف یك سالی كه شیوع همه‌گیری كووید 19 دنیا را درگیر خود كرد، خط نمودار رو به رشد اشتغال جوانان در كشورهای عضو اتحادیه باز روبه نزول رفت.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد ،مركز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون،كار و رفاه اجتماعی در گزارشی كه درباره ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی جوانان زیر 25 ساله منتشر كرده، نشان می‌دهد نرخ حداقل ۲۵ درصدی بیكاری جوانان در سالهای اخیر این مساله را به یكی از بزرگ‌ترین چالش‌های دولت و نگرانی‌های مردم تبدیل كرده است. این گزارش از مجموعه گزارش‌های مرور تجربیات بین‌المللی است و در آن اشاره‌ای هم به وضعیت اشتغال جوانان در ایران شده است.
آنچه در این بخش می‌خوانید خلاصه و برگرفته‌ای است از گزارش ذكر شده. دولت‌ها بعضا در راستای حل مشكل بیكاری جوانان، به خصوص در میانه بحران و پس از آن، به عنوان آخرین حربه در مقام كارفرما وارد بازار كار شده و به اجرای برنامه‌های اشتغال عمومی می‌پردازند اما در كنار این برنامه‌ها، یا به جای آنها، اتحادیه اروپا در راستای حل چالش بیكاری جوانان و در چارچوب نظام حمایت اجتماعی به مداخلاتی محدودتر اما بلندمدت‌تر روی آورد.
این نوع مداخلات عمدتا تمركز را بر تشویق كارفرمایان به استخدام نیروی جوان(تحریك تقاضا) و آماده كردن جوانان برای بازار كار(مدیریت عرضه) می‌گذارند. یكی از این راهكارها طرح «اطمینان برای جوانان» است كه با هدف تضمین یكی از این موارد اجرا شد: موقعیت شغلی، ادامه تحصیل، كارآموزی یا كارورزی برای همه جوانان 25 سالهای كه در دوره بیكاری یا پایان تحصیلات رسمی به سر می‌برند.
یكی از درس‌هایی كه روزگار بحران داد، این بود كه این طرح با وجود موفقیت‌های چشمگیری كه داشت در شرایط همه‌گیری نتوانست از آسیب دیدن جوانان جلوگیری كند. طرح اطمینان برای جوانان در كنار كاهش اثرات بحران اقتصادی توانست نرخ بیكاری را از ۲۴ به ۱۵ درصد برساند اما این موفقیت پایدار نماند. جوانان در واقع تاب‌آوری لازم را برای مقابله با بحران نداشتند و به محض وقوع بحران بعدی، یعنی پاندمی كووید۱۹، آسیب‌پذیرترین گروه‌ها مجددا بیش و پیش از همه تحت فشار قرار گرفتند.
از دلایل مهمی كه این وضعیت با تلنگر یك بحران بین‌المللی فرو پاشید، این است كه این راهكار وضعیت با ثباتی برای جوانان ایجاد نكرده است. مشاغل موقت، قراردادهای بی‌ثبات، خوداشتغالی اجباری، مشاغل كم‌درآمد، فقدان حمایت‌های اجتماعی اساسی و تبعیض سنی و جنسیتی، وضعیتی معمول برای میلیون‌ها جوان اروپایی است. از طرفی تغییرات ساختاری و سیاست‌های ریاضتی امنیت شغلی را پایین آورده و از طرف دیگر تضعیف نظام‌های حمایت اجتماعی آسیب‌پذیری گروه‌های حاشیه‌‌ای را بیش از پیش افزایش داده است.
پاسخ كنفدراسیون اتحادیه‌های كارگری اروپا به این مشكل، شكل‌گیری گفت‌وگوهای سه‌جانبه است: «تغییرات پایدار بازار كار بدون وجود اتحادیه‌های منسجم كارگری ممكن نخواهد بود.» اگرچه تا زمان آغاز همه‌گیری كووید-19 تعداد جوانان بیكار به طور پیوسته رو به كاهش بود، ارزیابی‌ها هشدار می‌دهند كه بسیاری از این جوانان وارد مشاغل بی‌كیفیت شده‌اند. محققان نشان داده‌اند كه مشاغل موقت، قراردادهای بی‌ثبات، خوداشتغالی اجباری، مشاغل كم‌درآمد، فقدان حمایت‌های اجتماعی اساسی و حتی تبعیض سنی، وضعیتی معمول برای میلیون‌ها جوان اروپایی است.
این همان حرفی است كه فعالان كارگری در ایران هم سال‌هاست دارند در مورد آن حرف می‌زنند و مصاحبه می‌كنند. تاكید ویژه فعالان كارگری در ایران هم برچیده شدن موضوع قراردادهای موقت و بدون پشتوانه است كه در هر بار بالا و پایین شدن اقتصادی، جمعی از كارگران را خانه‌نشین می‌كند و در صورت اشتغال هم بخشی از حقوق اساسی كار را در مورد آنها نادیده می‌گیرد.
از سال 2014 یعنی زمانی كه اجرای طرح «اطمینان برای جوانان» آغاز شد هر ساله حداقل ۵ میلیون جوان در این برنامه ثبت‌نام كرده‌اند. در سال ۲۰۱۶ به طور مثال از مجموع ۷.۳ میلیون نفری كه از پوشش برنامه خارج شدند برای ۴8 درصد موقعیت كاری فراهم شده، ۱2 درصد در موقعیت‌های كارورزی و كارآموزی شروع به كار كرده‌اند و حدود 6 درصد بازگشت به تحصیل داشته‌اند. ۳3 درصد باقیمانده نیز به دلایلی چون بیماری، زایمان، تغییر مكان، عدم شركت در مصاحبه یا نپذیرفتن هیچ یك از موقعیت‌های پیشنهاد شده در یك بازه زمانی مشخص لغو ثبت‌نام شده‌اند.
مداخله‌های دولتی در شكل‌های گوناگون
هر یك از كشورهای اروپایی در راستای اجرای برنامه‌های «اطمینان برای جوانان» دست به مداخلات متفاوتی در بازار كار زده‌اند؛ از جمله این مداخلات می‌توان به موارد زیر اشاره كرد: یارانه دستمزد: یكی از راهكارهای تشویق كارفرمایان به استخدام جوانان پرداخت درصدی از حقوق شاغلین جوان به كارفرما تحت عنوان یارانه دستمزد است.
به طور مثال در فنلاند مبلغ ماهانه یارانه پرداختی به كارفرما برای استخدام جوانان به مدت زمان بیكاری فرد استخدام شده بستگی دارد و بین 30 تا 50 درصد از حقوق متغیر و حدود 650 یورو است.كمك هزینه جابه‌جایی: از جمله چالش‌های مناطق روستایی و دورافتاده در زمینه اشتغال جوانان كمبود فرصت‌های شغلی یا موسسات آموزشی است و یكی از راهكارهای ارایه شده برای ترویج اشتغال جوانان ساكن در این نواحی ارائه «كمك‌هزینه جابه‌جایی» است.
برای مثال در فنلاند برای جلب مشاركت جوانان مناطق دورافتاده در دوره‌های آموزشی هزینه رفتوآمد آنان با شبكه اتوبوس‌های عمومی پرداخت شده و دانشكده‌ها امكان اسكان شبانه آنها را فراهم می‌كنند. در بلغارستان نیز به منظور تشویق جوانان ساكن مناطق دورافتاده به شركت در برنامه‌های «اطمینان برای جوانان» در ماه نخست دوره‌های كارآموزی/ كارورزی هزینه‌های رفتوآمد به محیط كار پرداخت می‌شود.مهارت‌آموزی حرفه‌ای در محل كار: یكی دیگر از مداخلات دولت‌های اروپایی برای ترویج اشتغال جوانان، برگزاری دوره‌های مهارت‌آموزی حرفه‌ای در محل كار است.
به طور مثال در بلژیك اداره خدمات اشتغال عمومی شكاف‌های میان مهارت‌های مورد نیاز یك شغل خاص و وضعیت كارجویان را تحلیل كرده و بر این اساس برنامه‌های منعطف یك تا 12 ماهه مهارت‌آموزی در محیط كار تعریف می‌كند. كارآموزان این دوره‌ها جوانانی هستند كه مستمری دوره بیكاری دریافت می‌كنند و در ازای شركت در این دوره‌های مهارت‌آموزی بین ۷۵ تا ۱۰۰ درصد مابه‌التفاوت دستمزد معمول و بیمه بیكاری برای شركت در دوره‌های كارآموزی به فرد پرداخت می‌شود. سازگاری طرح «اطمینان برای جوانان» با شرایط و نیازهای محلی: یكی از جنبه‌های مهم طرح‌های «اطمینان برای جوانان» لزوم سازگاری پیشنهادهای آن با نیازهای محلی است.
به طور مثال در شهرستان اوستروف كه یكی از مراكز صنعتی مهم لهستان است، جوانان محلی نه تنها تشویق می‌شوند در دوره‌های آموزش مشاغل خدماتی مانند پذیرایی، مهمان‌داری یا آرایشگری شركت كنند بلكه بسته به نیاز بنگاه‌های صنعتی ثبت‌نام‌شان در دوره‌هایی چون مهندسی مكانیك، فناوری اطلاعات و تجارت كشاورزی نیز تسهیل می‌شود.معافیت مالیاتی: از انواع دیگر مداخلات دولتی در بازار كار برای كاهش نرخ بیكاری جوانان، معافیت‌های مالیاتی است.
سوئد یكی از كشورهایی است كه برای آن دسته از كارفرمایانی كه ذیل طرح «اطمینان برای جوانان»، جوانان را به استخدام درمی‌آورند، كاهش مالیاتی در نظر گرفته است. جدا از كاهش مالیات این كشور به آن دسته از كارفرمایانی كه جوانانی كه حداقل 6 ماه تحت پوشش نهادهای حمایتی بوده‌اند را استخدام می‌كنند، یارانه ویژه‌ای اختصاص می‌دهد.
در هلند نیز استخدام جوانانی كه تا دو سال تحت پوشش بیمه بیكاری یا سایر مساعدت‌های اجتماعی بوده‌اند برای كارفرمایان تخفیف مالیاتی در پی دارد.اشتغال جوانان در ایران؛ ۲۵ درصد سرپرستان خانوار جوان در دهك اول درآمدی: مركز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی به تازگی گزارشی را درباره ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی جوانان 25-15 ساله منتشر كرده است. این گزارش نشان می‌دهد كه جمعیت جوان كشور از 20 درصد در سال 1390 به 14.8 درصد در سال 95 و 13.4 درصد در سال 98 كاهش یافته است اما این روند كاهشی از سال ۱۴۰۰ به بعد مجددا افزایشی خواهد شد و طی ۱۵ سال بعد از آن این افزایش ادامه پیدا می‌كند.
در طول دهه اخیر همواره شاهد نرخ نگران كننده حداقل ۲۵ درصدی بیكاری جوانان بودیم و در برخی سال‌ها، از جمله سال ۱۳۹۵، این نرخ به ۳0 درصد نیز رسیده است. طی دهه اخیر سهم نیروی كار به طور كلی و نیروی كار جوان به طور خاص در بخش صنعت و كشاورزی نزولی بوده و در بخش خدمات كه با ویژگی‌هایی چون مشاغل پاره‌وقت، قراردادهای كاری بی‌ثبات و موقعیت‌های شغلی ناامن مشخص می‌شود، افزایش حدود ۱۰ درصدی داشته است(از ۳۸ به ۴۷ درصد). به نظر می‌رسد، بیكاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی از جمله عواملی بوده كه اقبال عمومی جوانان را به آموزش عالی كاهش داده است.
آمارها حاكی از آن است كه سهم جوانان دارای تحصیلات عالی از 27 درصد در سال 94 به ۲۵ درصد در سال 98 رسیده است و سرانه بیكاران دارای تحصیلات دانشگاهی در هر 100 هزار نفر از حدود ۱۵۰ نفر در سال 65 به حدود 850 نفر در سال 85 و بیش از ۲۱۰۰ نفر در سال 95 رسیده است. لازم به ذكر است كه سرانه فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در هر 100 هزار نفر از حدود 2700 نفر در سال 65 به حدود 10 هزار نفر در سال 85 و حدود 18 هزار نفر در سال 95 رسیده است.
سهم مردان جوان از مشاغل رسمی و دارای بیمه(فقط تامین اجتماعی) نیز طی دهه اخیر روند كاهشی داشته و از 8۳.۵ درصد در سال ۱۳۹۰ به 77.5 درصد در سال ۹۸ رسیده است. البته سهم زنان جوان بیمه شده ۶ نقطه درصدی افزایش داشته و از ۱۷ درصد به ۲۳ درصد رسیده است. اما از نتایج نرخ بالای بیكاری و اشتغال غیررسمی جوانان، توزیع بسیار نابرابر سرپرستان خانوار جوان در دهك‌های درآمدی است: در سال ۹۸، ۲۵ درصد از خانوارهای با سرپرست جوان در دهك اول درآمدی ۵۵ درصدشان در 3 دهك اول درآمدی و كمتر از یك درصدشان در دهك دهم قرار می‌گرفتند.
نظر شما