سلامت نیوز: انسانی نیازمند زباله انسانی دیگر. پشت این چند کلمه که تصویری را توصیف میکند یک دنیا حرف نهفته است. روزی نیست که مردم، رنج خود را از تماشای تجزیه شدن کرامت آدمها در کنار سطلهای زباله را به هم منتقل نکنند؛ آدمهایی که در فصل انتخابات مورد توجه نامزدها قرار میگیرند اما از فردای انتخابات به فراموشی سپرده میشوند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همدلی ،حالا شهردار تهران که خود پیش از این یکی از کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری بود، کلیددار پایتخت است. البته با توجه به سوابق بیربط او به مدیریت شهری، کمتر کسی از او انتظار کارستان دارد، اما دست کم سوال آنجاست که او فقط در یک فقره مدیریت پسماند چه عملکرد میتواند نشان دهد؟ موضوعی که علاوه بر جلوگیری از آسیب بیشتری به محیط زیست و ایجاد آلودگیهایی که میتوانند اپیدمیهای دیگری را در پی داشته باشند، پدیده شوم زبالهگردی به تاریخ بپیوندد.
زبالههای بهدردبخور برای مافیا
بر اساس آمار و ارقامی که بهمن ماه سال گذشته منتشر شده بود، تهرانیها روزانه هفت هزار و 500 تن پسماند تولید میکنند. پسماندهای تهران، قبلا به چهار هزار و 900 تن در روز رسیده بود اما بعد از شیوع کرونا در کشور و اضافه شدن حجمی از ماسک، دستکش و ... به پسماندها، این رقم به هفت هزار و 500تن رسید. حالا نیز صحبت از هشت هزار تن زباله میشود.
در این میان هر فرد تهرانی روزانه 900 گرم پسماند تولید میکند که از میانگین جهانی بالاتر است. در این میان اما شهرداری کلانشهر تهران تا کنون در مدیریت پسماند موفقیت چندانی نداشته است و مشخص نیست اگر وضعیت به همین شکل ادامه پیدا کند چه بلایی بر سر شهروندان تهرانی خواهد آمد. در شرایط اپیدمی کرونا، پسماندهایی که به درستی مدیریت نمیشوند، با آلودگیهای خود میتواند خطری برای سلامتی شهروندان باشد. طی روزهای گذشته یکی از اعضای شورای شهر تهران، رد پای مافیا را در زباله گردی و جمعآوری زباله به صورت غیرمتعارف دانسته بود. یکی از مسئولان شهری هم از برخورد با زبالهجمعکنهای غیرمجاز خبر میدهد.
اما بدیهی است که تا زمانی که شهرداری به شیوه کنونی مدیریت پسماند خود را ادامه میدهد، زبالهگردی هم ادامه پیدا خواهد کرد. هرچند زباله به عنوان طلای کثیف شناخته میشود و عدهای از آن سود میبرند، سوال آنجاست که چرا خود شهرداری با تغییر سیستم این وضعیت مدیریت پسماند، سودش را تامین نمیکند؟ احمد صادقی عضو شورای شهر تهران گفته بود: سود و نفع زبالهگردی به جیب محرومین نمیرود، بلکه این سود به یکسری مافیای جمعآوری زباله میرسد و از سوی دیگر این افراد شهر را هم از کسب درآمدهای این حوزه محروم میکنند.
او ادامه داد: درباره برخورد با این تخلف باید توجه کنیم که مجموعه شهرداری تهران ضابط قضایی نیست و در این جایگاه هم نیست که بتواند به عنوان ضابط قضایی به موضوع ورودی داشته باشد از سوی دیگر گستره این کار هم آنقدر گسترده است که شاید تشکیلات عظیمی نیاز باشد که مشکل و معضل این بخش را حل کند.
این عضو شورای شهر تهران تاکید کرد: باید شیوه جمعآوری زباله را تغییر دهیم تا از طریق تحقق این مهم، دسترسی مافیا به زبالهها قطع و به دنبال آن هم زبالهگردی کم شود.مجید نوربخش، معاون هماهنگی و ارزیابی امور مناطق سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران هم از برخورد با زباله جمعکنهای غیرمجاز خبر داده و گفته: بعضا در شب و در برخی محلات شهر تهران افرادی بدون لباس و مشخصهای اقدام به جمعآوری زبالهها در گونیهای بزرگ میکنند و نهایتا در ساعات بامدادی به وسیله کامیونها این گونیها منتقل میشوند. گونیهای مواد بازیافتی متعلق به عوامل غیرمجاز هستند که اغلب در ساعتهای پایان روز و اوایل شب بصورت غیرقانونی فعالیت میکنند و این بار را به گودهای اطراف شهر منتقل میکنند.
او اضافه کرده: در موارد بسیار اندکی این عوامل غیرمجاز با پیمانکار پسماند همکاری دارند که در صورت اثبات از سوی سازمان یا مناطق با آنها برخورد و بعضا لغو قرارداد هم شدهاند. عوامل پیمانکار لباس فرم و خودروهای وانت با تیپ مشخص و تعریف شده دارند و کاملا با عوامل غیرمجاز قابل تشخیص و تفکیک هستند.نوربخش درباره استفاده از واژه زباله دزدی به جای زباله گردی گفت: با توجه به اینکه زباله از مالکیت شهروند خارج و در معبر عمومی قرار گرفته است مسئولیت جمعآوری و حمل آن به شهرداری منتقل شده، لذا هرگونه برداشت زباله که جنس ارزشمند نیست از مخازن موجب کاهش زباله و هزینههای شهری میشود و زباله دزدی تلقی نمیشود.
معاون امور مناطق سازمان پسماند شهرداری تهران در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه شهرداری تهران چرا در مواجهه با پدیده زباله گردی در سطح شهر سکوت میکند؟ تاکید کرد: بسیاری از افراد زبالهگرد اتباع خارجی، معتادین و آسیب دیدگان اجتماعی و افراد نیازمند هستند که برای امرار معاش به این کار روی آوردهاند و به همین دلیل اغلب دستاندرکاران امر نیز انگیزه کافی برخورد با این افراد را ندارند.
زبالهگردی جایگزین تفکیک زباله از مبدأ شده است
در همین رابطه محمدحسین بازگیر، کارشناس محیط زیست به خبرگزاری ایسنا گفته: زمانیکه زیرساختهای لازم فراهم نباشد و پسماندها بهصورت تفکیک نشده وارد مخازن زباله در سطح شهر شوند زمینه برای فعالیتهایی چون جمعآوری غیراصولی پسماند که بهاصطلاح به آن زبالهگردی میگویند، ایجاد میشود. اکنون حدود ۵۵ هزار مخزن زباله در سطح شهر تهران وجود دارد اما زبالهها بهصورت تفکیک نشده در آنها رها میشوند.این کارشناس محیط زیست با اشاره به پدیده زبالهگردی در شهرها اظهارکرد: درصد بسیار کمی از افرادی که به جمعآوری زباله میپردازند افراد مضطر و فقیری هستند که از روی ناچاری این اقدام را انجام دهند.
متاسفانه بخش زیادی از این افراد بهنوعی در قالب شرکتها و پیمانکارانی که در این حوزه فعال هستند، فعالیت میکنند بنابراین ضروری است که زیرساختها جهت مدیریت صحیح و اصولی پسماندها فراهم و تلاش شود موضوع تفکیک پسماند از مبدا به شهروندان آموزش داده و انگیزه لازم در آنان ایجاد شود تا کمتر شاهد این نوع فعالیتها و معضلات در سطح شهرها باشیم.وی درباره راههای ایجاد انگیزه در بین مردم برای تفکیک زباله از مبدا گفت: در بسیاری از کشورها به افرادی که تفکیک از مبدا را جدی میگیرند، خدمات ارزانتر، مالیات و عوارض کمتر و جوایز نقدی و غیرنقدی تعلق میگیرد.
بازگیر ضمن تاکید بر اینکه قوانین، دستورالعملها، آییننامهها و شیوهنامهها در حوزه مدیریت پسماند باید اصلاح شوند، خاطرنشان کرد: اقدامات خوب و مستمری طی سالهای اخیر در زمینه مدیریت پسماند انجام شده است و نسبت به سالهای گذشته پیشرفتهای خوبی در تمامی مراحل مدیریت پسماند داشتهایم اما هنوز با استقرار مدیریت اصولی و مطلوب فاصله داریم.
او تصریح کرد: زبالهگردی متاسفانه جایگزین غیراصولی و غیرمجاز بخشی از مراحل مدیریت پسماند یعنی تفکیک از مبدا شده است؛ مرحلهای بسیار مهم که میتوان با رعایت و اجرای اصولی آن و با تفکیک زبالههای تر و خشک همچنین پسماندهای شیشهای، پلاستیکی، فلزی و ... در مبدا، زمینه را برای بازگرداندن این پسماندها به چرخه بازیافت و استفاده مجدد فراهم کرد، همانطور که در بسیاری از کشورها با تعبیه چند نوع مخازن زباله جداگانه و با آموزش شهروندان و ایجاد انگیزهه موفق شدهاند زمینه را برای تفکیک از مبدا فراهم کنند.
زبالهگردی فقط یک معضل زیست محیطی نیست
فاطمه برنا رئیس سابق اداره حفاظت محیط زیست شهر تهران با بیان اینکه شهرداری تهران در کاهش حجم پسماند عملکرد مطلوبی نداشته، میگوید: در کنار شهرداری دستگاههایی که مسئولیت آموزش و فرهنگسازی در این زمینه را برعهده داشتهاند نیز در انجام وظایف خود کوتاهی کردهاند. نهادهایی مانند صدا و سیما و وزارت آموزش و پرورش در جهت فرهنگسازی برای کاهش تولید پسماند عملکرد خوبی نداشتهاند.
شهرداری نیز عمده اقدامات خود را در جهت مدیریت پسماند پس از تولید آن انجام داده و موضوع کاهش مقدار پسماند در شهر تهران به نوعی مغفول مانده است.او با اشاره به نبود شیوهنامههای اصولی و نقشه راه مشخص برای حل مشکل پسماند به ایسنا گفته: نبود نقشه راه اجرایی مصوب و شیوهنامهها و دستورالعملهای اختصاصی برای جمع آوری، پردازش و بازیافت پسماند باعث شده است نظارتها از سوی دستگاههای متولی بهصورت ناقص انجام شود. لذا طرحهایی که توسط شهرداری برای حل این مشکل ارائه میشود، محدود به دورههای مدیریتی شوراست و با تغییر دورهای شورای شهر این طرحها بیاستفاده و ناکارآمد میشوند.
او ادامه میدهد که زبالهگردی بهتنهایی نمیتواند یک معضل محیط زیستی باشد. در پشت صحنه این پدیده، معضلات اجتماعی بهخصوص فقر قرار دارد. اگر مشکل معیشت این افراد برطرف شود، بهطور قطع بخش بزرگی از این مشکل حل میشود اما زمانی که مسئله تا این حد گسترده میشود و زبالهگردی بیش از پیش در سطح شهر دیده میشود، مواجهه با مشکلات زیستمحیطی ناگزیر است.
وی اضافه کرد: افرادی که دست به زبالهگردی میزنند میتوانند ناقل بسیاری از بیماریها و آلودگیها باشند. این آلودگی میتواند توسط این افراد محله به محله جابهجا شود و کنترل آن نیز در سطح کلانشهر بزرگی مانند تهران دشوار خواهد بود اما نکته مهم این است که آیا کلید حل این مشکل درپوش گذاشتن روی سطلهای زباله است یا حل مشکل معیشت این افراد؟رئیس سابق اداره حفاظت محیط زیست شهر تهران با اشاره به اختلاف قابل توجه سطح استانداردهای زیستمحیطی ایران با استانداردهای بینالمللی گفت: علیرغم تلاشی که برای رعایت معیارهای محیط زیستی در شهر تهران انجام شده است، هنوز جمعآوری، دفن و بازیافت پسماندهای شهری در پایتخت با معیارهای بینالمللی فاصله دارد و نمود آن زبالهگردی است. سکوهای انتقال زباله ما استانداردها و معیارهای استقرار در سطح شهر را ندارند. زمانی که دستورالعمل و شیوهنامه اختصاصی و جداگانهای وجود ندارد که نظارت بر آن بر عهده سازمان محیط زیست باشد، رعایت پروتکلهای زیست محیطی در جمعآوری پسماند شهری انتظاری بیجا است.
حمایت مردم از طرحهای مناسب
تجربه نشان میدهد اگر طرح مناسبی تدوین شده مردم، از آن حمایت کردهاند. برای نمونه کمپین جمعآوری در بطری پلاستیکی در اردبیل توانسته ۵۰ ویلچر به بیماران هدیه دهد. حسن صادقی اردبیل مسئول کمپین جمعآوری در بطری پلاستیکی اردبیل گفته: با همکاری و تلاشهای مردم نوعدوست توانستهایم تعداد ۴۹ دستگاه ویلچر ساده، یک دستگاه ویلچر برقی، یک دستگاه یخچال و یک دستگاه ماشین لباسشویی تهیه و به نیازمندان اهدا کردیم.
او با بیان اینکه برای تهیه هر دستگاه ویلچر حدوداً ۱۸۰ تا ۲۰۰ کیلوگرم در بطری موردنیاز است، تصریح کرد: شناسایی نیازمندان و اهدا از طریق معرفی همراهان کمپین انجام میشود و علاوه بر معرفی، از طرف کمپین تحقیقات میدانی و محلی هم صورت میگیرد.اما مسئله آنجاست چنین طرحهایی کمتر از سوی شهرداریها به عنوان دستگاه متولی شکل میگیرد.
اخیرا در یکی از خبرها اعلام شده بود که وزارت محیط زیست فرانسه استفاده از بسته بندی پلاستیکی میوهها و سبزیجات را ممنوع اعلام کرده است. هدف از این اقدام کاهش تولید زبالههای پلاستیکی است. این ممنوعیت بخشی از برنامه چند ساله دولت فرانسه برای حذف پلاستیک است. این کشور پیش از این هم استفاده از نی و لیوان پلاستیکی را از سال 2021 ممنوع کرده بود.
نظر شما