به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه صبح نو ،بخش اعظمی از این اهمیت استراتژیک به‌دلیل وجود یکی از مهم‌ترین، غنی‌ترین و مورد مناقشه‌ترین پهنه‌های آبی دنیاست. «خلیج‌فارس» که ۱۰اردیبهشت‌ماه سال۱۳۸۴ برای گرامیداشت آن اختصاص پیدا کرده است، نه‌تنها در ایران و برای ایران بلکه در دنیا و برای جهانیان ارزش زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی غیرقابل انکاری دارد.
وقتی به محیط‌زیست خلیج‌فارس نگاه می‌کنیم، جنگل‌های حرا، آبسنگ‌های مرجانی، مصب‌ها، خوریات و غیره ازجمله زیستگاه‌های آن هستند همچنین در آب‌های خلیج‌فارس گونه‌های مهم و روبه‌انقراضی زیست می‌کنند که ازجمله آن‌ها می‌توان به لاک‌پشت‌های دریایی اشاره کرد. خلیج‌فارس به‌عنوان حیاط مشترک ایران و چند کشور عربی، مهمانان شرقی و غربی زیادی نیز دارد که از نقاط دوری پا به سواحل نیلگونش می‌گذارند.
این مهمانی شلوغ و پرسروصدا بیش از هر چیزی اکوسیستم و محیط‌زیست این خلیج را آزار می‌دهد؛ از آلودگی‌های نفتی گرفته تا جنگ‌های آتشین در کنار صید بی‌رویه و جارو کردن کف دریا با ابرکشتی‌های ماهیگیری، همه و همه سبب شده‌اند تا امواج نیلگون خلیج فارس با نفت و خون آمیخته شوند.
به موجب ماده۱۶ کنوانسیون تاسیس سازمان منطقه‌ای حفاظت از محیط‌زیست دریایی و به استناد ماده۳ پروتکل همکاری منطقه‌ای، تاسیس مرکز کمک‌های متقابل در مواقع اضطراری در دریا تصویب شده است. بررسی کنوانسیون‌ها و مسوولیت‌های سازمان‌های مرتبط با آلودگی نفتی حاکی از این است که بسیاری از دولت‌ها از عضویت در کنوانسیون‌های بین‌المللی مرتبط، به‌دلیل عدم امکان دسترسی به فناوری‌ها و تجهیزات موردنظر کنوانسیون‌های بین‌المللی امتناع می‌ورزند و به همین دلیل کشورهای منطقه خلیج‌فارس و دریای عمان از لحاظ عضویت در کنوانسیون‌های مرتبط متفاوت هستند.
جنگل‌های حرا، آبسنگ‌های مرجانی، مصب‌ها، خوریات و غیره ازجمله زیستگاه‌های آن هستند. همچنین در آب‌های خلیج فارس گونه‌های مهم و روبه انقراضی زیست می‌کنند که ازجمله آن‌ها می‌توان به لاک‌پشت‌های دریایی اشاره کرد. خلیج‌فارس به‌عنوان حیاط مشترک ایران و چند کشور عربی، مهمانان شرقی و غربی زیادی نیز دارد که از نقاط دوری پا به سواحل نیلگونش می‌گذارند.
این میهمانی شلوغ و پرسروصدا بیش از هر چیزی اکوسیستم و محیط زیست این خلیج را آزار می‌دهد؛ از آلودگی‌های نفتی گرفته تا جنگ‌های آتشین در کنار صید بی‌رویه و جارو کردن کف دریا با ابرکشتی‌های ماهیگیری، همه و همه سبب شده‌اند تا امواج نیلگون خلیج‌فارس با نفت و خون آمیخته شوند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد؛ بسیاری از زیستگاه‌های خلیج‌فارس به‌دلیل فعالیت‌های صید و صیادی از بین رفته‌اند. استخراج نفت در پهنه آبی خلیج‌فارس، حمل‌ونقل آن، شکستن لوله‌های مسیر انتقال نفت و... آلودگی‌هایی را به خلیج منتقل می‌کند و درنهایت اکوسیستم دریایی و ساحلی را درمعرض خطر قرار می‌دهد.۵۰درصد آلودگی خلیج‌فارس از این طریق تولید می‌شود.
آلودگی نفتی در خلیج‌فارس یکی از عواملی است که باعث شده تمام پنج گونه لاک‌پشت دریایی موجود در کشور در معرض انقراض قرار گیرند. آلاینده‌هایی که باعث تهدید حیات پستانداران دریایی می‌شوند می‌توانند ناشی از مواد نفتی یا مواد شیمیایی باشد که از طریق پساب کارخانه‌ها و پساب فاضلاب‌ها وارد دریا می‌شوند؛ علاوه‌بر این لاستیک، پلاستیک و سایر زباله‌هایی که در دریا رها می‌شوند باعث خفگی موجودات دریایی می‌شوند و به‌مرور زمان با خرد شدن به قطعات کوچک، مواد سمی و نفتی از خود برجای می‌گذارند و باعث آلودگی منابع غذایی پستانداران دریایی می‌شوند.
در قرن بیستم پیشرفت در عرصه‌های مختلفی همچون تکنولوژی، صنعت و حمل‌ونقل سبب تعرض گسترده و روزافزون به این منطقه حساس شده است. هرچند نظام‌های گوناگون مسوولیت مدنی موجود، برای جبران خسارت، راهکارهایی را مقرر کرده‌اند اما شرایط ویژه خلیج‌فارس سبب شده تا در دهه‌های پایانی قرن بیستم نظام‌های مهم حقوقی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی برای حمایت گسترده‌تر از محیط‌زیست در این منطقه درصدد ایجاد تغییراتی برآیند.
در این میان، با وجود توجه کارشناسان محیط‌زیست و وجود چندین سند و سازمان منطقه‌ای و بین‌المللی برای ایفای تعهدات ازسوی کشورهای ساحلی در کنترل و کاهش این آلودگی‌ها، اجماع حقوقی و دیپلماتیک زیادی وجود ندارد. بررسی ابعاد حقوقی این مساله به‌ویژه بررسی مسوولیت بین‌المللی کشورهای حوزه خلیج‌فارس در مقابله با این پدیده در پرتوی تعهدات عرفی و قراردادی حقوق بین‌الملل محیط‌زیست ناظر بر محیط‌های آبزی ضروری است. درحال‌حاضر، بیشتر از ٢٣٠پیمان بین‌المللی محیط زیستی وجود دارد که بیشتر آن‌ها در ۳۰سال گذشته بسته شده‌اند اما درست اجرانشدن این پیمان‌ها و سهل‌انگاری مجریان سبب شده است تا این پیمان‌ها تاثیر قابل‌توجهی نداشته باشند.
مهم‌ترین منابعی که به‌عنوان منابع آلاینده خلیج‌فارس به حساب می‌آیند، آلودگی‌های نفتی هستند که به روش‌های مختلف در خلیج فارس به وجود می‌آیند. یکی از این‌ها تصادفاتی است که میان کشتی‌های نفتکش اتفاق می‌افتد و دیگر عوامل نیز برخورد لنگر کشتی‌ها با خطوط لوله دریایی؛ بهره‌برداری از چاه‌های نفت و نشتی که از آن‌ها رخ می‌دهد و همین‌طور نشت موادنفتی از اتصالات و خطوط لوله انتقال نفت است که این‌ها از موارد مهم و عوامل ایجاد آلودگی در خلیج‌فارس هستند.
متخصصان و پژوهشگران محیط‌زیست درمورد بحث آلودگی نفتی عقیده دارند که آلوده‌ساز مجرمی است که قداست حقوق بزرگ‌ترین موجود زنده جهان، یعنی محیط‌زیست کره زمین را نادیده گرفته و آن را نقض کرده است؛ بنابراین به‌عنوان یک مجرم در نظر گرفته شده و مجازات‌های کیفری برای او تعیین می‌شود.
ورود روزانه 150هزار مترمکعب فاضلاب به خلیج فارس
محمد درویش، کارشناس محیط‌زیست در پاسخ به پرسش درباره آخرین وضعیت آلودگی نفتی در خلیج‌فارس و وضعیت صید ترال به «صبح‌نو» می‌گوید: اگر خلیج‌فارس را دوست داریم عملا باید نشان بدهیم، از بندرعباس روزانه 150هزار مترمکعب فاضلاب به خلیج‌فارس می‌ریزد و برآورد می‌شود به بیش از دومیلیارد مترمکعب آب خلیج‌فارس به فاضلاب و شیرابه‌های زباله آلوده خواهد شد. در کنار این موارد آب تبادل کشتی‌ها و فعالیت‌هایی که در پارس جنوبی انجام می‌شود، به آلوده‌تر شدن آب کمک می‌کند.
به گفته این کارشناس؛ تنوع زیستی گونه‌های آبزیان در خلیج‌فارس بسیار بالا ولی با جمعیت اندک است؛ بیش از ۵۰۰گونه گیاهی و جانوری در خلیج‌فارس وجود دارد که بیش از ۷۰درصد گونه‌ها بومی منطقه‌ای و ۳۰درصد مهاجر هستند. افزایش صید و عوامل دیگر باعث شده تا شاهد کاهش بیش از ۵۰درصدی ذخایر خلیج‌فارس باشیم. این موضوع باعث شده تا بعضی از گونه‌های آبزیان به‌ویژه کف‌زیان رو به نابودی رفته و خطر انقراض جدی‌تر از گذشته دنبال شده و باعث ایجاد تنش بحران در ذخیره شود.
او ادامه می‌دهد: همچنین آب‌شیرین‌کن‌هایی که براساس تکنولوژی قدیمی فعالیت کرده و آب خاکستری وارد خلیج‌فارس می‌کنند. روند سدسازی‌هایی که در کشور خودمان و دیگر کشورهای همسایه ادامه پیدا کرده، به اضافه تکنولوژی‌های جدیدی که برای صید ماهی استفاده شده و ساخت‌وسازهای گسترده در نهایت کیفیت زیست را در این خلیج پایین آورده و وضعیت نگران‌کننده‌ای را رقم زده است.
درویش تاکید می‌کند: شرکت‌های بهره‌بردار باید در اسرع وقت نسبت‌به ارائه برنامه زمان‌بندی اجرای پروژه اقدام کنند اما تا اجرای کامل پروژه بهسازی و تعویض خطوط فرسوده که متولی آن در منطقه خلیج‌فارس شرکت نفت فلات قاره است، این شرکت ملزم به ارائه گزارش به‌موقع از هرگونه نشت نفت به سازمان‌های مرتبط و نظارتی ازجمله سازمان حفاظت محیط‌زیست و اقدام سریع برای پاکسازی و امحای آن با کمک و همکاری سازمان بنادر و دریانوردی کشور است. همچنین یکی از این اقدامات موثر برای تشخیص منشا این آلودگی‌ها انگشت‌نگاری مواد نفتی است.
این فعال محیط‌زیست تاکید می‌کند: باید هرچه زودتر در همه شهرهای خلیج‌فارس تسویه خانه احداث و زباله‌ها از کنار دریا جمع‌آوری شده و همزمان از ریختن آن‌ها در دریا جلوگیری کنیم. باید تمام سایت‌های جمع‌آوری پسماند از کنار دریا جمع شود. همچنین دیگر از تکنولوژی‌های قدیمی برای شیرین کردن آب استفاده نکرده و با روش‌های نوین از میزان آلایندگی آب کم کنیم؛ یعنی درواقع به‌سمت بازیافت و تسویه آب خاکستری برویم.
به گفته او؛ فاکتور دیگری که نه‌تنها خلیج‌فارس بلکه تمام دنیا ناگزیر با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، تغییرات اقلیمی است. خلیج‌فارس دریایی نیمه‌بسته است و این موضوع سبب می‌شود که جریان آب در خلیج‌فارس کم باشد و دمای آب افزایش پیدا کند. این موضوع در کنار گرم شدن زمین و تغییر اقلیم تاثیری منفی بر زیستگاه‌های خلیج‌فارس دارد.
نظر شما