به گزارش سلامت نیوز به نقل از پیام ما، سه‌شنبه به سه‌شنبه به‌مدت هشت هفته اراکی‌ها در زمهریر زمستان و آلودگی هوا پلاکاردی در دست به خیابان می‌آمدند. «سمیرا نجم‌زاده» ۴۶ساله یکی از شرکت‌کنندگان دائمی بود. او با برگه‌ای در دست در میان خیل جمعیت می‌ایستاد و در سکوت به آنچه بر سر سلامت اراکی‌ها آمده، اعتراض می‌کرد. سمیرا دیگر زنده نیست، او دو ماه پیش بر اثر سرطان درگذشت. سمیرا تنها قربانی این بیماری در استان مرکزی نیست، شهروندان اراک و شهرهای اطرافش مثل شازند و خنداب سال‌هاست زیر بار فشار آلودگی هوا، با انواع و اقسام بیماری‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنند. «احمدی بیغش»، نماینده شازند در مجلس شورای اسلامی، در مرداد ۱۴۰۲ در صحن مجلس اعلام کرد که ۳۰ درصد مردم این شهر به‌دلیل همجواری با نیروگاه به سرطان مبتلا شده‌اند. «کورش بختیاری»، فعال محیط‌زیست در اراک یکی از کسانی است که سال‌هاست برای توقف مازوت‌سوزی در این شهر تلاش می‌کند، ایده سه‌شنبه‌های بدون خودرو را اولین‌بار او مطرح کرد و حالا بختیاری از آن دوچرخه‌سواری به سه‌شنبه‌های اعتراضی رسیده است. از او درباره چگونگی شکل‌گیری این برنامه و برنامه‌هایشان برای امسال پرسیدیم.
چه شد سه‌شنبه‌های اعتراضی را راه انداختید؟
عقبه این برنامه‌ها به اوایل دهه ۹۰ یعنی زمانی که مازوت‌سوزی در این شهر شروع شد، بازمی‌گردد. مردم شهر اراک فراخوان‌ها و تجمعاتی را در سطح شهر داشتند که در سکوت کامل برگزار شد. مطالبه آنها رفع آلودگی هوا، آلودگی صنایع به‌ویژه نیروگاه و کارخانه آلمینیوم‌سازی بود. در اثر اعتراضات مردم و پیگیری انجمن‌ها، مازوت‌سوزی در آن زمان متوقف شد. اما هشت-نه سال بعد بار دیگر مازوت‌سوزی از چهار سال پیش شروع شده است. اواخر سال ۹۸ دوباره مازوت‌سوزی داشتیم که ابتدا با مقدار و بازه زمانی محدود انجام شد. در آن سال روزانه دو میلیون لیتر مازوت‌سوزی اتفاق می‌افتاد، اما سال بعد هم بازه زمانی بیشتر شد و هم میزان مازوت‌سوزی افزایش یافت.
چرا؟
دلیلش کمبود گاز، ناترازی انرژی و کمبود برق بود. براساس مصوبه‌های دولتی نیروگاه شازند به‌خاطر نزدیکی به شهر نباید از مازوت استفاده کند. متأسفانه از ابتدا جانمایی نیروگاه اشکال داشت و همین باعث شد آلودگی به‌وجودآمده و مستقیماً وارد شهر اراک شود. نیروگاه شازند در ارتفاع بالاتری از شهر است و آلودگی را مستقیماً به شهر می‌آورد.
نیروگاه چه سالی ساخته شد؟
عملیات اجرایی نیروگاه شازند اراک در اواخر سال ۱۳۷۴ آغاز شد که واحد نخست آن در مرداد ۱۳۷۹، واحد دوم بهمن ۱۳۷۹، واحد سوم آبان ۱۳۸۰ و واحد چهارم آن اسفند ۱۳۸۰ وارد مدار شد.
شما چه پیگیری‌هایی برای رفع این چالش داشتید؟
کمپین اعلام جرم علیه نیروگاه شازند و ترک فعل مسئولان با پنج هزار و ۵۰۰ امضا را تشکیل دادیم. سال ۱۳۹۹ پس از شنیدن مازوت‌سوزی با استاندار و مسئولین مرتبط ملاقات داشتیم و آنها به ما قول دادند که سال آینده این اتفاق نمی‌افتد و شیر نیروگاه هم پلمپ شد. با کمال تعجب سال بعد دوباره مازوت‌سوزی شروع شد، ما به آنها گفتیم شما اعلام کرده‌اید که شیر نیروگاه پلمپ شده و آنها گفتند پلمپ شفاهی بوده است. به‌این‌ترتیب، در ادبیات مدیران واژه جدیدی وارد شد؛ «پلمپ شفاهی». بار دیگر جلسات زیادی با مدیران استانی داشتیم که بر مبنای آنها قرار شد مازوت‌سوزی نباشد. ما تمام راه‌های ممکن را رفته‌ایم؛ از برگزاری همایش مرتبط گرفته تا صحبت با وزیر نیرو، رئیس سازمان محیط‌زیست و رساندن پیام مردم به حاکمیت، اما خواسته‌های ما محقق نشده است. سال ۱۴۰۱ نامه‌ای به فرمانداری و استانداری برای برگزاری تجمع زدیم و اعلام کردیم اجتماعات را آن سال برگزار می‌کنیم، آنها دوباره قول دادند که مازوت‌سوزی اتفاق نمی‌افتد و متوقف می‌شود، ولی باز هم خلف وعده رخ داد و همین سبب شد ما آن سال جلوی استانداری مرکزی تجمعی داشته باشیم.
جلسه با مقامات قضایی استان در راستای اجرای قانون هوای پاک نیز در این سال داشتیم. متأسفانه سال ۱۴۰۲ بار دیگر با مازوت‌سوزی آن‌هم زودتر از سال‌های قبل و با روزانه پنج میلیون لیتر مازوت مواجه شدیم. این مازوت بیشترین میزان گوگرد را هم داشت و بسیار آلاینده بود. گفته می‌شود میزان گوگرد در اقیانوس باید نیم درصد باشد، ولی به‌گفته مسئولان این حجم گوگرد در اراک به ۳.۵ درصد آلودگی می‌رسد که هفت برابر اقیانوس است و دلیل آن به نیروگاهی برمی‌گردد که سه شهر اراک، خنداب و شازند را آلوده کرده است. ما فعالان محیط‌زیست، گردشگری و حقوق شهروندی تصمیم گرفتیم برخلاف سال گذشته به‌جای مذاکره و دریافت وعده و وعید با تجمعات به این رویه اعتراض کنیم. در ابتدا تجمعات با سکوت همراه بود و مردم پوسترهایی را که شعارهایی روی آن نوشته شده بود، حمل می‌کردند. با همراهی مردم هفته به هفته تعداد مردمی‌که به این تجمعات اعتراضی سه‌شنبه‌ها می‌پیوستند، بیشتر می‌شد.
سال گذشته مدیرکل محیط‌زیست استان مرکزی و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست بیشتر نگران ناترازی انرژی بودند. مگر وزیر نیرو نگران محیطبان و حیات‌وحش است که رئیس سازمان محیط‌زیست درباره ناترازی صحبت می‌کند!آمار سرطان در اراک بالاست و بسیاری از کسانی که مستقیماً با این بیماری‌ها مواجه شده‌اند، نزدیکانشان و کسانی که نگران سلامت خود و خانواده‌شان هستند، در این تجمعات حاضر می‌شدند.سال گذشته ما تا پایان مازوت‌سوزی به‌مدت هشت هفته تجمعات اعتراضی داشتیم. مطالبات ما هم در کوتاه‌مدت توقف مازوت‌سوزی و در بلندمدت جابه‌جایی نیروگاه شازند و جانمایی درست آن است.
گرفتن مجوز سخت نبود؟
ما مجوز نداشتیم
مشکلی برای شما پیش نمی‌آمد؟
در مرحله اول به‌شکل شفاهی توانستیم مجوز را بگیریم. فشارهای زیادی به ما وارد شد که آنها را برگزار نکنیم، اما ما تلاش کردیم شرایط را مدیریت کنیم.
مدیریت کردن تجمعات دشوار نبود؟
کار فوق‌العاده سختی بود. ما چند جلسه قبل دراین‌باره همفکری داشتیم؛ اینکه چه کنیم تا تجمعات اعتراضی به آلودگی با مطالبات دیگر همراه نشود.
ما در جامعه‌مان با حجمی از مطالبات انباشته‌شده مواجهیم، چطور می‌توان این موضوع را مدیریت کرد؟
در اراک حتی مطالبات محیط‌زیستی هم متنوع است و ما باید کاری می‌کردیم تمرکز آن روی آلودگی نیروگاه باشد. خوشبختانه آگاهی مردم و شهروندان اراک بود که متوجه شدند این تجمعات صرفاً برای سلامت و مازوت‌سوزی است.
چقدر شهروندان سایر شهرها به تجمعات شما واکنش نشان دادند؟
اراک گویی در این زمینه، زیر پونز نقشه است. گاهی مطالبات اصفهان دیده و در سطح کلان هم مطرح شده است، اما این اتفاق درباره اراک نمی‌افتد. ساخت‌وساز در یک پارک در تهران در کشور مطرح و برای آن تولید محتوا می‌شود، اما به مطالباتی مانند آلودگی هوا توجه چندانی نمی‌شود. البته نمی‌خواهم سایر موارد را کوچک جلوه دهم، من کارزارهای مرتبط با تخریب پارک‌ها را امضا هم کرده‌ام و نگران سلامت مردم در سایر شهرها هم هستم.
مسئله من سلبریتی شدن پروژه‌های محیط‌زیستی است که باعث می‌شود دغدغه‌های شهرهایی مثل اراک دیده نشود و در اولویت قرار نگیرد
مسئله من چیز دیگری است،؛ اینکه مردم اراک نه در سطح جامعه و نه در سطح مدیران کشوری دیده نشده‌اند. ما جلسه‌ای با وزیر نیرو داشتیم و او در آن جلسه مطرح کرد مگر آلودگی اراک مربوط به خودروها نیست؛ زیرا به من گفته‌اند خودروها آلایندگی دارند. یکی از مدیران دیگر دو سال پیش گفته بود ما در اراک گرچه مازوت‌سوزی می‌کنیم، اما هوای آن از سوئیس هم پاک‌تر است. مسئله من سلبریتی شدن پروژه‌های محیط‌زیستی است که باعث می‌شود دغدغه‌های شهرهایی مثل اراک دیده نشود و در اولویت قرار نگیرد.
شرایط شهر در زمان آلودگی چطور است؟
در این زمینه می‌توانم از تجربه شخصی خودم بگویم. من روزانه تا ۲۰ کیلومتر هم پیاده‌روی می‌کنم، اما وقتی هوا آلوده می‌شود بیش از سه-چهار کیلومتر راه نمی‌روم و خارش در گلو و بینی در کنار سوزش چشم، بی‌حالی و پرخاشگری را دارم. مطالعات داخلی و خارجی هم نشان می‌دهد آلودگی هوا تأثیر زیادی روی سلامت روان دارد و باعث کم‌حافظگی، فراموشی و پرخاشگری می‌شود. اگر آماری از درگیری‌ها و نزاع‌های جمعی داشته باشیم، می‌توانیم تأثیر آلودگی به این موارد را نشان دهیم. به‌علاوه ایران به‌لحاظ رتبه در بیماری غیرواگیردار رتبه بالایی دارد، اما باز اراک شرایط بسیار بدتری را نسبت به بسیاری از استان‌ها دارد و این زنگ خطری نه برای اراک بلکه برای کل کشور است.
آیا به شما وعده داده‌اند که امسال مازوت‌سوزی نباشد؟
هر سال به ما قول می‌دهند که سال بعد مازوت‌سوزی را نداریم و هر سال وضعیت از سال قبل بدتر بوده است. امسال هم آقای جمالیان، نماینده اراک، در کارگروه آلودگی هوای مجلس مصوب کردند اراک و نیروگاه شازند مازوت‌سوزی نداشته باشند. امیدوارم این اتفاق بیفتد، حق مردم اراک نیست که به آنها چنین ظلم شود. ما آلودگی‌های مختلف در این شهر داریم که شامل ریزگردهای کویر مرکزی، تالاب میقان، آلمینیوم‌سازی و… است. آلودگی پالایشگاه، پتروشیمی، صنایع کوچک، خودرو و تخریب فضای سبز شهری را هم به آنها بیفزایید.
حق مردم این استان نیست که بار آلودگی روی دوش‌شان قرار گیرد. حرف ما این نیست که این مازوت در شهرهای دیگر سوزانده شود؛ زیرا همه مردم حق زیست و غذای سالم را دارند، ولی حق مردم اراک نیست تمام بار مازوت‌سوزی را به دوش بکشند. سال گذشته قرار بود جای اراک، مازوت‌سوزی در کرج باشد، ولی این اتفاق نیفتاد. بی‌کفایتی مدیران استانی نیز باعث شد آنها نتوانند حق مردم را بگیرند و برای سلامت آنها لابی‌گری کنند. سلامت و هوای سالم، حق همه مردم در همه نقاط کشور است و امیدوارم مازوت‌سوزی را در هیچ منطقه‌ای نداشته باشیم. متأسفانه به‌واسطه ناترازی و فرسوده شدن نیروگاه‌ها که دلیلش مدیریت اشتباه در سطح کلان است، به این وضعیت رسیده‌ایم. ما باید به‌سمت انرژی‌های پاک‌تر و نوسازی نیروگاه‌ها برویم که نیاز نباشد مازوت در نیروگاه‌هایمان ما باشد.
مطالبه شما از رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست چیست؟
انتظار داریم محکم‌تر از رئیس سازمان قبلی بحث مازوت‌سوزی و آلودگی هوا را پیگیری کنند و با فعالان محیط‌زیست و مردم شفاف باشند. در این مدت کوتاه رویه خانم انصاری شفاف است؛ اما امیدوارم در شرایط سخت و فشارهایی که وارد می‌شود، این موضع را نگه دارند و برای مازوت‌سوزی جزو تیم وزارت نیرو قرار نگیرند. سال گذشته مدیرکل محیط‌زیست استان مرکزی و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست بیشتر نگران ناترازی انرژی بودند؛ مگر وزیر نیرو نگران محیطبان و حیات‌وحش است که رئیس سازمان محیط‌زیست درباره ناترازی صحبت می‌کند! امیدوارم این اتفاق در مدیریت جدید نیفتد.
و اگر این اتفاق نیفتد، باز به تجمعات خود ادامه می‌دهید؟
ما پرقدرت‌تر از پارسال پیش می‌آییم. اگر ما هم نیاییم، مردم خودشان می‌آیند. همین الان هم در شبکه‌های اجتماعی می‌بینم که مردم در صورت برآورده نشدن خواسته‌هایشان برنامه‌های زیادی برای اعتراض دارند. سال گذشته ما یک هفته تصمیم گرفتیم به‌واسطه برودت هوا و یخبندان که ممکن بود سلامت سالمندان را به خطر بیندازد، تجمعی نداشته باشیم؛ اما مردم خودشان رفته بودند. امسال اگر مازوت‌سوزی باشد، تجمعات گسترده‌تری را شاهد خواهیم بود؛ حتی اگر ما فعالان محیط‌زیست هم اقدامی انجام ندهیم. البته ما پابرجا برای احقاق حقوق مردم ایستاده‌ایم.
نظر شما