پزشکان عمومی هم می‌توانند دست به تیغ شوند! چندی پیش، هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، مصوبه کمیته صلاحیت حرفه‌ای وزارت بهداشت مبنی بر ممنوعیت انجام عمل‌های جراحی زیبایی به دست پزشکان عمومی را خارج از حدود اختیار این مرجع دانست و رأی به ابطال آن داد؛ موضوعی که حواشی بسیاری داشت. مدت‌هاست عمل‌های زیبایی رشد افسارگسیختهای پیدا کرده و ورود پزشکان از رشته‌های مختلف به این حوزه به دلیل تعرفه های آزاد، موضوع «صلاحیت حرفه‌ای و فنی» را به یکی از چالش‌برانگیزترین مسائل نظام سلامت کشور تبدیل کرده است.
در حال حاضر شاهد ورود پزشکان عمومی یا غیرمرتبط به جراحی‌های زیبایی، برگزاری آموزش‌های غیرمجاز و نبود سازوکار واحد برای تعیین صلاحیت‌ها هستیم که نتیجه آن وضعیتی نیمه‌بحرانی شده که هم پزشکان را سردرگم کرده و هم بیماران را در معرض خطر قرار داده است. اما سؤالی که مطرح می‌شود این است که چه کسی صلاحیت انجام عمل‌های زیبایی را دارد؟ افرادی که میخواهند وارد این عرصه شوند، بعد از گذراندن دوره پزشکی عمومی، باید چهار سال دوره تخصصی جراحی عمومی را هم بگذرانند.
بعد از آن حداقل سه سال باید در دوره فوق‌تخصصی جراحی پلاستیک و زیبایی، آموزش ببینند و در نهایت پس از گذراندن این دوره‌ها، موفق به اخذ مدرک فوق‌تخصص جراحی پلاستیک و زیبایی میشوند. اما امروزه میبینیم، افراد زیادی که دوره فوق‌تخصص جراحی پلاستیک را نگذرانده‌اند و پزشک عمومی، جراح عمومی و... هستند، بدون گذراندن دوره فوق‌تخصص جراحی پلاستیک، اقدام به عمل‌های زیبایی می‌کنند.
دکتر ذبیح‌الله واحدی، قاضی بازنشسته دادگستری و مشاور حقوقی سازمان نظام پزشکی درباره نگاه حقوقی و حرفه‌ای به تبیین مفهوم صلاحیت، مبانی قانونی آن و ضرورت تعیین‌تکلیف سریع توسط نهادهای مسئول می‌گوید:«در فضای کنونی جامعه پزشکی ایران، پرسش‌های اساسی مطرح شده است: چه کسی صلاحیت انجام درمان را دارد و چه تفاوتی میان داشتن دانش و مهارت (صلاحیت فنی) و داشتن مجوز قانونی (صلاحیت حرفه‌ای) وجود دارد؟ ممکن است کسی دانش کافی داشته باشد، اما بدون مجوز قانونی صلاحیت ورود به درمان را ندارد؛ همان‌طور که فردی ممکن است رانندگی را بلد باشد، اما بدون گواهینامه اجازه رانندگی ندارد.»
صرف «پزشک بودن»، برای انجام هر عملی کافی نیست
قانونگذار ایرانی، از اولین سال‌های مشروطه به اهمیت صلاحیت در پزشکی توجه کرده است. اولین قانون مرتبط، قانون طبابت سال ۱۲۹۰ است؛ حتی پیش از تصویب بسیاری از قوانین مربوط به وکالت و آموزش. دکتر واحدی با تأیید این موضوع بیان می‌کند:«در دهه ۴۰، پزشک عمومی در یک شهر کوچک ناچار بود هم عمل‌های مربوط به زایمان و هم جراحی را انجام دهد، اما امروزه با تخصصی شدن علم پزشکی، «صرف پزشک بودن» برای انجام هر عملی کافی نیست و صلاحیت باید بر اساس آموزش تخصصی و مجوز قانونی تعریف شود. صلاحیت پزشک در دو بعد تعریف می‌شود که اولی صلاحیت فنی است؛ یعنی دانش، مهارت و تسلط عملی بر یک رفتار درمانی. بعد دوم صلاحیت حرفه‌ای است که با داشتن مجوز قانونی برای انجام آن رفتار که از سوی وزارت بهداشت یا نهادهای ذی‌ربط اعطا می‌شود، مرتبط است. به همین دلیل سال‌هاست که علم بدون مجوز کافی نیست. حتی اگر پزشک مهارت داشته باشد، بدون مجوز قانونی، ورود او به درمان «دخالت غیرقانونی» محسوب می‌شود.»
به گفته او، گذراندن یک دوره عمومی یا حتی تخصصی به معنای مجوز انجام تمام عمل‌های پزشکی نیست، بلکه عمل مورد نظر باید در برنامه رسمی آموزشی فرد وجود داشته باشد یا از طریق دوره‌های تکمیلی دارای مجوز وزارت بهداشت کسب شود. به طور کلی آموزش رسمی، مهارت معتبر و مجوز قانونی، سه‌گانه صلاحیت درمانگر است.
آموزش‌های غیرمجاز، جان بیماران را تهدید می‌کند
اخیراً در حکمی از طرف دیوان عدالت اداری، برخی محدودیت‌های وزارت بهداشت در مورد عمل‌های زیبایی توسط پزشکان عمومی ابطال شده است. مشاور حقوقی سازمان نظام پزشکی درباره این موضوع توضیح می‌دهد:«دیوان تنها به «فرآیند تصویب» ایراد گرفته و مجوز ایجابی برای انجام درمان صادر نکرده است. بنابراین ورود به درمان زیبایی همچنان باید طبق کوریکولوم رسمی -برنامه- یا دوره‌های آموزشی مورد تأیید وزارت بهداشت باشد.»
دکتر واحدی با انتقاد از برخی دوره‌های آموزشی خصوصی برای پزشکان می‌گوید:«برگزاری هر نوع کلاس پزشکی بدون مجوز وزارت بهداشت «دخالت غیرقانونی در آموزش پزشکی» است. آموزش‌های غیرمجاز، مسیر صلاحیت را منحرف و جان بیماران را تهدید می‌کند. حتی اگر کمیسیون صلاحیت حرفه‌ای هنوز تشکیل نشده باشد، این به معنای معطل ماندن قوانین موجود نیست. برخی از عمل‌هایی که در کوریکولوم‌ها وجود ندارند و آموزش معتبر و تأیید شده‌ای هم برای آنها تعریف نشده، طبیعتاً نباید بدون محدودیت انجام شوند. به عبارتی، برای مواردی که نه در برنامه رسمی آموزش پزشکی موجود است و نه آموزش رسمی مورد تأیید وزارت بهداشت دارد، اصولاً نیازی به تشکیل کمیسیون جدید برای تعیین‌تکلیف نیست؛ قوانین فعلی به خودی خود روشن هستند و انجام چنین عمل‌هایی باید ممنوع باشد.»
قوانین اجازه ورود پزشک عمومی به جراحی زیبایی را نمیدهد
دکتر واحدی می‌گوید:«کمیسیون صلاحیت حرفه‌ای زمانی ضرورت دارد که موضوعی چالش‌برانگیز باشد، مانند موارد همپوشانی تخصص‌ها یا اختلاف در تفسیر کوریکولوم‌ها. بنابراین تا زمانی که کمیسیون تشکیل نشده، قوانین موجود باید رعایت شوند. این‌طور نیست که هر کس بتواند، هر کاری انجام دهد. چالش صلاحیت در پزشکی صرفاً یک اختلاف صنفی میان پزشکان نیست، بلکه مستقیماً با امنیت سلامت مردم ارتباط دارد.»
در حال حاضر شاهد ورود پزشکان عمومی یا غیرمرتبط به جراحی‌های زیبایی هستیم. دکتر واحدی درباره راه برون‌رفت این مشکل می‌گوید:«تنها راه برون‌رفت، تشکیل کمیسیون ملی تعیین صلاحیت حرفه‌ای میان وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی است؛ کمیسیونی که هم مرجع ایجابی (صدور مجوز) باشد و هم مرجع سلبی (ممنوعیت و برخورد.) در قانون طبابت ۱۲۹۰، مداخله در درمان بدون مجوز جرم شناخته می‌شد. در قانون مجازات اسلامی، بند «ج» ماده ۱۵۸ تنها افراد دارای صلاحیت را مجاز به انجام عمل‌های درمانی می‌داند. همچنین در قانون تعیین صلاحیت حرفه‌ای پزشکان مصوب ۱۳۷۶ نیز تأکید شده صلاحیت باید توسط وزارت بهداشت و با نظر نظام پزشکی تعیین شود. با وجود این قوانین، اجرای کامل و منسجم آنها تاکنون محقق نشده است.»
مشاور حقوقی سازمان نظام پزشکی با اشاره به اینکه پزشکان عمومی که تحت نظارت وزارت بهداشت آموزش دیده باشند، می‌توانند خدمات زیبایی در حد بوتاکس و لیزر انجام دهند، توضیح می‌دهد:«بر اساس ماده 31 آییننامه انتظامی سازمان نظام پزشکی، هر فرد در حوزه پزشکی اعم از پزشک عمومی، لیسانسیههای پروانهدار، متخصصان و فوق‌تخصص علاوه بر داشتن مدرک دانشگاهی، صلاحیت وقتی دارد که در محدوده کوریکولوم آموزشی یا در قالب دوره‌های آموزشی مورد تأیید وزارت بهداشت، پروسیجرها را آموزش دیده باشد. در آن صورت می‌تواند خدمات را به مردم ارائه کند. اگر پزشکی عمومی بگوید در دورهای مجاز، از محل مرکز مهارتهای فنی وزارت بهداشت مجوز دارد، می‌تواند خدماتی مثل تزریق بوتاکس و کارهای لیزر را انجام دهد. نکته اینجاست؛ مراکز مجاز تحت نظارت وزارت بهداشت باید عناوین درسی را قبل از شروع دوره به تأیید وزارت بهداشت برسانند، اگر وزارت بهداشت به این مراکز اجازه ندهد، آنها حق برگزاری دوره را ندارند. هر مرجع دیگری بدون مجوز آموزش دهد، فرد صلاحیت حرفه‌ای و حق دخالت ندارد.»
مردم قربانی اصلی هستند
دکتر واحدی با بیان اینکه در چنین آشفتگی حوزه پزشکی، بیماران بیشترین آسیب را می‌بینند، هشدار می‌دهد:«انجام عمل‌های زیبایی هم درمان محسوب می‌شود، چرا که پای جان و روان مردم در میان است. بیماران باید بدانند فقط پزشکان دارای صلاحیت فنی و حرفه‌ای مجاز به انجام عمل‌های درمانی در حوزه تخصصی‌شان هستند، به همین دلیل اجرای دقیق قوانین موجود و هماهنگی میان وزارت بهداشت، سازمان نظام پزشکی، کمیسیون‌های تخصصی و دستگاه قضایی ضروری است. اما در این میان، قانون داریم، مقرره داریم، آنچه نداریم اراده اجرایی و سازوکار منسجم است.»
نظر شما