به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایران، آلودگی هوا هر سال با سرد شدن هوا و پایداری جوی، بیشتر از همیشه نفس میلیون‌ها نفر را تنگ می‌کند و سلامت گروه‌های حساس را به‌طور جدی به مخاطره می‌اندازد. مشکل بزرگی که به گفته صادق ضیائیان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوای سازمان هواشناسی کشور با مدیریت صحیح کاهش پیدا می‌کند. او می‌گوید: «بخش مهمی از مشکل آلودگی هوا به شرایط جوی بازمی‌گردد که قابل تغییر نیست، اما بخش دیگر به رفتار انسانی و میزان انتشار آلاینده‌ها مربوط است؛ موضوعی که با مدیریت صحیح می‌تواند کاهش پیدا کند.
این روزها ما با دو نوع آلودگی مواجه هستیم؛ یکی آلودگی ناشی از گرد و خاک و دیگری آلودگی ناشی از سوخت‌های فسیلی. آلودگی گرد و خاک اغلب در اثر خشکسالی‌های گسترده و افزایش کانون‌های ریزگرد ایجاد می‌شود. زمانی که باد می‌وزد، گرد و خاک از این کانون‌ها بلند شده و وارد شهرها می‌شود. این روزها هم نمونه‌ای از همین پدیده را در تهران شاهد هستیم. این نوع آلودگی معمولاً در شرایط ناپایدار جوی و همراه با وزش باد رخ می‌دهد، در حالی که آلودگی ناشی از سوخت‌های فسیلی در شرایط پایدار جوی و سکون هوا اتفاق می‌افتد.»
وارونگی دما، علت اصلی آلودگی در فصل سرما
سال‌هاست که پدیده وارونگی، مقصر اصلی آلودگی هوای تهران با آغاز فصل سرد شناخته می‌شود. رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا درباره این مدل وارونگی توضیح می‌دهد: «آلودگی ناشی از سوخت‌های فسیلی که بیشتر مدنظر است، معمولاً از اواسط پاییز آغاز می‌شود و تا پایان زمستان ادامه دارد. در این دوره به دلیل پایداری هوا و پدیده وارونگی، تهویه طبیعی در شهرها با اختلال مواجه می‌شود. از سوی دیگر، حجم زیادی از آلاینده‌های ناشی از خودروها، صنایع و وسایل گرمایشی وارد جو می‌شود و چون امکان خروج ندارد، در لایه‌های پایین جو انباشته می‌شود. در حالت طبیعی، هرچه از سطح زمین فاصله می‌گیریم، دما کاهش پیدا می‌کند. اما در زمان وارونگی دما برعکس می‌شود، یعنی هوای نزدیک سطح زمین سردتر و لایه‌های بالاتر گرم‌تر می‌شوند. همین پدیده باعث می‌شود که لایه‌ای شبیه به درپوش روی شهر شکل بگیرد و هوا در نزدیکی سطح زمین ساکن شود. به این ترتیب هرچه آلاینده تولید شود، در همین محدوده باقی می‌ماند و کیفیت هوا به‌شدت افت می‌کند و هوا آلوده‌تر می‌شود.»
ضیائیان تأکید می‌کند که بخش جوی ماجرا قابل مدیریت نیست، اما می‌توان از طریق کاهش انتشار آلاینده‌ها شدت آلودگی را کنترل کرد.
او در زمینه راهکارهای کاهش آلودگی هوا می‌گوید: «راهکارهای متعددی برای کاهش آلودگی هوا وجود دارد. بخشی از آن به اصلاح ناوگان حمل‌ونقل عمومی، برقی کردن خودروها و موتورسیکلت‌ها، استفاده از خودروهای کم‌مصرف و کاهش مصرف انرژی در ساختمان‌ها مربوط است. اینها اقداماتی است که می‌تواند میزان ورود آلاینده‌ها به جو را کاهش دهد.» ضیائیان با اشاره به عملکرد کشورهای دیگر در این حوزه توضیح می‌دهد: «کشورهای صنعتی که تجربه مشابهی داشتند، با همین اقدامات توانستند مشکل آلودگی هوا را تا حد زیادی مدیریت کنند. برای نمونه، بسیاری از این کشورها مصرف سوخت در ساختمان‌ها را کاهش داده‌اند، محدودیت‌های سختگیرانه‌ای برای استفاده از سوخت‌های فسیلی در صنایع اعمال کرده‌اند و موتورسیکلت‌های خود را برقی کرده‌اند. ما هم باید درهمین مسیر حرکت کنیم تا بتوانیم نتیجه مناسبی بگیریم.»
نقش معماری، شهرسازی و قانون هوای پاک در تهویه هوا
ضیائیان یکی دیگر از عوامل دخیل در آلودگی هوا را نحوه طراحی شهری می‌داند و توضیح می‌دهد: «در معماری قدیم، کمربند سبز دور شهرها ایجاد می‌شد تا هوای تازه جریان داشته باشد. در معماری مدرن، این ایده به شکل ایجاد کریدورهای باد مطرح شده است. به این معنا که در طراحی شهری باید مسیرهایی باز گذاشته شود تا نسیم طبیعی بتواند از شمال به جنوب یا از کوه به دشت جریان پیدا کند. اگر این کریدورها بسته شوند و تراکم ساختمانی بیش از حد در یک نقطه ایجاد شود، جزایر حرارتی شکل می‌گیرد و تهویه طبیعی هوا مختل می‌شود. متأسفانه در شهری مثل تهران این موضوع کمتر مورد توجه قرار گرفته است.»
بارورسازی ابرها از حرف تا واقعیت
هر وقت هوا آلوده می‌شود، بحث بارورسازی ابرها برای کاهش آلودگی هوا هم به میان می‌آید، اما همیشه این سؤال اذهان را به خود مشغول کرده که آیا اصلاً این راهکار نتیجه‌ای هم در بر دارد یا نه. ضیائیان دراین‌باره می‌گوید: «بارورسازی ابرها در کشور ما زیر نظر وزارت نیرو انجام می‌شود. با این حال، مطالعات علمی نشان داده است که این روش تأثیر چندانی بر کاهش آلودگی هوا ندارد. بنابراین نمی‌توان روی آن به‌عنوان یک راهکار جدی حساب کرد.»
نقش شهروندان در کاهش آلودگی هوا
اما همه چیز دست هوا و طراحی شهر و سوخت‌های فسیلی نیست. ضیائیان می‌گوید: «در گذشته، بسیاری از ادارات و مدارس با سرویس‌های جمعی فعالیت می‌کردند. یک اتوبوس می‌توانست ۴۰ کارمند یا دانش‌آموز را جابه‌جا کند، اما امروز هرکدام از این افراد با خودروی شخصی رفت‌وآمد می‌کنند و به جای یک اتوبوس، ۴۰ خودروی شخصی تک‌سرنشین وارد خیابان‌ها می‌شود. بسیاری از دانش‌آموزان هم دیگر از اتوبوس استفاده نمی‌کنند و با خودروهای سواری والدین یا با سرویس به مدرسه می‌روند. این تغییر سبک زندگی اگرچه راحتی بیشتری به همراه داشته، اما آلودگی هوا را چند برابر کرده است. دوباره باید به همان مدل قدیم بازگردیم و تردد تعداد خودروهای شخصی را در خیابان‌ها کمتر کنیم. متأسفانه بسیاری از راهکارهای کاهش آلودگی هوا هزینه‌بر و بلندمدت هستند.
دولت باید بودجه‌های کافی برای این موضوع اختصاص دهد و هم‌زمان مشوق‌های مالی برای ورود بخش خصوصی فراهم شود. بدون سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی جدی، نمی‌توان انتظار داشت که وضعیت آلودگی هوا بهبود پیدا کند. درعین حال، تغییر رفتار شهروندان و بازگشت به الگوهای جمعی در حمل‌ونقل نیز می‌تواند نقش مهمی در کاهش آلودگی داشته باشد.»
نظر شما