داستان ندا و شروع تغییر برای کنترل خشم در بیش فعالی فرزندش

ندا، مادر آرش یک پسر هشت‌ساله با اختلال ADHD است. این مادر و فرزند تا همین شش ماه پیش هر روز با یک چالش تکراری دست‌وپنجه نرم می‌کردند. داستان از این قرار است که هر وقت آرش عصبانی می‌شد و خانه را با فریاد و گریه به هم می‌ریخت، ندا هم کنترل خود را از دست می‌داد. او صدای بلند را با صدای بلند جواب می‌داد و نتیجه چیزی جز اشک و دلخوری دو طرف نبود. این چرخه‌ی مخرب آرامش خانه را نابود و رابطه مادر و پسر را تیره کرده بود. ندا بارها از خودش می‌پرسید: «چطور می‌تونم بدون اینکه به رابطه‌مون آسیب وارد بشه، هم خودم رو آروم نگه دارم و هم به پسرم کمک کنم عصبانیتش رو کنترل کنه؟»
بعد از جست‌وجو و مشورت با متخصصان، ندا با چند راهکار ساده و علمی آشنا شد؛ روش‌هایی که در منابع معتبر بین‌المللی و توسط روانشناسان کودک توصیه شده‌اند و در عین سادگی، تأثیر شگفت‌انگیزی بر مدیریت خشم کودکان و نوجوانان بیش‌فعال دارند. در نهایت او توانست با اجرای این تکنیک‌ها، آرامش بیشتر و رابطه سالم‌تر را به خانه‌ برگرداند.

شما هم بیایید با تکنیک‌های کنترل خشم در بیش فعالی آشنا شوید:

1: جعبه آرامش؛ ابزار ساده کنترل خشم در بیش فعالی

ندا متوجه شد می‌تواند با یک جعبه آرامشِ کوچک به فرزندش کمک کند در لحظه‌های خشم، انرژی‌اش را به شکلی ایمن تخلیه کند. این جعبه حاوی وسایل آرامش‌بخش مثل توپ استرس، دفتر نقاشی، کتاب یا عروسک مورد علاقه کودک است و به آن Calm-Down Box یا Calm-Down Kit هم گفته می‌شود. این روش از توصیه‌های رایج روانشناسان کودک برای کاهش تنش فوری است. 

به شما پیشنهاد می‌دهیم یک ساعت شنی کوچک را نیز در جعبه آرامش فرزندتان قرار دهید. حالا چرا ساعت شنی؟ روان‌شناسان کودک معتقدند وقتی کودک زمان را به‌صورت چیزی دیدنی و قابل لمس تجربه کند، بهتر یاد می‌گیرد صبر کند تا هیجانش آرام آرام پایین بیاید.

ساعت شنی در جعبه‌ی آرامش به کودک بیش‌فعال کمک می‌کند خشمش را مدیریت کند. معرفی ساعت شنی باید در زمان آرامش انجام شود تا کودک بفهمد: «وقتی دانه‌ها پایین می‌ریزند، وقت آرام شدن است.» کودک با بازی و تمرین ساده یاد می‌گیرد در طول ریختن شن‌ها نفس عمیق بکشد، توپ ضداسترس را فشار دهد یا نقاشی کند. دیدن حرکت آرام شن‌ها باعث کاهش تنش و تمرکز بیشتر می‌شود. بهتر است برای این کار زمانی کوتاه (۲ تا ۵ دقیقه) انتخاب شود. پس از پایان، تشویق وی را فراموش نکنید؛ به این ترتیب فرزندتان آرام شدن را با حس موفقیت تجربه می‌کند نه با مجازات.

2: بازی تغییر مکان احساسات (نقاشی بدن)

ندا با استفاده از تصویر ساده بدنِ انسان و رنگ‌های مختلف به پسرش یاد داد حس خشم را در نقاط مختلف بدنش جستجو کند و آن را روی نقاشی نشان دهد. این تمرین که در بسیاری از منابع بین‌المللی معرفی شده به کودک کمک می‌کند احساساتش را بشناسد و به شیوه سالمی بیان کند.
برای بازی تغییر مکان احساسات شما باید یک نقشه ساده از بدن کودک روی کاغذ بکشید. سپس از او بخواهید وقتی احساس خشم، نگرانی یا شادی دارد، با رنگ یا شکل روی همان بخش بدن که احساس مورد نظر در آن بیشتر است علامت بزند. این کار باعث شناخت زودتر هیجانات می‌شود. سپس همراه فرزندتان تمرین کنید که بعد از شناسایی احساس، یک واکنش آرام‌کننده مثل نفس عمیق یا کشش بدنی انتخاب کند.

3: تمرین مکث طلایی؛ توقفی که از انفجار جلوگیری می‌کند

ندا با یادگیری تمرین مکث طلایی برای کنترل خشم در بیش فعالی به پسرش آموخت که پیش از واکنش و فریاد، سه نفس عمیق بکشد و تا ده بشمارد. این فاصله چندثانیه‌ای به او کمک کرد از شدت هیجان فاصله بگیرد. تمرین «مکث طلایی» از تکنیک‌های رفتاری معتبر در کلینیک‌های ADHD در آمریکا و اروپا است.

4: نقش‌آفرینی؛ یادگیری رفتار از طریق تجربه

ندا و پسرش موقعیت‌های مختلف عصبانیت را به‌صورت بازی نقش‌ها تمرین می‌کردند. گاهی ندا نقش آرش را بازی می‌کرد و آرش نقش مادر را. این تمرین به کودک کمک کرد اثر رفتارهایش را درک کند و یاد بگیرد از کلمات آرام به جای فریاد استفاده کند.

برای تمرین نقش‌آفرینی، والدین یا مربیان (مثلاً ندا و آرش) نقش کودک و بزرگ‌تر را جابجا می‌کنند: یک نفر موقعیت تحریک‌کننده را بازی می‌کند و دیگری واکنشی آرام نشان می‌دهد، سپس جای خود را عوض می‌کنند. این تمرین بر اساس رفتاردرمانی شناختی و منابع معتبر کمک می‌کند کودک اثر کلمات آرام را تجربه کند و یاد بگیرد به جای فریاد، با گفتار کنترل‌شده و رفتار مناسب پاسخ دهد.

5: بازی تایمر عصبانیت؛ آرام شدن در قالب یک رقابت

ندا با استفاده از یک تایمر ساده، چالشی جالب ایجاد کرد: «ببینیم چند دقیقه طول می‌کشه تا آروم شی.» این روش به پسرش حس رقابت مثبت داد و باعث شد به جای ادامه خشم، روی آرام‌شدن تمرکز کند.

6: کارت‌های انتخاب راه‌حل؛ تصمیم‌گیری در لحظه

ندا به همراه آرش کارت‌هایی تهیه کردند که روی هر کدام یک راهکار ساده مثل نفس عمیق، رفتن به گوشه دنج و آرامش‌بخش، یا آب نوشیدن نوشته شده بود. هر بار که آرش عصبانی می‌شد، یکی از کارت‌ها را انتخاب می‌کرد. این روش به او حس اختیار و توانایی کنترل موقعیت را می‌داد.

7: بازی انفجار و خاموشی؛ تصویری ساده اما موثر

ندا با یک بادکنک به پسرش نشان داد که خشم مثل باد در بادکنک است؛ هرچه بیشتر در آن بدمی، بزرگ‌تر و خطرناک‌تر می‌شود. سپس بادکنک را آرام خالی کرد تا آرش یاد بگیرد خشمش را هم باید به‌آرامی رها کند. این تصویرسازی یکی از روش‌های توصیه‌شده در جلسات درمانی کودک است که شما هم می‌توانید برای کنترل خشم در بیش فعالی فرزندتان از آن استفاده کنید.

8: گوشه آرامش شخصی؛ ایجاد مکان امن برای بازگشت به تعادل

ندا در خانه گوشه‌ای آرام با یک بالش نرم، چراغ خواب و چند وسیله مورد علاقه پسرش درست کرد. آرش یاد گرفت وقتی عصبانی می‌شود به آنجا برود تا بدون درگیری با دیگران، آرام شود. گوشه آرامش شخصی نیز همانند روش‌های فوق در بسیاری از کلینیک‌های روانشناسی کودک برای مدیریت خشم استفاده می‌شود.

9: جایزه برای کنترل خشم؛ انگیزه‌ای برای تغییر

حتما شما هم جدول امتیازدهی را برای فرزندتان به کار می‎برید. ندا یک جدول پاداش تهیه کرد و هر بار که آرش توانست خشمش را بدون دادوفریاد کنترل کند، به او ستاره جایزه داد. جمع‌کردن ستاره‌ها و دریافت پاداش کوچک، به‌مرور انگیزه تغییر رفتار را در آرش تقویت کرد.

10: قصه‌گویی با پایان متفاوت؛ تخلیه سالم احساسات

ندا هر شب به پسرش اجازه می‌داد درباره اتفاقات ناراحت‌کننده روزش حرف بزند، اما شرط می‌گذاشت که داستان را با یک پایان خوش تمام کند. این روش به او کمک کرد خشمش را بیرون بریزد، ولی ذهنش را در مسیر منفی رها نکند.

راهکاری علمی و در دسترس برای کنترل خشم در بیش فعالی

تمام روش‌هایی که ندا استفاده کرد، توسط روانشناسان کودک و منابع معتبر بین‌المللی توصیه شده‌اند و پایه علمی دارند. شما والدین می‌بایست با روش‌های فرزندپروری بدون داد و دعوا آشنا شوید. 
اگر شما هم می‌خواهید بدانید چطور باید با کودک یا نوجوان بیش‌فعال خود رفتار کنید و رفتار درست را به او آموزش دهید، می‌توانید از پکیج آموزشی نحوه تربیت کودک ADHD، که توسط سایت ای‌دی‌اچ‌دی‌یار/ADHDyar تهیه شده، استفاده کنید. این پکیج بر اساس متدهای متخصصان مشهور آمریکایی طراحی شده و به والدین کمک می‌کند، بدون نیاز به پرداخت هزینه‌های بالای مشاوره، اصول علمی و کاربردی تربیت کودک بیش‌فعال را در خانه یاد بگیرند. در این دوره، با نصف هزینه یک جلسه مشاوره روان‌شناسی، مهارت‌هایی را می‌آموزید که هم به آرامش خانه‌تان کمک می‌کند و هم به فرزندتان یاد می‌دهد احساساتش را بهتر مدیریت کند.
فصل شروع مدارس مصادف است با شروع دردسرهای مربوط به انجام تکالیف، اعتیاد به بازی‌های کامپیوتری و مشکلات مربوط به مدرسه در کودکان بیش‌فعال. خبر خوب اینکه تیم ای‌دی‌اچ‌دی‌یار به همین مناسبت برای خرید پکیج آموزش تربیت کودک و نوجوان بیش فعال کد تخفیف در نظر گرفته است. اگر قصد خرید از این سایت را دارید، با وارد کردن کد "madar"، از تخفیف ویژه اول مهر بهره‌مند شوید.